Ρόμπερτ και Πάτι: Δύο παιδιά στο Μανχάταν

Το «Sympathy for the devil» των Rolling Stones ήταν το τραγούδι του. Παράλληλα έλεγε ότι όταν ζωγράφιζε ο Θεός τού κρατούσε το χέρι και τραγουδούσαν μαζί. Ο διχοτομημένος ιππότης της Πάτι Σμιθ, Ρόμπερτ Μέιπλθορπ, o σύντροφος που αγάπησε με κάθε τρόπο που θα μπορούσε να αγαπήσει μια γυναίκα έναν άντρα, θα γινόταν τελικά ένας άγγελος του σκότους καθώς θα αναδιφούσε την άλλη πλευρά του πνεύματος, εκεί όπου δεν κυριαρχούσε πλέον ο Αγγελος του Φωτός που είχε γνωρίσει ως παιδί μέσα από τις καθολικές καταβολές του. Το τρυφερό «ποίημα» Πάτι και Ρόμπερτ (εκδόσεις Κέδρος), το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Πάτι Σμιθ, η οποία υπήρξε ερωμένη του, σύζυγος για τους συντηρητικούς γονείς του, σύντροφος στην τέχνη, φίλη ως το πρόωρο τέλος, φωτίζει με ένα πολύ γλυκό φως την αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που υπήρξε ο Ντέιβιντ Μέιπλθορπ. Αναπόφευκτα και τη δουλειά του στη φωτογραφία, η οποία αυτόν τον καιρό παρουσιάζεται σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση στο Μουσείο Γκετί και στο LACMA του Λος Αντζελες με τίτλο «The Perfect Medium». Γυμνοί άνδρες, η body-builder Λίζα Λάιον, μπουκέτα με λουλούδια, αυτοπροσωπογραφίες και εκείνες οι φοβερές, ενίοτε και με την έννοια του αποτρόπαιου, φωτογραφίες από το «X-Portfolio», τα ευρήματα της κατάδυσής του στην πιο σκοτεινή πλευρά της σεξουαλικότητας. Εχουν περάσει σχεδόν 30 χρόνια από τότε που τις τράβηξε και, μολονότι ο «στημένος, σικάτος μεταμοντερνισμός» τους, όπως πολύ εύστοχα είχε γράψει κάποτε ο κριτικός Ρόμπερτ Χιουζ, μαρτυρά σήμερα την ηλικία τους, η ψυχρή, σαδομαζοχιστική βιαιότητά τους εξακολουθεί να σοκάρει. Η δε ιστορία της ζωής του πανέμορφου άντρα που πέθανε από AIDS μόλις στα 42 του, αφήνοντας στην αγαπημένη του φίλη «μια μπούκλα από τα μαλλιά του, μια χούφτα από τις στάχτες του, ένα κουτί με τα γράμματά του και ένα ντέφι από δέρμα κατσίκας», συναρπάζει.

Με τα μάτια της Πάτι

«Ο Ρόμπερτ ενστάλαζε στα αντικείμενα τη δημιουργική του ώθηση, την ιερή σεξουαλική του ορμή, άσχετα αν το έκανε για χάρη της τέχνης ή της ίδιας της ζωής» γράφει η Σμιθ στο βιβλίο της, σε αυτό το γράμμα αγάπης τόσο στον φίλο της όσο και στη Νέα Υόρκη, όταν ήταν «μια πόλη με τα όλα της» τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του ’60 και στα 70ς. Οταν εκείνη και ο Ρόμπερτ ήταν «απλώς δύο παιδιά», δύο καλλιτέχνες εμιγκρέδες στην ερωτική πόλη με τις άπειρες ευκαιρίες και στο ξενοδοχείο «Chelsea» των δημιουργικών και καταραμένων ψυχών, όπου σε μια «κανονική μέρα» μπορούσες να δεις την Νταϊάν Αρμπους, τον Γιόνας Μέκας, ακόμη και τον Σαλβαδόρ Νταλί να περνούν από τις πόρτες του. Η «αγάπη» βέβαια είναι για τη Σμιθ μια διαχρονική ψυχική κατάσταση, η στάση ζωής που έχει για να μεταβολίζει τις εμπειρίες της, το πρίσμα μέσα από το οποίο εξιστορεί τα κοινά βιώματα με τον «καλλιτέχνη της», αλλά και με όλους τους απίθανους τύπους που συνάντησε εκείνα τα μαγικά χρόνια. Είναι τελικά και ένας τρόπος για να δει κανείς με άλλο μάτι το, για πολλούς κριτικούς, «μικρό» έργο του καθώς βλέπει τις πτυχές της ζωής του να ξεδιπλώνονται στις σελίδες του βιβλίου και το βελούδινο φόντο των απαρχών του κοινού παραμυθιού τους να αντικαθίσταται από τα «μεταλλικά στόρια» και τη «μαύρη μουσελίνα» της δικής του μονογραφίας.

Η Σμιθ ήταν άλλωστε η γυναίκα η οποία τον είχε προτρέψει να ασχοληθεί με τη φωτογραφία προκειμένου να σταματήσει να αναζητεί έτοιμες εικόνες σε περιοδικά για ψηφίδες στα «μωσαϊκά» του. Γιατί μετά τη ζωγραφική εκείνος αναζητούσε εναγωνίως φωτογραφίες για τα κολάζ της πρώιμης φάσης των καλλιτεχνικών αναζητήσεών του στα οποία συνευρίσκονταν γλουτοί από αρχαιοελληνικά αγάλματα, τατουάζ και εικόνες από ναύτες και τους «Σκλάβους» του Μιχαήλ Αγγέλου, προκειμένου να οπτικοποιήσουν τη φαντασία του παιδιού από το Κουίνς με την αυστηρή καθολική ανατροφή, τον ψυχρό και απόμακρο πατέρα και την ακατανίκητη έλξη για το υπογάστριο της Νέας Υόρκης. Αυτού του καλού παιδιού, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, που ωστόσο πάσχιζε πολύ να είναι κακός, προκλητικός, γιατί πίστευε ότι αυτός ήταν ο τρόπος για να αφήσει το σημάδι του στην τέχνη προκειμένου να κατακτήσει τη φήμη και τα πλούτη που τόσο επιθυμούσε. «Δεν χρειάζεται να είσαι κακός για να είσαι διαφορετικός. Είσαι διαφορετικός έτσι κι αλλιώς. Οι καλλιτέχνες είναι ξεχωριστή φυλή» του έλεγε ο φύλακας άγγελός του, η διαβολικά ταλαντούχα Πάτι, όπως αποδεικνύεται τελικά και από τις επιδόσεις της στην πεζογραφία, η οποία είχε για θεό της τον Ρεμπό και έγινε τελικά ιέρεια της ροκ χωρίς καν να μπει στον πειρασμό να πουλήσει την ψυχή της όπως ο Μέιπλθορπ.

Το άσπρο και το μαύρο

Κανείς δεν κατανόησε και δεν αποδέχθηκε με τόση αγάπη τις αντιφάσεις του που θα έβρισκαν διέξοδο και στο έργο του. «Πολλές φορές η αντίφαση είναι ο πιο καθαρός δρόμος για την αλήθεια» γράφει η Σμιθ για τον καλλιτέχνη που αποτύπωσε το απόλυτο μαύρο και το απόλυτο άσπρο, την αγνότητα της ομορφιάς ενός μπουκέτου λουλουδιών και τη σφοδρότητα της βιαιότητας μιας εικόνας γεννητικών οργάνων που «στραγγαλίζονται» από καλώδια. Δεν έκρυβε ποτέ την επιθυμία να γίνει ένας νέος Γουόρχολ, ένα αστέρι της τέχνης, με πλήρη επίγνωση των κανόνων του παιχνιδιού, αρχής γενομένης και από τη γνωριμία με τους σωστούς ανθρώπους της υψηλής κοινωνίας. «Πάτι, κανείς δεν βλέπει τον κόσμο όπως εμείς» συνήθιζε να της λέει και ακόμη και όταν απορούσε ή τρόμαζε με τις βλέψεις του ή τις εξορμήσεις του στις ατραπούς του αυτοπροκαλούμενου πόνου ήταν σε θέση να γνωρίζει το κίνητρό τους: «Να καταγράψει μια πλευρά της σεξουαλικότητας υπό μορφή τέχνης, με έναν τρόπο που δεν είχε ξανασυμβεί ποτέ».

Ο Μέιπλθορπ το κατάφερε και με το παραπάνω. Με πενιχρά μέσα στην αρχή, μια δανεική Polaroid και ελάχιστα χρήματα για φιλμ, δυσκολίες οι οποίες τον οδήγησαν να αναπτύξει απόλυτη ακρίβεια στη σκηνοθεσία των κάδρων του, μια και κάθε λάθος κόστιζε λεφτά που έλειπαν για καιρό από τις τσέπες του. Θα περνούσε καιρός ώσπου να αποκτήσει το δικό του πολυτελές στούντιο, αγορασμένο από τον συνοδοιπόρο του τελικά στη ζωή, τον συλλέκτη Σαμ Ουάγκσταφ, μια σχέση που λοιδορήθηκε και χλευάστηκε, δεδομένης και της ηλικιακής διαφοράς τους. «Αν ο Ρόμπερτ ήταν ο ναύτης, ο Σαμ Ουάγκσταφ ήταν το πλοίο που έμπαινε στο λιμάνι» έγραψε η Πάτι Σμιθ και μεμιάς σαν να σβήστηκαν όλες οι ασχήμιες που γράφτηκαν για εκείνον. Είτε στην Κόλαση είτε στον Παράδεισο, ο Ρόμπερτ έχει ένα χαμόγελο χαραγμένο στα χείλη του.