Στη λογική τού «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου» χτίζεται η νέα «ανίερη συμμαχία» των Αμερικανών με τους Ιρανούς γύρω από το Ιράκ. Εχθρός όλων είναι η σουνιτική τζιχαντική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε (ISIS) που καταλαμβάνει τη μία μετά την άλλη τις σουνιτικές πόλεις του Δυτικού και του Βόρειου Ιράκ πολεμώντας τον στρατό της σιιτικής κυβέρνησης του Νούρι αλ Μαλίκι. Το σιιτικό Ιράν υποστηρίζει τον Μαλίκι στην προσπάθειά του να αποκρούσει το ISIS, το οποίο για τους Αμερικανούς είναι μια τρομοκρατική οργάνωση που απειλεί τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή. Συνεπώς ο εχθρός του ISIS, δηλαδή η Τεχεράνη, γίνεται αίφνης «φίλος» της Ουάσιγκτον, δηλαδή σύμμαχός της στη διατήρηση της σταθερότητας στο απειλούμενο με διάλυση Ιράκ.
Στην πραγματικότητα, η Ουάσιγκτον αναγνωρίζει ότι το θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης είναι η μοναδική εξωτερική δύναμη που, αν η κατάσταση εκτραχυνθεί τελείως στο Ιράκ, μπορεί ενδεχομένως να περισώσει την κατάσταση. Η προσέγγιση των ΗΠΑ με το Ιράν ξεκίνησε στα τέλη του 2013, όταν συμφώνησαν να διεξαγάγουν διαπραγματεύσεις για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Οι διαπραγματεύσεις αυτές συνεχίζονται στη Βιέννη με καταληκτική ημερομηνία τις 20 Ιουλίου (την περασμένη εβδομάδα, μάλιστα, στο περιθώριό τους έγιναν οι πρώτες αμερικανοϊρανικές συνομιλίες για το Ιράκ). Η τελική συμφωνία όμως για τα πυρηνικά του Ιράν δεν είναι δεδομένη, γι’ αυτό η ιρακινή κρίση θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ο καταλύτης που θα φέρει τον «μεγάλο συμβιβασμό» τον οποίο ως σήμερα οι ΗΠΑ και το Ιράν αναζητούσαν αλλά δεν έβρισκαν.
Οσο περίεργο και αν ακούγεται για δύο χώρες που διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις τους πριν από 34 χρόνια, οι αμερικανικές και οι ιρανικές μυστικές υπηρεσίες συνεργάστηκαν δύο φορές τα τελευταία χρόνια: στο Αφγανιστάν το 2001 για να εκδιώξουν τους σουνίτες Ταλιμπάν και στο Ιράκ το 2007 για να αντιμετωπιστεί η χειρότερη βία που μάστιζε τη χώρα μετά την αμερικανική εισβολή.
Ωστόσο οι διαφορές είναι τεράστιες. Μπορεί τα βραχυχρόνια συμφέροντα Αμερικανών και Ιρανών στο Ιράκ να συμπίπτουν, τα μακροχρόνια όμως όχι. Η Ουάσιγκτον επιθυμεί μια κυβέρνηση που θα περιλαμβάνει σιίτες, σουνίτες και Κούρδους στη Βαγδάτη, ενώ η Τεχεράνη ευνοεί τους σιίτες.
Το Ιράκ τη βγάζει δεν τη βγάζει ως ενωμένη χώρα. Η εμφάνιση του ISIS, που μέχρι πρότινος πολεμούσε στην άλλη πλευρά των συνόρων, στη Συρία, άλλαξε δραματικά την κατάσταση. Πολλοί σουνίτες του Βόρειου και Δυτικού Ιράκ, περιθωριοποιημένοι λόγω της απροκάλυπτα φιλοσιιτικής πολιτικής της κυβέρνησης Μαλίκι, υποδέχονται θερμά τους αντάρτες του ISIS στις πόλεις τους, ενώ άλλες σουνιτικές πολιτοφυλακές ενώνονται με τις τάξεις του ISIS όπως οι Ταξιαρχίες της Επανάστασης του 1920, που αποτελούνται από δυσαρεστημένους πρώην αξιωματικούς του ιρακινού στρατού που έχασαν τη δουλειά τους μετά την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν, και ο Ισλαμικός Στρατός.
Με την ευκαιρία της γενικότερης αναταραχής οι Κούρδοι που ζουν στο αυτόνομο Κουρδιστάν (όπως ονομάζεται πλέον το Βόρειο Ιράκ) έστειλαν τη δική τους πολιτοφυλακή, τους περίφημους Πεσμέργκα, να καταλάβει την πόλη Κιρκούκ.
Με το ISIS να έχει φθάσει στα όρια του σουνιτικού Ιράκ, δηλαδή στην πόλη Μπακούμπα, 60 χλμ. βορείως της Βαγδάτης, σιίτες εθελοντές παίρνουν τα όπλα για να βοηθήσουν τον ιρακινό στρατό να τους αντιμετωπίσει. Χαρακτηριστική είναι η διαπίστωση του επικεφαλής των διεθνών ειδήσεων του BBC Τζον Σίμπσον που βρίσκεται στη Βαγδάτη ότι «οι τιμές των όπλων και των πυρομαχικών τριπλασιάστηκαν, ενώ τα Καλάσνικοφ προς πώληση είναι δυσεύρετα λόγω της τεράστιας ζήτησης από σιίτες εθελοντές».
Ολα αυτά σημαίνουν ότι η αναταραχή στο Ιράκ θα μπορούσε να εξελιχθεί σε έναν εμφύλιο μεταξύ σουνιτών και σιιτών. Και ο εμφύλιος αυτός θα μπορούσε να εξαχθεί και να μετατραπεί σε έναν θρησκευτικό πόλεμο στην ευρύτερη Μέση Ανατολή –με όλες τις επιπτώσεις που θα έχει στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου –όπου οι σουνίτες θα συσπειρωθούν γύρω από τη Σαουδική Αραβία και οι σιίτες γύρω από το Ιράν.
Οσο πιο γρήγορα καταλαγιάσει η αναταραχή τόσο πιο εύκολα θα αποφευχθεί ο ιρακινός εμφύλιος. Για να γίνει αυτό όμως χρειάζεται η συνεργασία του πρωθυπουργού Μαλίκι και εδώ υπεισέρχεται το Ιράν καθώς είναι το μόνο που μπορεί να τον πείσει να συνεργαστεί. Και αυτό το γνωρίζει καλά ο Λευκός Οίκος, που δηλώνει ότι προτιμά μια πολιτική λύση στο Ιράκ.
Από χίλια κύματα
1953
Ανατροπή του Μοσαντέκ
Πραξικόπημα αμερικανοβρετανικής οργάνωσης ανέτρεψε τον δημοκρατικά εκλεγμένο πρωθυπουργό Μοχάμεντ Μοσαντέκ μόλις επιχείρησε να εθνικοποιήσει τα πετρέλαια.
1979
Ιρανική επανάσταση
Ο σάχης Ρεζά Παχλεβί, που υποστηριζόταν από τις ΗΠΑ, εκδιώχθηκε από τη χώρα ενώ επέστρεψε από την εξορία ο Αγιατολάχ Χομεϊνί. Υστερα από δημοψήφισμα προκηρύχθηκε η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν.
1979-1981
Κρίση των ομήρων
Ιρανοί φοιτητές εισέβαλαν στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη και συνέλαβαν 52 ομήρους τους οποίους κράτησαν επί 444 ημέρες. Ιστορικοί υποστηρίζουν ότι τα αμερικανικά ΜΜΕ κάλυψαν την κρίση των ομήρων πιο εκτεταμένα από κάθε άλλο γεγονός του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα.
1985-86
Σκάνδαλο Ιράν – Κόντρας
Οι ΗΠΑ πουλούσαν όπλα στο Ιράν με πλήρη μυστικότητα και με αντάλλαγμα τη βοήθεια της Τεχεράνης στην απελευθέρωση αμερικανών ομήρων που κρατούνταν από τη Χεζμπολάχ. Με τα κέρδη χρηματοδοτούσαν τους Κόντρας που πολεμούσαν τους Σαντινίστας στη Νικαράγουα.
2002
Ο «άξονας του Κακού»
Υστερα από την επιτυχημένη συνεργασία αμερικανικών και ιρανικών υπηρεσιών πληροφοριών για την ανατροπή των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους αιφνιδίασε άσχημα τους Ιρανούς κατατάσσοντας το Ιράν στον «άξονα του Κακού» (μαζί με το Ιράκ και τη Βόρεια Κορέα).
2013
Τηλεφώνημα Ομπάμα – Ροχανί
Σε ταξίδι του στη Νέα Υόρκη για τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ ο ιρανός πρόεδρος Χασάν Ροχανί τηλεφωνήθηκε με τον πρόεδρο Ομπάμα στην πρώτη «συνομιλία κορυφής» ανάμεσα στις δύο χώρες σε περισσότερα από 30 χρόνια. Η ιστορική συνομιλία δημοσιοποιήθηκε μέσω tweet του Ροχανί.
Στρατηγός Σολεϊμάνι
Ο Πέρσης που έσωσε τον Ασαντ
Από την ώρα που ξέσπασε η τελευταία κρίση στο Ιράκ, στις αρχές Ιουνίου, οι Αμερικανοί έστειλαν 275 στρατιωτικούς στη Βαγδάτη, κυρίως πεζοναύτες, για να φρουρούν αμερικανικούς στόχους. Ολοι αυτοί οι ένστολοι, σύμφωνα με το BBC, «δεν πιάνουν μία» μπροστά σε έναν και μόνο στρατιωτικό που έστειλε η Τεχεράνη! Πρόκειται για τον περίφημο πέρση στρατηγό Κασέμ Σολεϊμάνι, ο οποίος κατέφθασε συνοδευόμενος από δύο επίλεκτες μονάδες των Φρουρών της Επανάστασης για να παράσχει στρατηγικές συμβουλές στην ιρακινή κυβέρνηση του σιίτη πρωθυπουργού Αλ Μαλίκι. Είναι ο ίδιος άνθρωπος που κατέστρωσε τη στρατηγική που βοήθησε τον (αλεβίτη, δηλαδή επίσης σιίτη μουσουλμάνο) πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Ασαντ να πάρει στρατιωτικά το πάνω χέρι από τους αντικαθεστωτικούς αντάρτες. Ο 57χρονος Σολεϊμάνι, που έχει συμβάλει επίσης στην ενίσχυση της Χεζμπολάχ του Λιβάνου, θεωρείται επισήμως «τρομοκράτης» από τις ΗΠΑ.
Ο ΙΡΑΝΟΣ
Γιατί να καθαρίσουν οι Ιρανοί το χάος που άφησαν οι Αμερικανοί;
Ο Πέρσης που έσωσε τον Ασαντ
Από την ώρα που ξέσπασε η τελευταία κρίση στο Ιράκ, στις αρχές Ιουνίου, οι Αμερικανοί έστειλαν 275 στρατιωτικούς στη Βαγδάτη, κυρίως πεζοναύτες, για να φρουρούν αμερικανικούς στόχους. Ολοι αυτοί οι ένστολοι, σύμφωνα με το BBC, «δεν πιάνουν μία» μπροστά σε έναν και μόνο στρατιωτικό που έστειλε η Τεχεράνη! Πρόκειται για τον περίφημο πέρση στρατηγό Κασέμ Σολεϊμάνι, ο οποίος κατέφθασε συνοδευόμενος από δύο επίλεκτες μονάδες των Φρουρών της Επανάστασης για να παράσχει στρατηγικές συμβουλές στην ιρακινή κυβέρνηση του σιίτη πρωθυπουργού Αλ Μαλίκι. Είναι ο ίδιος άνθρωπος που κατέστρωσε τη στρατηγική που βοήθησε τον (αλεβίτη, δηλαδή επίσης σιίτη μουσουλμάνο) πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Ασαντ να πάρει στρατιωτικά το πάνω χέρι από τους αντικαθεστωτικούς αντάρτες. Ο 57χρονος Σολεϊμάνι, που έχει συμβάλει επίσης στην ενίσχυση της Χεζμπολάχ του Λιβάνου, θεωρείται επισήμως «τρομοκράτης» από τις ΗΠΑ.
Ο ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ
Το διασπασμένο Ιράκ μοιάζει όλο και περισσότερο με τη Συρία
Το διασπασμένο Ιράκ μοιάζει όλο και περισσότερο με τη Συρία
Ο πρόεδρος Ομπάμα χρειάζεται απεγνωσμένα μια συμφωνία με το Ιράν, λέει στο «Βήμα» ο Ελιοτ Αμπραμς, ειδικός στη Μέση Ανατολή από το Council on Foreign Relations στην Ουάσιγκτον, πρώην αναπληρωτής σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του προέδρου Μπους υιού και κορυφαίος παίκτης του σκανδάλου Ιράν – Κόντρας που έπληξε την κυβέρνηση Ρίγκαν.
Αποτελεί το Ιράκ αφορμή προσέγγισης ΗΠΑ – Ιράν;
«Πιθανότατα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η προσέγγιση με το Ιράν ήταν στόχος της κυβέρνησης Ομπάμα το 2009 αλλά εγκαταλείφθηκε εν μέρει λόγω των εκλογών του 2012. Είναι εξαιρετικά πιθανό όμως ότι ο στόχος παραμένει. Προσωπικά πιστεύω πως είναι λάθος γιατί δεν έχουμε τις ίδιες επιδιώξεις με την Τεχεράνη στο Ιράκ: η Ουάσιγκτον επιθυμεί να δει μια κυβέρνηση συνασπισμού στη Βαγδάτη στην οποία θα συμμετέχουν όλες οι πλευρές ενώ η Τεχεράνη επιθυμεί ένα Ιράκ όπου θα κυριαρχούν οι σιίτες, δηλαδή ένα ιρανικό Ιράκ».
Ποια θα είναι η επίδραση των εξελίξεων στο Ιράκ στο ζήτημα των πυρηνικών του Ιράν;
«Λογικά θα διευκολύνουν τις συνομιλίες για τα πυρηνικά του Ιράν. Αν οι διαπραγματευτές πιστέψουν ότι δεν είναι εχθροί, ότι ίσως και να βρίσκονται στην ίδια πλευρά, οι συνομιλίες θα είναι πιο ομαλές. Μέχρι στιγμής η εξωτερική πολιτική του Ομπάμα δεν είναι πολύ επιτυχημένη: δεν έχει να επιδείξει κανένα επίτευγμα, ούτε στην Κίνα ούτε στη Ρωσία ούτε στη Μέση Ανατολή. Χρειάζεται ένα επίτευγμα, γι’ αυτό θα επιδιώξει απεγνωσμένα μια συμφωνία με το Ιράν. Αυτό σημαίνει ότι ο Ομπάμα θα είναι πιο ευέλικτος απέναντι στην Τεχεράνη. Οι διαπραγματευτές του θα κυνηγήσουν μια συμφωνία τόσο για το Ιράκ όσο και για τα πυρηνικά».
Το Ιράκ οδεύει προς τη διάσπαση;
«Οχι με τη νομική έννοια του όρου και όχι αύριο το πρωί. Στην πράξη όμως έχει ήδη διασπαστεί σε έναν βαθμό. Οι Κούρδοι του Βόρειου Ιράκ δεν κήρυξαν ποτέ επισήμως ανεξαρτησία αλλά στην ουσία την είχαν. Τώρα πήραν και τον έλεγχο του Κιρκούκ. Το ερώτημα είναι πλέον το εξής: θα καταφέρει η κυβέρνηση της Βαγδάτης να ανακτήσει τον πλήρη έλεγχο των σουνιτικών περιοχών; Αν ο Μαλίκι αποχωρήσει και στη θέση του έρθει ένας νέος πρωθυπουργός ταγμένος στην ομαλοποίηση των σχέσεων με τους Κούρδους και τους σουνίτες, ίσως… Αλλά ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν είναι ρεαλιστικό. Το Ιράκ μοιάζει όλο και περισσότερο με τη Συρία: νομικά έχει έναν πρέσβη στον ΟΗΕ αλλά στην πράξη είναι διασπασμένο. Οι Κούρδοι δεν έφθασαν ποτέ στο παρελθόν τόσο κοντά στο να αποκτήσουν ένα κράτος που θα περιλάμβανε και τους Κούρδους της Συρίας. Δύσκολα πλέον θα τους δούμε να κάνουν πίσω».
Ο ΙΡΑΝΟΣ
Γιατί να καθαρίσουν οι Ιρανοί το χάος που άφησαν οι Αμερικανοί;
Το Ιράν και οι ΗΠΑ έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα στο Ιράκ, λέει στο «Βήμα» ο Χουσάνγκ Αμιραμάντι, διευθυντής του Κέντρου Σπουδών Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο Rutgers στις ΗΠΑ, ιδρυτής και πρόεδρος του American-Iranian Council που προωθεί την ιρανοαμερικανική φιλία και υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 2013 στο Ιράν (αλλά η υποψηφιότητά του απορρίφθηκε από τους Φρουρούς της Επανάστασης).
Αποτελεί το Ιράκ αφορμή προσέγγισης ΗΠΑ – Ιράν;
«Εξαρτάται από τις εξελίξεις στο Ιράκ. Αν το Ιράκ αποδειχθεί ανίκανο να αμυνθεί κατά του ISIS, αν η Βαγδάτη δεχθεί επίθεση, ναι. Τότε το Ιράν μαζί με τις ΗΠΑ θα επέμβουν στη χώρα και θα αναγκαστούν να συνεργαστούν. Αλλά, όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, απλώς θα συντονίζουν ορισμένες “δραστηριότητες” από το παρασκήνιο.
Το Ιράν και οι ΗΠΑ έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα στο Ιράκ. Το μοναδικό κοινό συμφέρον τους είναι η αντιμετώπιση του ISIS. Το Ιράν επιθυμεί μια σιιτική κυβέρνηση στη Βαγδάτη, οι ΗΠΑ μια κυβέρνηση συνασπισμού όλων των πλευρών. Οι Αμερικανοί αναγκάστηκαν να αποδεχθούν την κυβέρνηση του Μαλίκι, ο οποίος είναι πολύ κοντά στους Ιρανούς, ενώ οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην περιοχή –η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, το Κουβέιτ, ακόμη και η Τουρκία –τον απεχθάνονται. Οι ΗΠΑ θα επιθυμούσαν να ανατρέψουν την κυβέρνησή του καθώς έχουν τους δικούς τους ανθρώπους εν αναμονή. Οι Αμερικανοί δεν θα πολεμήσουν για χάρη του Μαλίκι στο Ιράκ.
Οι ΗΠΑ βρίσκονται στο Ιράκ λόγω του πετρελαίου. Το Ιράν δεν αντιτίθεται στην εξόρυξη περισσότερου πετρελαίου από το Ιράκ, αν και δεν ωφελείται από αυτό. Στο Ιράκ το Κιρκούκ βρίσκεται πλέον στα χέρια των Κούρδων –από εκεί προέρχεται το πετρέλαιο. Η Βαγδάτη σήμερα ελέγχει λιγότερο από το μισό του ιρακινού πετρελαίου. Οι Κούρδοι είναι φίλοι των ΗΠΑ και του Ισραήλ και δεν έχουν πρόβλημα με τη Σαουδική Αραβία. Οσο περισσότερο πετρέλαιο πέφτει στα χέρια των Κούρδων τόσο το καλύτερο για τις ΗΠΑ. Και όσο ισχυρότεροι είναι οι Κούρδοι τόσο πιο επικίνδυνοι γίνονται για το Ιράν όπου ζουν 6 εκατ. Κούρδοι.
Πιστεύω ότι ο ντόρος στα ΜΜΕ για την αμερικανοϊρανική προσέγγιση αποσκοπεί στο να παρασύρει το Ιράν στο ιρακινό χάος. Οι αμερικανοί νεοσυντηρητικοί επιθυμούν να αναμειχθεί το Ιράν στον ιρακινό κυκεώνα προκειμένου να χάσει. Αν η Τεχεράνη στείλει στρατό στο Ιράκ, θα εμπλακεί σε έναν εμφύλιο και αυτό θα είναι το τέλος του Ιράν καθώς θα έχει πυροδοτήσει έναν πόλεμο ανάμεσα σε σουνίτες και σιίτες. Δεν πιστεύω όμως ότι η Τεχεράνη θα εμπλακεί στρατιωτικά. Οι Ιρανοί δεν επιθυμούν έναν ακόμη πόλεμο, θέλουν θέσεις εργασίας και βελτίωση της οικονομίας τους. Αυτό το χάος του Ιράκ το δημιούργησαν οι Αμερικανοί, γιατί να το καθαρίσουν οι Ιρανοί;».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
