Ήταν αργά το βράδυ, ακριβώς έναν μήνα πριν από τις γερμανικές εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου, όταν ο Φρίντριχ Μερτς εκμυστηρεύτηκε σε μια ομάδα στελεχών του κόμματός του ότι είχε λάβει μια ιστορική απόφαση.
Όπως αναφέρει σε δημοσίευμά του το Politico, η χώρα ήταν συγκλονισμένη από μια φρικτή επίθεση που είχε συμβεί την προηγούμενη μέρα, όταν ένας Αφγανός αιτών άσυλο περιπλανήθηκε σε ένα πάρκο στην πλούσια νότια πολιτεία της Βαυαρίας και χρησιμοποίησε ένα μαχαίρι για να δολοφονήσει ένα αγοράκι 2 ετών και έναν άνδρα 41 χρόνων.
Σύμφωνα με όσους τον γνωρίζουν καλά, ο Μερτς ― ο επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας ― είναι ένα άτομο που μπορεί να επηρεαστεί τόσο από τα συναισθήματά του όσο και από την ψυχρή πολιτική ανάλυση. Εκείνη τη νύχτα απέδειξε ότι μπορούσε να αξιοποιήσει και τις δυο πτυχές του ταυτόχρονα.
Όπως είπε στους συναδέλφους του στην κατ’ ιδίαν συζήτηση που είχαν, οι δολοφονίες αυτές ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Τις τελευταίες εβδομάδες, η δημόσια υποστήριξη προς το κόμμα του είχε αρχίσει να μειώνεται ― ενώ το AfD ανέβαινε σε πρωτοφανή επίπεδα. Όμως πλέον είχε ανανεωμένη αποφασιστικότητα. Μέσα σε λίγες ώρες από την επίθεση, είχε αποφασίσει να ακολουθήσει μια ριζοσπαστική στρατηγική που θα άλλαζε την προεκλογική εκστρατεία και θα τον οδηγούσε στη νίκη. .
«Ο Μερτς είναι κάποιος που μπορεί να συγκινηθεί συναισθηματικά», δήλωσε στο Politico ο Σεράπ Γκιουλέρ, ένας συντηρητικός βουλευτής που ενημερώθηκε από τον Μερτς αμέσως μετά τις δολοφονίες. «Αυτή η επίθεση, ειδικά επειδή έπληξε ένα παιδί, τον επηρεάσε πολύ βαθιά».
«Δεν με νοιάζει»
Η επίθεση στο Άσαφενμπουργκ άναψε τη σπίθα μέσα στον Μερτς. Είχε από καιρό την πεποίθηση ότι το CDU έπρεπε να ακολουθήσει μια πιο σκληρή γραμμή στο μεταναστευτικό ― αλλά η σοκαριστική φύση της επίθεσης, σε συνδυασμό με την εκτόξευση της υποστήριξης προς την AfD, τον έπεισε ότι ήρθε η ώρα να δράσει.
«Δεν με νοιάζει ποιος ακολουθεί αυτή την πορεία πολιτικά», δήλωσε σε δημοσιογράφους την επόμενη μέρα της επίθεσης, αφήνοντας να εννοηθεί ότι γνώριζε την κριτική που θα δεχόταν για την προσέγγισή του, η οποία θύμιζε τη ρητορική των λαϊκιστών αντιπάλων του. Ήταν ντυμένος με ένα πένθιμο μαύρο κοστούμι και γραβάτα, μπροστά σε ένα λιτό μπλε φόντο. «Απλά λέω ότι δεν πρόκειται να ακολουθήσω άλλο δρόμο.»
Στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχε αργά το βράδυ με τα μέλη του CDU, τους μίλησε για τη νέα του στρατηγική, τόσο ιστορική και ριζοσπαστική όσο και αμφιλεγόμενη. Όσοι τον άκουγαν, πρόσεχαν κάθε λέξη. Θεωρούσαν ότι ακούστηκε συναισθηματικός και ταραγμένος.
Τους είπε ότι στον έναν μήνα που απέμενε μέχρι τις εκλογές, θα προωθούσε αυστηρά μέτρα για το μεταναστευτικό στη Βουλή και δεν θα δίσταζε, ακόμα κι αν αυτό σήμαινε ότι, για πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία της Γερμανίας θα βασιζόταν σε ψήφους της ακροδεξιάς.
Ήταν ένα ρίσκο τεραστίων διαστάσεων. Στελέχη του κόμματός του είπαν ότι ευελπιστούσε πως, προβάλλοντας μια εικόνα ισχύος μπροστά στην τραγωδία, θα μπορούσε να σταματήσει τη μετακίνηση ψηφοφόρων προς το αντι-μεταναστευτικό AfD. Όμως ο κίνδυνος να του γυρίσει μπούμερανγκ ήταν τεράστιος ― ήξερε ότι κάποιοι κεντρώοι ψηφοφόροι μπορεί να αντιδρούσαν έντονα και να στρέφονταν προς άλλα κόμματα, και, ακόμα πιο σημαντικό, ήξερε ότι η κίνησή του θα μπορούσε να σπάσει το ταμπού της συνεργασίας με του AfD, ενισχύοντας την αποδοχή του.
Ραγίζοντας το μεταπολεμικό «τείχος προστασίας»
Η απόφαση αυτή άλλαξε πλήρως την πορεία της προεκλογικής εκστρατείας.
Μέσα σε μια νύχτα, η προσοχή όλων των κομμάτων στράφηκε στο μεταναστευτικό και στην πρόκληση που έθετε η κίνηση του Μερτς απέναντι στο Brandmauer ― το «τείχος προστασίας» που μέχρι τότε εμπόδιζε τα παραδοσιακά κόμματα να συνεργαστούν, έστω και άτυπα, με την ακροδεξιά.
Ξαφνικά, τα ζητήματα που αναμενόταν να κυριαρχήσουν στη δημόσια συζήτηση ― πώς να αναζωογονηθεί η ασθμαίνουσα οικονομία, πώς να εκσυγχρονιστεί ο στρατός ή πώς να διαχειριστεί η Γερμανία τον πόλεμο στην Ουκρανία ― πέρασαν σε δεύτερη μοίρα.
Και όλα αυτά φάνηκαν να λειτουργούν υπέρ του Μερτς.
Την Κυριακή, η συμμαχία CDU/CSU ήρθε πρώτη με σχεδόν 29% των ψήφων. Το ρίσκο απέδωσε ― έστω και οριακά. Μόλις λίγες ψήφοι εμπόδισαν το νέο λαϊκιστικό-αριστερό κόμμα, Συμμαχία Σάρα Βάγκενκνεχτ, να εισέλθει στο κοινοβούλιο, γεγονός που θα καθιστούσε δυσκολότερη τη συγκρότηση σταθερής κυβέρνησης.
Ωστόσο, με το AfD στη δεύτερη θέση με λίγο πάνω από 20%, διπλασιάζοντας το ρεκόρ του από το 2021, η βραδιά ήταν διφορούμενη για τον νέο καγκελάριο ― και το αποτέλεσμα υπογραμμίζει τις δύσκολες μέρες που έρχονται.
Σόλινγκεν, Μαγδεβούργο, Άσαφενμπουργκ
Για μήνες πριν τις εκλογές, η συντηρητική συμμαχία του Μερτς φαινόταν φαβορί για τη νίκη. Από την άνοιξη του 2022, προηγούνταν σταθερά στις δημοσκοπήσεις, εκμεταλλευόμενη τη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων απέναντι στην τρικομματική κυβέρνηση του καγκελαρίου Όλαφ Σολτς.
Η υποστήριξη προς τον Σολτς και τους Σοσιαλδημοκράτες (SPD) κατέρρευσε στη διάρκεια της κυβερνητικής θητείας. Οι εσωτερικές εντάσεις μεταξύ του SPD, των Πρασίνων και των Φιλελεύθερων Δημοκρατών (FDP) κορυφώθηκαν τον Νοέμβριο, όταν ο κυβερνητικός συνασπισμός κατέρρευσε, οδηγώντας σε πρόωρες εκλογές επτά μήνες νωρίτερα από το προγραμματισμένο.
Η επίθεση στο Άσαφενμπουργκ ― το τελευταίο σε μια σειρά εγκλημάτων που είχαν διαπραχθεί από αλλοδαπούς στη Γερμανία ― ανατάραξε την προεκλογική περίοδο.
Τον Δεκέμβριο, ένας Σαουδάραβας σκότωσε έξι άτομα και τραυμάτισε 300 όταν έριξε ένα νοικιασμένο αυτοκίνητο πάνω σε χριστουγεννιάτικη αγορά στην ανατολική γερμανική πόλη Μαγδεβούργο. Τον Αύγουστο, μια φονική επίθεση με μαχαίρι στην πόλη Σόλινγκεν άφησε τρεις νεκρούς και οκτώ τραυματίες.
Τα ονόματα των πόλεων που είχαν δεχτεί επιθέσεις έγιναν πολιτικό σύνθημα ― «αποδείξεις» για την αποτυχία της μεταναστευτικής πολιτικής της Γερμανίας: Σόλινγκεν, Μαγδεβούργο, Άσαφενμπουργκ.
Ο Μερτς δεν αντέδρασε μόνο συναισθηματικά. Συντηρητικοί πολιτικοί είπαν στο POLITICO ότι η στρατηγική του αποτελούσε επίσης μια υπολογισμένη προσπάθεια να ανακτήσει τους ψηφοφόρους που είχαν στραφεί στην AfD.
Στις μέρες μετά την επίθεση στο Άσαφενμπουργκ, ένας βουλευτής της CDU είπε ότι το κόμμα παρακολουθούσε με απογοήτευση τη στήριξή του να πέφτει από 35% στις αρχές Δεκεμβρίου σε μόλις 28% στα τέλη Ιανουαρίου.
«Ο κόσμος έχει την εντύπωση ότι τίποτα δεν αλλάζει, ότι βλέπει την ίδια παλιά πολιτική,» είπε ο βουλευτής. «Το μεταναστευτικό είναι, ελπίζουμε, ο τρόπος να το αλλάξουμε αυτό.»
«Δεν υπάρχει άλλη λύση»
Η στροφή του Μερτς, όμως, δεν έγινε χωρίς αντιδράσεις.
Για δεκαετίες, το CDU είχε αποφύγει να συνεργαστεί, ακόμα και έμμεσα, με το AfD. Αυτή η στάση είχε γίνει βασικός πυλώνας της μεταπολεμικής γερμανικής πολιτικής. Ο ίδιος ο Μερτς, μέχρι πρόσφατα, είχε δεσμευτεί ότι δεν θα έκανε καμία συμφωνία με την ακροδεξιά.
Όταν, λοιπόν, ανακοίνωσε ότι ήταν έτοιμος να προωθήσει αυστηρότερα μεταναστευτικά μέτρα στη Βουλή, γνωρίζοντας ότι η AfD θα τα στήριζε, η κατακραυγή ήταν τεράστια.
Ανώτερα στελέχη του CDU προειδοποίησαν ότι μια τέτοια κίνηση «ξεπλένει» το AfD και μπορεί να οδηγήσει σε μελλοντικές, πιο ανοιχτές συνεργασίες. Οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι έκαναν λόγο για μια επικίνδυνη «οπισθοδρόμηση».
Ωστόσο, η πίεση του εκλογικού σώματος φαινόταν να είναι πιο ισχυρή από τις εσωκομματικές αντιδράσεις.
«Δεν υπάρχει άλλη λύση», είπε ο Μερτς σε μια συνάντηση κορυφαίων στελεχών του CDU. «Οι άνθρωποι μας εγκαταλείπουν. Αν δεν δράσουμε τώρα, το AfD θα συνεχίσει να δυναμώνει.»
Οι επιπτώσεις της νίκης
Η εκλογική νίκη της συμμαχίας CDU/CSU στις εκλογές έδειξε ότι η στρατηγική του Μερτς απέδωσε ― τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.
Το AfD μπορεί να βγήκε ενισχυμένο, αλλά το CDU κατάφερε να διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία. Το ερώτημα, όμως, είναι τι σημαίνει αυτή η στροφή για το μέλλον της γερμανικής πολιτικής.
Πολλοί αναλυτές προειδοποιούν ότι το CDU, έστω και χωρίς να το δηλώνει ανοιχτά, έχει αρχίσει να υιοθετεί μια πιο δεξιά ατζέντα ― και ότι αυτό μπορεί να αλλάξει ριζικά το πολιτικό τοπίο της χώρας.
Την ίδια στιγμή, το AfD γιορτάζει τη μεγαλύτερη εκλογική του επιτυχία μέχρι σήμερα.
Για τους πιο συντηρητικούς ψηφοφόρους, αυτή η εξέλιξη μπορεί να φαίνεται ως «νίκη της λογικής». Για τους πιο κεντρώους, όμως, είναι ένα σημάδι ότι η μεταπολεμική πολιτική σταθερότητα της Γερμανίας αρχίζει να κλονίζεται.
Και η ερώτηση που κυριαρχεί τώρα στους διαδρόμους της εξουσίας είναι: Τι έπεται;
