Ανθεκτικές στην κρίση και έτοιμες για την επόμενη ημέρα παρουσιάζονται οι ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις. Σύμφωνα με έρευνα της EY, οι εταιρείες που ελέγχονται από οικογένειες αποδείχθηκαν ευέλικτες καθώς προσαρμόστηκαν στις νέες συνθήκες, εκμεταλλεύθηκαν τις ευκαιρίες που δημιούργησε η κρίση, επένδυσαν σε Ελλάδα αλλά κυρίως στο εξωτερικό, άλλαξαν στρατηγική και η ιδιοκτησία τους επέδειξε δημιουργικότητα και πάθος.
Μάλιστα το 26% του δείγματος της έρευνας αναφέρει αυξημένες αποδόσεις κατά 10%-15% το τελευταίο δωδεκάμηνο. Αυτό που τις απασχολεί είναι η έγκαιρη διάδοχη κατάσταση και η μετάβαση στη νέα, μοντέρνα εποχή.
Σκληρή δουλειά
«Οι ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις αποτελούν το πιο δυναμικό κομμάτι της ελληνικής οικονομίας που αγωνίζεται, πεισμώνει και τελικά τα καταφέρνει ξεπερνώντας τα όποια εμπόδια τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό» αναφέρει ο κ. Ανδρέας Χατζηδαμιανού, Family Business Leader της ΕΥ Ελλάδας, και προσθέτει ότι «κάθε επιτυχημένη προσπάθεια μιας ελληνικής οικογενειακής επιχείρησης, πέρα από στατιστικές και αριθμούς, αντανακλά το πάθος, τη δημιουργικότητα, την επιμονή και, τέλος, την ικανότητα και τη σκληρή δουλειά του Ελληνα που έκανε πράξη το όνειρό του».
Βέβαια η διάδοχη κατάσταση είναι μια υπόθεση που ξεκινά από την παιδική ηλικία, αφού πολλοί επιχειρηματίες δεύτερης και τρίτης γενιάς εργάζονταν κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών στην οικογενειακή επιχείρηση, σε όλα τα στάδια παραγωγής, για να μάθουν τη δουλειά από νωρίς και σε όλες τις φάσεις της. Οπως ανέφερε και ο κ. Χρήστος Παπαδημητρίου, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας τροφίμων Παπαδημητρίου, η οποία ιδρύθηκε το 1939 από τον συνονόματο παππού και σήμερα διοικείται από την τρίτη γενιά, «κάθε καλοκαίρι ως παιδί ερχόμουν στο εργοστάσιο για να εργαστώ και να εξοικειωθώ με όλα τα στάδια παραγωγής». Το αποτέλεσμα ήταν να μάθει από νωρίς καλά το μοντέλο λειτουργίας οικογενειακής επιχείρησης βαλσαμικού ξιδιού με έδρα την Καλαμάτα και σήμερα να κρατά επιτυχώς το τιμόνι της εταιρείας, η οποία εμφάνισε τζίρο 10 εκατ. ευρώ το 2013, σημειώνοντας αύξηση 15% σε σχέση με το 2012. Σύμφωνα με τον ίδιο, η επιτυχημένη πορεία της εταιρείας στην κρίση και η ανάπτυξή της συνδέονται με μεγάλη διασπορά κινδύνου, δηλαδή με τα πολλά προϊόντα και τις πολλές αγορές στο εξωτερικό, όπου πραγματοποιεί το 75% του τζίρου της.
Η συνταγή
Ανάλογη συνταγή ακολουθεί και η οικογενειακή επιχείρηση επεξεργασίας χάρτου και κατασκευής χαρτικών ειδών Skag, η οποία σήμερα διοικείται και αυτή από την τρίτη γενιά, αλλά ο ιδρυτής της κ. Θοδωρής Σκαγιάς παραμένει ενεργός μαζί με τους γιους, την κόρη και τα εγγόνια του. Στα χρόνια της κρίσης η εταιρεία αύξησε το ποσοστό του τζίρου της από τις εξαγωγές στο 70%. Σύμφωνα με τον υπεύθυνο Εξωστρέφειας της Skag κ. Θοδωρή Σκαγιά (εγγονό), η εταιρεία άλλαξε στρατηγική στη διάρκεια της κρίσης με στόχο να προσελκύσουν νέους πελάτες, να παράγουν προϊόντα νέας γενιάς και να επεκταθούν περαιτέρω στο εξωτερικό. Η διάδοχη κατάσταση ήταν κάτι που προετοιμαζόταν από τα σχολικά χρόνια και σε αυτή την εταιρεία, σύμφωνα με τον κ. Σκαγιά, ενώ μια δυσκολία σε αυτό το μοντέλο οικογενειακής επιχείρησης, όπως προσθέτει ο ίδιος, είναι ότι «όλοι νοιάζονται υπερβολικά, γι’ αυτό και ενδεχομένως να υπάρχουν μερικές φορές συγκρούσεις λόγω διαφορετικών απόψεων, οι οποίες όμως στο τέλος λύνονται».
Επενδύσεις
Σε κάθε περίπτωση, οι περισσότεροι επιχειρηματίες εντοπίζουν –υπό προϋποθέσεις βεβαίως –ευκαιρίες για ανάπτυξη μέσα στην κρίση. Η εταιρεία Skag, π.χ., προχώρησε σε επενδύσεις 1,2 εκατ. ευρώ για μηχανήματα, ενώ και η οικογενειακή εταιρεία προϊόντων ατομικής υγιεινής ΜΕΓΑ δεν σταμάτησε να επενδύει. Σύμφωνα με την κόρη του ιδρυτή και διευθύνοντος συμβούλου της ΜΕΓΑ ΑΕ κυρία
Λήδα Βιτουλαδίτου, υπεύθυνη Μάρκετινγκ,
«η εταιρεία επένδυσε σε μηχανολογικό εξοπλισμό και ενδυνάμωσε τις εξαγωγές της. Χαρακτηριστικά κατά τη διάρκεια της κρίσης διπλασιάστηκαν οι εξαγωγές, ενώ οι πωλήσεις το 2013 ανήλθαν στα 92 εκατ. ευρώ, ήτοι αύξηση 11%».
Θα παραδώσουν τη σκυτάλη στην επόμενη γενιά
Το ζήτημα της διαδοχής έχει ευαισθητοποιήσει τους σημερινούς επιχειρηματίες και προετοιμάζονται από νωρίς
Η συντριπτική πλειονότητα (91%) των επικεφαλής των ελληνικών οικογενειακών επιχειρήσεων δηλώνει ότι επιθυμεί να παραδώσει την επιχείρηση στην επόμενη γενιά. Το ποσοστό των θετικών απαντήσεων είναι αισθητά υψηλότερο από τον μέσο όρο στη διεθνή έρευνα της ΕΥ (65%). Παράλληλα όμως δεν θεωρούν δεδομένο ότι τα παιδιά τους είναι οι καταλληλότεροι για να τη διοικήσουν στο μέλλον και αναγνωρίζουν ότι η διαδικασία μιας επιτυχημένης διαδοχής πρέπει να ξεκινήσει νωρίς μέσα από μια δομημένη διαδικασία με αρκετά στάδια.
Οι έλληνες επιχειρηματίες ρωτήθηκαν και σχετικά με τους παράγοντες που θεωρούν σημαντικούς για την εξασφάλιση μιας επιτυχούς μετάβασης από τη μία γενιά στην επόμενη. Ως σημαντικότερος παράγοντας αναφέρεται η αξιολόγηση των ικανοτήτων των πιθανών διαδόχων (76%). Ακολουθούν η εξασφάλιση συνέχειας της επιχείρησης, η έγκαιρη έναρξη της διαδικασίας διαδοχής και η εφαρμογή μιας δομημένης διαδικασίας.
Αναφερόμενος στη διάδοχη κατάσταση ο κ.
Τζώρτζης Κουτσολιούτσος, διευθύνων σύμβουλος της Folli Follie, που ξεκίνησε ως οικογενειακή εταιρεία από τους γονείς του αλλά σήμερα είναι ένας πολυεθνικός όμιλος, επισημαίνει: «Από πολύ νωρίς, από τις πρώτες ημέρες που αποφάσισα να ασχοληθώ κι εγώ με την οικογενειακή επιχείρηση, οι γονείς μου με δημιουργικό τρόπο προσπάθησαν να μου μεταδώσουν το πάθος και την αγάπη για αυτό που κάνουμε.
Περνώντας από όλα τα διαφορετικά τμήματα της εταιρείας, δουλεύοντας μαζί με τους ανθρώπους στην παραγωγή, στον σχεδιασμό και στομάρκετινγκ, έμαθα και εγώ με τη σειρά μου πόσο σημαντικό είναι να ενασχολείσαι καθημερινά με μια επιχείρηση και πόση υπερηφάνεια νιώθεις όταν τη βλέπεις να αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς. Η Folli Follie είναι σήμερα μια πολυεθνική εταιρεία, αλλά πιστεύω ότι έχουμε καταφέρει να διατηρήσουμε τα καλά στοιχεία μιας οικογενειακής επιχείρησης» προσθέτει.
Η εμπειρία των δυσκολιών που αντιμετώπισαν παλαιότερα οικογενειακές επιχειρήσεις στο ζήτημα της διαδοχής έχει ευαισθητοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τους σημερινούς επιχειρηματίες, οι οποίοι φαίνεται να συνειδητοποιούν την ανάγκη να προσελκύσουν και να εντάξουν ικανά στελέχη από την αγορά στα οργανογράμματα των εταιρειών τους.
Εμφαση στα στελέχη εκτός οικογένειας δίνει και η οικογενειακή εταιρεία κατασκευής και εμπορίας ανελκυστήρων Kleemann, η οποία, σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή κ. Νίκο Κουκούντζο, γιο και συνονόματο του ιδρυτή, διαθέτει 12 υψηλόβαθμα στελέχη, εκ των οποίων μόνο τα τρία ανήκουν στην οικογένεια. Η εταιρεία πάντως άντεξε στην κρίση διότι, σύμφωνα με τον κ. Κουκούντζο, «προσάρμοσε τα κόστη, επεκτάθηκαν περαιτέρω στο εξωτερικό και οι πωλήσεις ήταν ανοδικές το 2013 φθάνοντας τα 94,8 εκατ. ευρώ».
Βλέπουν ως μονόδρομο την εξωστρέφεια
Στο πλαίσιο της έρευνας οι συμμετέχοντες προσδιόρισαν τους αναπτυξιακούς στόχους της επιχείρησής τους. Με μεγάλη διαφορά (69% έναντι 27% του διεθνούς δείγματος) οι έλληνες επιχειρηματίες επεσήμαναν την επέκταση σε νέες χώρες. Οι επικεφαλής των ελληνικών οικογενειακών επιχειρήσεων έχουν συνειδητοποιήσει ότι η εξωστρέφεια αποτελεί μονόδρομο για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Δεύτερη (57%) κατατάσσεται η επέκταση σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες και η αύξηση του υφισταμένου μεριδίου αγοράς.
Το δείγμα της ελληνικής έρευνας της ΕΥ περιλαμβάνει επιχειρήσεις πρώτης, δεύτερης, τρίτης και τέταρτης γενιάς, με πολλά κοινά σημεία αλλά και σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Σχεδόν οι μισές από τις επιχειρήσεις του δείγματος (47%) διοικούνται από τη δεύτερη γενιά της οικογένειας. Το 42% του δείγματος αποτελείται από επιχειρήσεις με 50-249 εργαζομένους.
Η μεγάλη πλειονότητα των ελληνικών εταιρειών (72%) βρίσκεται εκτός Χρηματιστηρίου. Μία στις τρεις δραστηριοποιείται στα βασικά καταναλωτικά αγαθά πρώτης ανάγκης (εμπόριο τροφίμων και πρώτων υλών, ποτά, καπνά, προϊόντα προσωπικής φροντίδας).
Η έρευνα διερευνήθηκε από την ΕΥ στο διάστημα Νοέμβριος 2013 – Απρίλιος 2014 μεταξύ 62 ελληνικών οικογενειακών επιχειρήσεων.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι οικονομικές επιδόσεις τους το τελευταίο δωδεκάμηνο. Το 26% του δείγματος αναφέρει αυξημένες αποδόσεις κατά 10%-15% και το 8% κατά πάνω από 15%, ενώ το 36% αναφέρει στάσιμες οικονομικές αποδόσεις.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ