Ανοίξτε τα μάτια στον ύπνο

Σε μια πιο παλιά δεκαετία δυο φίλοι συνομιλούσαν με αφορμή το εκτενές αφιέρωμα στον ύπνο από ένα επιστημονικό περιοδικό. «Είναι τρομερά ενδιαφέρον, θέλω να μάθω τι συμβαίνει στο σώμα μου όταν κοιμάμαι» έλεγε ενθουσιασμένος ο ένας. «Να πω την αλήθεια, δεν θέλω να ξέρω τίποτε. Θέλω να βυθίζομαι σε αυτόν και να μην υπάρχει καμία γνώση που θα απομαγεύει το μυστήριο που τον περιβάλλει» ανταπαντούσε ο άλλος. Στο μεγάλο φεστιβάλ που έχει ετοιμάσει η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών εντός και εκτός των εγκαταστάσεών της καθένας από τους δύο θα βρει σημεία ενδιαφέροντος ταιριαστά με την (υπνο)θεωρία τους. Το Hypnos Project είναι ένα φεστιβάλ «για τον ύπνο που χάσαμε, τον ύπνο που επιθυμούμε και τον ύπνο που καλούμαστε να επαναδιεκδικήσουμε».

Στο πλούσιο σπονδυλωτό πρόγραμμα εκδηλώσεων περιλαμβάνονται διαλέξεις, συναυλίες, προβολές ταινιών, περιπατητικές δράσεις και sleepovers –θα λειτουργήσει φέρ’ ειπείν Κλινική Υπνου (19-23/4 και 6-10/5), κοινώς δυο υπνοδωμάτια μέσα στη Στέγη όπου εθελοντές θα μπορούν να δουν τι συμβαίνει όταν κοιμούνται καθώς το εγκεφαλογράφημά τους θα καταγράφεται σε server, παρουσία γιατρού-επιστημονικού συνεργάτη του Κέντρου Μελέτης Υπνου του «Ευαγγελισμού», ενώ εν συνεχεία η κάθε κυματομορφή θα μετατρέπεται σε έργο τέχνης από τη σκηνοθέτη και εικαστικό Μαρίνα Γιώτη (19/5-2/6). Στο κτίριο του Ιδρύματος Ωνάση, στην Αρεοπαγίτου και Αμαλίας, το οποίο θα ανοίξει για πρώτη φορά σε ένα ευρύτερο κοινό αλλά και στη σύγχρονη τέχνη, θα διεξαχθούν διαλέξεις-performances από καλλιτέχνες όπως ο βραβευμένος με ΔΕΣΤΕ Χριστόδουλος Παναγιώτου ή η ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια Χριστιάνα Γαλανοπούλου. Ο μεν κύπριος εικαστικός θα αναπτύξει τη σκηνική αναπαράσταση του θανάτου μέσα στο δωμάτιο όπου βρίσκεται το πιάνο της Μαρίας Κάλλας (23-24/4) –καθώς ας μην ξεχνάμε ότι ο ύπνος είναι πάντα σαν μια πρόβα θανάτου -, η δε Γαλανοπούλου θα καταπιαστεί με τις κοιμούμενες κόρες, αρχής γενομένης βεβαίως από την «Κοιμωμένη» του Χαλεπά (7-8/5). Παράλληλα στον χώρο θα εκτίθενται έργα καλλιτεχνών όπως οι Λουκία Αλαβάνου, Διονύσης Καβαλλιεράτος, Κώστας Σαχπάζης.

Οι κλασικοί στη Στέγη

Ο κύριος άξονας των εικαστικών εκδηλώσεων που θα λειτουργεί όσο διαρκεί το πρότζεκτ θα είναι μια έκθεση στο -1 της Στέγης όπου θα παρουσιαστούν περίπου 45 έργα τέχνης που καταπιάνονται με την ομορφιά του ύπνου και αναπόφευκτα επικεντρώνονται σε εκπροσώπους της σχολής του Μονάχου και της μοντέρνας τέχνης. Πίνακες των Ιακωβίδη, Λεμπέση, Λύτρα, Τσαρούχη, Μόραλη δανεισμένοι πρωτίστως από την Εθνική Πινακοθήκη, το Ιδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού και ιδιωτικές συλλογές θα φέρουν αριστουργήματα της ελληνικής τέχνης σε έναν χώρο που είναι άμεσα συνδεδεμένος με τον (πολύ) σύγχρονο πολιτισμό. Οχι ότι αυτός ο τελευταίος θα είναι απών. Εργα καλλιτεχνών όπως οι Απόστολος Γεωργίου, Πάνος Κοκκινιάς, Εύα Στεφανή, Θανάσης Τότσικας θα συνυπάρξουν με τους «παλιούς» με τη διευκόλυνση του «σκηνικού» που στήνουν οι Εύα Μανιδάκη και Θανάσης Δεμίρης. Συνολικά, έχουν γίνει 19 αναθέσεις νέων έργων σε εικαστικούς.

Τη χαρά και την ξενοιασιά που περιβάλλει τον ύπνο θα την εκφράσει το six d.o.g.s πιτζάμα πάρτι με DJ σε όλους τους ορόφους της Στέγης, τη δε σκοτεινή, ερεβώδη πτυχή της έλλειψής του, μια εγκατάσταση βασισμένη στη μελέτη της μουσικολόγου Αννας Παπαέτη, η οποία θα υλοποιηθεί σε συνεργασία με τον Νεκτάριο Παππά. Το έργο αφορά τη χρήση της μουσικής ως μεθόδου βασανισμού σε ακραίες συνθήκες κράτησης προκειμένου να γίνει εργαλείο στέρησης του ύπνου και ακολούθως να διαλύσει το νευρικό σύστημα ενός ανθρώπου. Η αναφορά στην ελληνική χούντα είναι αναπόφευκτη και αναμενόμενη, ο χώρος ωστόσο όπου θα λάβει χώρα το πρότζεκτ, όχι τόσο. «Υπάρχει ένα σημείο στο κτίριο της Στέγης το οποίο δεν έχουν αντιληφθεί ούτε οι εργαζόμενοι της Στέγης. Είναι το θησαυροφυλάκιο, ένα σιδερένιο δωμάτιο που κλείνει με στρόφιγγα και συνδυασμό. Εκεί φυλάσσουμε κυρίως τα έργα τέχνης όπου έχουμε δανειστεί ώσπου να εκτεθούν. Η συγκεκριμένη επιλογή αποτελεί και μια αναφορά στο γεγονός ότι αυτά τα βασανιστήρια συνέβαιναν δίπλα μας, σε ταράτσες και διαμερίσματα στο κέντρο της Αθήνας και όσοι έμεναν δίπλα δεν το συνειδητοποιούσαν» εξηγεί η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, αναπληρώτρια γενική διευθύντρια και διευθύντρια επικοινωνίας της Στέγης καθώς και εμπνεύστρια του πρότζεκτ μαζί με την υπεύθυνη της Οργάνωσης Παραγωγής Δράσεων Ελισάβετ Πανταζή. Αυτή η πολύπλευρη ωδή στον ύπνο αποτελεί τελικά το αποτέλεσμα της ομαδικής συνεργασίας ανθρώπων, όχι μόνο αυτών που την εμπνεύστηκαν αλλά και της εικαστικού και υπεύθυνης Λέξεων και Σκέψεων Πάσκουα Βοργιά, της υπεύθυνης οργάνωσης παραγωγής Κωνσταντίνας Σουλιώτη και των Θεόφιλου Τραμπούλη και Γιώργου Τζιρτζιλάκη ο οποίος άφησε έντονο το σημάδι του στον εικαστικό χάρτη της Αθήνας τη χρονιά που μας πέρασε με την πιο επιτυχημένη έκθεση της χρονιάς, την ametria στο Μουσείο Μπενάκη. Σαφής ο εικαστικός προσανατολισμός του φεστιβάλ αλλά όπως εξηγεί η κυρία Παναγιωτάκου δεν πρόκειται για μια προγραμματική δήλωση. «Το ίδιο το θέμα αλλά και οι συνεργάτες με τους οποίους κρίναμε ότι μπορούσαμε να συμπλεύσουμε σε αυτό το ταξίδι επέβαλαν μια πιο εικαστική κατεύθυνση. Του χρόνου δεν θα υπάρχει κάτι αντίστοιχο στο πρόγραμμά μας».

Από το προσωπικό στο δημόσιο

Γιατί όμως ο ύπνος; «Συχνά κάνουμε συζητήσεις στο γραφείο που έχουν ως αφετηρία την πολύ προσωπική σφαίρα και υπάρχει αυτή η φυσική μανία σύνδεσης των θεμάτων που μας απασχολούν με τη δουλειά που κάνουμε. Επίσης μας αρέσει να καταπιανόμαστε με θέματα που νομίζουμε ότι ξέρουμε και ο ύπνος είναι μια τέτοια υπόθεση. Είναι μια κατάσταση που δεν ελέγχεις, που είσαι και δεν είσαι εκεί, ο τόπος και ο χρόνος δεν έχουν καμία σχέση με την υπόσταση που έχουν όταν είσαι ξύπνιος. Μέχρι πριν από κάποια χρόνια μιλούσαμε για τη βασιλική πύλη προς το ασυνείδητο ενώ πλέον μιλάμε για μια άλλη ζωή. Οπότε ουσιαστικά αποφασίζεις αν θες να ζεις μια ζωή ή δύο. Συν τοις άλλοις, έχει την ιδιαίτερη ικανότητα να παρεμβαίνει τρομερά στην ξύπνια ζωή σου χωρίς να το συνειδητοποιείς. Μια άλλη σημαντική παράμετρος είναι ότι ο ύπνος είναι ό,τι κοντινότερο στον θάνατο, μια πρόβα θανάτου και το ξύπνημα είναι αυτή η δεδομένη ανάσταση» εξηγεί η Αφροδίτη Παναγιωτάκου.

πότε & πού:

Hypnos Project, Εντός και εκτός Στέγης από 8/4 ως 19/6