Η βελόνα ακούμπησε τελετουργικά στη ράχη του μαύρου βινυλίου. Το 45άρι με τη στρογγυλή βινιέτα της Odeon έριχνε τις πρώτες του στροφές στην περιστρεφόμενη επιφάνεια του πικάπ. Γρατσούνισμα. Εισαγωγή· κρουστά – χορδή. Και η στιβαρή φωνή του Βαγγέλη Περπινιάδη (σιγόντο, Ρία Νόρμα), σ’ ένα μνημειώδες υμνολόγιο «στου Μπούκοβι την ομαδάρα», που τάισε γενιές: «Φανέλα δοξασμένη μόνο εσύ φοράς…».
Μάρτιος 2025· τα αποκαλυπτήρια. Δέκα ρίγες. Οσες, θαρρείς, οι δεκαετίες. Ξέχωρης ύφανσης, μία μία. Και κάτω καθεμιάς, η ημερομηνία ίδρυσης. Ρίγες σε μανίκια και γιακά (με τα old school κουμπιά), μια νοερή υπενθύμιση θριάμβων του. «Σαν παραμύθια…». Το επετειακό έμβλημα των 100 ετών. Προς δόξα, το ιστορικό logo της Adidas, χρυσοκέντητο. Εταιρικά, φέτος, «δεκτό» για ένα κλειστό μονάχα γκρουπ ευρωπαϊκών top clubs: Ρεάλ, Μπάγερν, Αρσεναλ, Γιουβέντους, Μάντσεστερ Γ. και Ολυμπιακός. Μόνο αυτός. Πάντα αυτός…
Η ερυθρόλευκη φανέλα δεν είναι απλώς μια εμφάνιση. Είναι το περήφανο λάβαρο μιας ομάδας που γράφει Ιστορία, σε κάθε εποχή, σε κάθε γενιά
Η συλλεκτική και ο «δάσκαλος»
Η συλλεκτική, σε κόπιες συγκεκριμένου αριθμού, φανέλα του χρυσού Ιωβηλαίου ενός Θρύλου δεν θα μπορούσε παρά να είναι… όπως είναι: υψηλής αισθητικής, μεστή σημειολογικών αναφορών και το ρετρό στοιχείο «χωνευτήρι» όλων όσα προηγήθηκαν. Κι έθρεψαν τον μύθο.
Αίμα και ιδρώτας. Πάθος και τιμιότητα. Κόκκινο, λευκό· ο άγιος καμβάς. Κατ’ έμπνευση, μας λένε οι διηγήσεις του Γιάννη Ανδριανόπουλου. Του «δάσκαλου». Είτε απ’ τα χρώματα του κολεγίου που σπούδαζε, στο Κέιμπριτζ (ή το περίφημο «Cambridge Red» στον θυρεό του κεντρικού – συγκροτούμενου από επιμέρους αυτοδιοικούμενα κολέγια – Cambridge University), είτε λόγω… Αρσεναλ. Φίλος του club, κατά τη δεύτερη εκδοχή, από τα χρόνια των σπουδών του, με dress code εποχής το «κόκκινη φανέλα – λευκό σορτ»· τα λευκά μανίκια ακολούθησαν. Επί Chapman…
Και οι ρίγες; Εμπνευση, θρυλείται, του «δάσκαλου» κι αυτές. Ισως από τις ερυθρόλευκες ριγέ, που έφερε νωρίτερα η Πειραϊκή Ενωση. Εκ των προγόνων του Ολυμπιακού. Κι ομάδα του…
Το… κορδονάκι και το έμβλημα
Ετσι ή αλλιώς, το θάμα ιδού! Επτά ρίγες (τέσσερις κόκκινες, τρεις λευκές), μακρυμάνικη, με λευκούς καρπούς, ριγωτά μανίκια – γιακά και, στον λαιμό, βαθύ κόψιμο «V», που «έδενε» με κορδονάκι. Η πρώτη φανέλα στην ιστορία του Ολυμπιακού. Δίχως έμβλημα, αρχικά. Θα έμενε ες αεί το βασικό μοτίβο. Με μικρές, ανά περιόδους, διαφοροποιήσεις (όπως, στην πρώιμη φάση, την, το ’29, καθιέρωση λευκού γιακά), πριν από την πρώτη ισχυρή «αλλαγή», το 1946-47. Στο πρώτο νταμπλ: κατάργηση γιακά (κυκλικό, πια, άνοιγμα) και… ενεργοποίηση και κοντομάνικων εμφανίσεων.
Το γιακαδάκι επανήλθε τη θρυλική δεκαετία του ’50· σπανιότερα, κόκκινο. Για μια τριετία (1950-53), ταυτόχρονα με το πρότυπο του ’47 (πιο «κλειστή» λαιμόκοψη), εμπλουτισμένο, ωστόσο, με μια συνθήκη – αναφορά: η πρώτη αποτύπωση του θρυλικού εμβλήματος (δαφνοστεφανωμένος έφηβος) στη φανέλα της ομάδας. Ευμέγεθες, καταμεσής στο στήθος, εντός οριζόντιας «ταινίας». Η φανέλα του Μουράτη…
Κι έπειτα, η κλασική: απλή ριγωτή, με «V» (κόκκινο ή λευκό). Επτά, συνηθέστερα, ριγών, πρωτοεμφανίστηκε, παράλληλα με τη… γιακαδάτη, στο β’ μισό των 50s κι έμεινε κυρίαρχη σ’ όλα τα 60s, επί Α’, πλέον, Εθνικής (το 1962-63 με παροδική επανεμφάνιση του γιακά και το 1965-66 με στρογγυλή λαιμόκοψη)· του Μπούκοβι. Με μόνη ουσιαστική «παρένθεση», αυτή της διετίας 1963-65. Η πρώτη φανέλα με modern outfit στοιχεία: μόλις δύο, παχιές, κόκκινες ρίγες, πλαγίως της κεντρικής λευκής και χοντρό κόκκινο «V». Μια πρώιμη εκδοχή της φανέλας του 1999-2000…
O Nίκος Γιούτσος, ιπτάμενος, σαν πίνακας ποπ αρτ. Με την περίφημη φανέλα των 60s. Σήμα κατατεθέν μιας ολόκληρης εποχής / Πηγή: Action Images
Η κλασική, το τρίγωνο, τα brands
Δεκαετία ’70… Η ακμή του αθλητικού marketing, το «μπάσιμο» των brands, νέα υλικά, σχέδια, ήθη. Ετσι, το 1970-71 εμφανίζεται, πρώτη φορά, το έμβλημα στο πέτο αριστερά. Σε λευκό ή κόκκινο (αλλά πάντα στρογγυλό) φόντο· η all time classic «φανέλα Γουλανδρή».
Διατηρήθηκε τρεις περιόδους. To 1972-73 αντάμα με το, κυρίαρχο τη σεζόν, μοτίβο του… τριγωνικού, κόκκινου γιακά. Σχέδιο – τοτέμ, πέντε ριγών, της αγγλικής Umbro. Η πρώτη εταιρεία που έθεσε το lοgo της στη ριγωτή: το 1974-75 (οπότε το σχέδιο επανήλθε), στο δεξί πέτο, δίχως έμβλημα.
Παρέμεινε η βασική εμφάνιση (σπανιότερα, σε εκδοχή τριγώνου) ως και το 1978-79 (με καταχωρισμένο, τότε, το εξής παράδοξο: Umbro η φανέλα, Adidas το σορτσάκι – παράλληλη συνεργασία). Εμφανίστηκε μερικώς και την πρώτη επαγγελματική χρονιά (1979-80). Αν και τότε κυριάρχησε η εντυπωσιακή φανέλα της Puma, με τις δύο χοντρές κόκκινες ρίγες, τους λευκούς ώμους και το έμβλημα… δεξιά (αριστερά, το εταιρικό logo). Αφού πρώτα, απέναντι στη Νάπολι (UEFA), τον Θρύλο έντυσε και… τρίτη εταιρεία: η Adidas. Με την περιβόητη, άνευ εμβλήματος, «φανέλα της Μπάγερν» (τρεις χοντρές γραμμές).
Η εμφάνιση των διαφημίσεων
Η… εταιρική αστάθεια «ισορρόπησε» την πενταετία 1980-85: η ιαπωνική Asics Tiger. Μ’ επιστροφή, πρώτα (1980-81), του κλασικού, λιτού μοτίβου των late 50s-60s (στρογγυλή λαιμόκοψη), κατόπιν (1981-82) του κόκκινου «V» γιακά και της – πάγιας έκτοτε – τοποθέτησης logo κι εμβλήματος (πρόσκαιρα, εντός «ασπίδας») «σωστά»: ο «έφηβος», στο μέρος της καρδιάς. Απ’ το, δε, 1982-83, μαζί με μια συνοδό συνθήκη, απότοκο της νέας, pro εποχής: η διαφήμιση…
Ετσι «γεννήθηκε» η εμβληματική φανέλα εκείνης της σεζόν, με τη ρεκλάμα της Fiat (την επόμενη διετία ακολούθησε η Travel Plan / το ’84 με έντεκα, πιο λεπτές ρίγες). Παρέμεινε και στην αρχή της επομένης. Μοναδική, ενδιαμέσως, «σφήνα», της Adidas. Αρχή του 1982-83: ριγωτή με κόκκινο γιακά. Κι έπειτα, η επταετία της Puma (1985-92 / Citizen, Toyota, Τράπεζα Κρήτης, Diana). Toυ Ντέταρι, των «μινγκ», των «πέτρινων». Απλό outfit, στο κλασικό ριγέ μοτίβο, με λευκό «V» και ανεπαίσθητα, κατά καιρούς, «πειράγματα» (όπως το λευκό πλαίσιο στον δεξιό ώμο / 1989-92).
Οι συνεργασίες με Umbro (1992-93, Diana) και Adidas (1994-95, Εθνοκάρτα MasterCard) πρόσθεσαν δύο απ’ τις πιο «αριστοκρατικές» φανέλες ever. Με σταυρωτό, μαύρης λεπτομέρειας «V» και έμβλημα σκέτο το κεφάλι του εφήβου σε κόκκινο κύκλο (μεσούσης της σεζόν παγιώθηκε μια δεύτερη, με λεπτές γραμμές, ριγέ γιακά και το έμβλημα εντός «ασπίδας») και τρεις χοντρές γραμμές (η κόκκινη, κεντρική), μανίκια με τρεις ρίγες συν το logo της Adidas, κουμπί στον λευκό γιακά (κόκκινης – μπλε ρίγας) και… βερμπαλιστικό έμβλημα (θυρεός, με δύο μπλε λέοντες), αντίστοιχα. Οι πρώτες, παράλληλα, φανέλες με γεωμετρικά «υδατογραφήματα». Μαζί με την ενδιάμεση (1993-94) της ιταλικής Lotto (Diana): λευκού γιακά…
Από το πρώτο κορδονάκι μέχρι τις χρυσές ρίγες του σήμερα, η φανέλα του Ολυμπιακού είναι κάτι παραπάνω από ένα ύφασμα – είναι σύμβολο, ιστορία και δόξα που ταξιδεύει στους αιώνες
Τη σύγχρονη εποχή…
Ωσπου τ’ ανεμολόγια άλλαξαν. Και το έμπα στη σύγχρονη εποχή συνδυάστηκε με την επιστροφή – δύο «θητείες» – της Puma (1995-2000 / Εθνοκάρτα MasterCard, Ασπίς Πρόνοια και 2005-15 / Siemens, Vodafone, Citibank, Πάμε Στοίχημα, UNICEF). Με μια ενδιάμεση πενταετία της Umbro (2000-05 / Siemens Mobile) και, την τελευταία δεκαετία (2015-25), της Adidas (Stoiximan.gr / Iroes.gr).
Tριάντα έτη, πολλά… specials: ρίγα στο μανίκι αποτελούμενη (1995-96) ή πλαισιωμένη (1997-98) από λεπτές γραμμές. Τριγωνικός γιακάς ποικίλων εκδοχών (1996-2007, 1999-2000, 2004-05, 2011-12). Με κουμπιά (1998-99). Το σήμα του Champions League (1997-98, μανίκι). Η επιστροφή των δύο «παχιών» (1999-2000, 2003-04) ή των πολλών λεπτών ριγών (2018-19, 2021-23). Μαύρες λεπτομέρειες· ειδικώς στην επετειακή (75 χρόνια) του 2000-21, με τα τρία αστέρια, για τα θύματα της 7. Πολύ λευκό (αρχή, 2001-02) ή πολύ κόκκινο σε ώμο – μανίκια (αρχή, 2002-03).
Ριγωτά μανίκια ενιαίας ραφής – διάταξης με το κυρίως σώμα (2006-07). Μεγάλο «ζωγραφιστό» «ν» στο άνω μέρος (2009-10). Εσωτερικό «φανελάκι» πίσω απ’ τη λαιμόκοψη (2013-14, με τέσσερα, πια, αστέρια). Κόκκινες οριζόντιες γραμμές, «σβηστές» επί των λευκών ριγών (2020-21). Λεπτομέρειες χρυσές (2017-18). «We keep on dreaming», στο έσω του γιακά (2016-17). Και «Conference League Winner» στο φετινό το μπράτσο· το έπος…
Λευκές, κόκκινες, μπλε και… militaire
Πέρα απ’ το basic μοτίβο, αγωνιστικοί κι εμπορικοί λόγοι «επέβαλαν» κι εναλλακτικές. Μέχρι τα middle 80s, δύο: ολόλευκη (πρωτοεμφανίστηκε στα 60s) και κατακόκκινη (που στη χούντα θύμιζε… κομμουνιστάς). Παρέμειναν, διαχρονικά. Σε πλήθος παραλλαγών. Μ’ αρχή τη λευκή με πολύ λεπτές, κάθετες, κόκκινες γραμμές και τον τριγωνικό γιακά του ’82 (Adidas).
Τρίτη χρωματική επιλογή θα εμφάνιζε η Asics (1983): λευκή με μπλε το άνω μέρος. Η επική φανέλα του επαναληπτικού με Αγιαξ (Πρωταθλητριών). Εκτοτε, το μπλε – γαλάζιο (80s, Puma) ως σκούρο –, επίσης σε σειρά παραλλαγών και χρωματικών λεπτομερειών (λευκές, κόκκινες, μαύρες, πορτοκαλί), καθιερώθηκε ως το δημοφιλέστερο «τρίτο χρώμα» (ειδική αναφορά στην Umbro του 1992-93, με τις γεωμετρικές «υδατογραφίες» / του… Βαΐτση, Μονακό). Πριν, το 1998-99, η Puma πρωτοεμφανίσει μαύρη εμφάνιση. Με τα δικά της… repeat, μέχρι το 2015.
Η new age παγίωση των τριών εμφανίσεων άνοιξε, μ’ αρχή την επετειακή ασημί του 2000-01 (Umbro), τη… βεντάλια: γκρι (αρχή, 2009-10), χρυσαφί (2006-08), πορτοκαλί (2017-18), γκρι – πορτοκαλί ή λευκό – γαλάζιο σε στυλ… militaire (2023-24). Πολλές τους αγαπήθηκαν. Δικαίως. Μα, τίμιοι να είμαστε: σαν την αιώνια ερυθρόλευκη…
