Με τη… βούλα της Ευρωπαϊκής Ενωσης 101 ελληνικά προϊόντα υψηλής ποιότητας αναζητούν μια καλύτερη θέση στο ράφι. Με την πιστοποίηση ΠΟΠ (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης) και ΠΓΕ (Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης) στη συσκευασία τους έχουν ένα επιπλέον όπλο στον εμπορικό πόλεμο που μαίνεται για την κατάκτηση νέων αγορών. Ηδη πολλά, όπως η φέτα, η κεφαλογραβιέρα και η ελιά Καλαμών, παίρνουν θέση με επιτυχία στις διεθνείς αγορές. Τα περισσότερα όμως κινούνται με τη δυναμική που είχαν στο παρελθόν, πολύ προτού κερδίσουν την πιστοποίηση. Μάλιστα, 12 από αυτά –αβγοτάραχο Μεσολογγίου, σταφίδα Ζακύνθου, κουμ κουάτ Κέρκυρας κ.ά. –δεν έχουν κάνει χρήση της αναγνώρισης, ενώ υπάρχουν και ορισμένα τα οποία κινδυνεύουν να σβήσουν από τον χάρτη των ευρωπαϊκών πιστοποιημένων προϊόντων. Χαρακτηριστικά είναι τα τυριά Σαν Μιχάλη, γραβιέρα Αγράφων και μετσοβόνε, τα οποία το 2012 εμφανίζονται με μηδενική παραγωγή στη λίστα των ελληνικών ΠΟΠ.
Πέμπτη στην Ευρώπη
Η πιστοποίηση, η οποία συμπληρώνει εφέτος 22 χρόνια, φαίνεται ότι δεν στηρίχθηκε διαχρονικά σε κάποια στρατηγική, όπως λένε στο «Βήμα» παράγοντες του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Γι’ αυτό άλλωστε, παρ’ ότι η Ελλάδα είναι πέμπτη πανευρωπαϊκά όσον αφορά τον αριθμό των προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ, τα κέρδη της είναι μικρότερα συγκριτικά με άλλες χώρες, «φτωχότερες» σε πιστοποιημένα προϊόντα.
Τον τελευταίο χρόνο ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Αθανάσιος Τσαυτάρης επιχειρεί να επενδύσει στην ποιότητα των ελληνικών αγροτικών προϊόντων και στηρίζει προγράμματα προώθησής τους στις ξένες και ελληνικές αγορές. Γι’ αυτό άλλωστε η πρώτη εκδήλωση επί της ελληνικής προεδρίας που διοργάνωσε το υπουργείο την περασμένη Πέμπτη παρουσία ευρωπαίων επιτρόπων αφορούσε τα ελληνικά προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ. Εκεί ο υπουργός ανέφερε ότι η στρατηγική επιλογή της χώρας μας είναι «να απομακρυνθούμε από μια γεωργία ποσοτήτων και χαμηλής ποιότητας –«low cost agriculturing» είναι ο ξένος όρος –και να πάμε σε μια γεωργία ποιότητας».
Την ίδια στιγμή ο πρόεδρος του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού (ΕΛΓΟ) «Δήμητρα» κ. Σέρκος Χαρουτουνιάν προγραμματίζει την αναθεώρηση πολλών φακέλων προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ, καθώς για πολλά από αυτά οι συνθήκες παραγωγής τους έχουν αλλάξει από την εποχή που είχαν πάρει την πιστοποίηση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το τυρί μετσοβόνε, το οποίο πρέπει να παράγεται από εκμεταλλεύσεις της περιοχής.
Πλέον το ντόπιο αγελαδινό γάλα δεν επαρκεί, καθώς η αγελαδοτροφία στην περιοχή φθίνει τα τελευταία χρόνια, και έτσι αναγκάζονται να το προμηθεύονται από άλλες περιοχές, με συνέπεια το περίφημο αρωματικό καπνιστό τυρί να μην μπορεί να πουληθεί με την ετικέτα ΠΟΠ.
«Η πιστοποίηση προσφέρει ασφάλεια τόσο στους παραγωγούς όσο και στους καταναλωτές, οι οποίοι βλέποντας το σήμα ξέρουν ότι κάποιος το έχει ελέγξει» λέει στο «Βήμα» η γεωπόνος επιστήμης και τεχνολογίας τροφίμων κυρία Ευρυδίκη Οικονόμου από τον ΕΛΓΟ «Δήμητρα». Αλλωστε αυτός είναι και ο κύριος στόχος της ΕΕ, να αποφευχθούν δηλαδή με την πιστοποίηση νοθείες και παραπλανήσεις, κάτι που ως σήμερα δεν έχει επιτευχθεί.
Με οδηγό τη φέτα
Συνολικά στην Ελλάδα παράγονται περίπου 150.000 τόνοι προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ (στοιχεία 2012) με αξία που εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 650 εκατ. ευρώ. Στην Ευρώπη των «28» η συνολική αξία των πιστοποιημένων προϊόντων είναι περίπου 50 δισ. ευρώ, με το μεγαλύτερο μερίδιο να καταλαμβάνουν η Ιταλία (33% του συνόλου), η Γερμανία (25%), η Γαλλία (17%) και η Βρετανία (8%), αν και ορισμένα από αυτά τα κράτη παράγουν λιγότερα ΠΟΠ και ΠΓΕ από την Ελλάδα.
Από τα ελληνικά πιστοποιημένα προϊόντα, περίπου τα δύο τρίτα διατίθενται στην ελληνική αγορά και τα υπόλοιπα εξάγονται (κυρίως σε χώρες της ΕΕ). Με «ναυαρχίδα» τη φέτα, τα ελληνικά τυριά υπερέχουν κατά… βάρος. Συνολικά, το 2012 παρήχθησαν στη χώρα μας 97.000 τόνοι τυριών εκ των οποίων οι 86.500 τόνοι ήταν φέτα. Ακολουθούν με διαφορά το κασέρι με περίπου 3.000 τόνους, η κεφαλογραβιέρα με 2.500 τόνους και η γραβιέρα Κρήτης με 1.700 τόνους. Στο τέλος της λίστας βρίσκονται το ανεβατό με 19,7 τόνους και η κοπανιστή με μόλις 2 τόνους.
Ειδικά για τη φέτα αξίζει να σημειωθεί ότι η παραγωγή της το 2012 μειώθηκε σημαντικά, κατά περίπου 16.000 τόνους, σε σύγκριση με το 2011. Ο κυριότερος λόγος, σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ) κ. Ελευθέριο Γίτσα, είναι ο υποσιτισμός των ζώων, καθώς, όπως υποστηρίζει, οι κτηνοτρόφοι δεν έχουν την απαραίτητη ρευστότητα για την προμήθεια των ζωοτροφών. Επιπλέον, ο κ. Γίτσας επισημαίνει ότι αρκετοί κτηνοτρόφοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εκμεταλλεύσεις τους διότι δεν μπορούσαν να αντεπεξέλθουν οικονομικά.
Πάντως, αν και η παραγωγή φέτας το 2012 μειώθηκε, οι εξαγωγές τυροκομικών προϊόντων κατά το πρώτο τρίμηνο του 2013 καταγράφηκαν αυξημένες σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2012 κατά περίπου 14%.
Οσον αφορά τα υπόλοιπα πιστοποιημένα προϊόντα, ξεχωρίζουν τα μήλα Ζαγοράς Πηλίου με 9.700 τόνους, τα ροδάκινα Νάουσας με 8.000 τόνους, τα μήλα Καστοριάς με 6.800 τόνους, η κορινθιακή σταφίδα Βοστίτσα με 5.500 τόνους, το ακτινίδιο Πιερίας με 4.600 τόνους, τα ελαιόλαδα Σητείας Λασιθίου Κρήτης, Χανίων και Καλαμάτας με 3.700 τόνους, 2.600 τόνους και 1.600 τόνους αντίστοιχα, και το κρητικό παξιμάδι με 1.148 τόνους.
«Μαϊμού» ΠΟΠ
«Ο κόσμος έχει περισσότερη εμπιστοσύνη αν γνωρίζει ότι αυτή τη φέτα την έτρωγαν οι άνθρωποι σε αυτή την περιοχή από την εποχή του Ομήρου. Στον Ομηρο ο Πολύφημος μας έδειχνε πώς παρήγαγαν τυρί φέτα» επισημαίνει και ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης κ. Τσαυτάρης. Ωστόσο η αυξημένη προστιθέμενη αξία ορισμένων ΠΟΠ και ΠΓΕ τα έχει βάλει στο στόχαστρο επιτήδειων οι οποίοι κερδοσκοπούν εις βάρος των καταναλωτών. Συχνά οι αρμόδιες υπηρεσίες ελέγχου εντοπίζουν νοθευμένα προϊόντα, τα οποία πουλάνε με «μαϊμού» πιστοποιήσεις.
Ετσι στην αγορά οι πατάτες Νευροκοπίου, όπως και τα φασόλια Πρεσπών και Καστοριάς, υπερβαίνουν κατά πολύ τις παραγόμενες στην Ελλάδα ποσότητες. Μάλιστα εφέτος, εξαιτίας της μικρής παραγωγής ελαιολάδου, οι αρμόδιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί ερευνούν καταγγελία για ελληνοποίηση ελαιολάδου από Ιταλία και Τυνησία. Οι εισαγωγές διαπιστώθηκαν, αλλά ακόμη δεν έχει διακριβωθεί αν το λάδι αυτό τελικά πουλήθηκε ως ελληνικό.
Πιέσεις δέχονται και άλλα προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ, τα οποία έχουν μια δυναμική στην αγορά, όπως είναι η φέτα, η γραβιέρα Κρήτης, Νάξου, η κεφαλογραβιέρα, το κασέρι, το κατίκι Δομοκού, η θρούμπα Θάσου, η κονσερβοελιά Αταλάντης, η ελιά Καλαμάτας (παράγεται ακόμη και στην Κίνα) και το φιστίκι Αιγίνης.
Ετικέτα μόνο στην ΕΕ
Η ετικέτα ΠΟΠ ή ΠΓΕ δεν προστατεύει από μόνη της τα προϊόντα, ειδικά στη διεθνή αγορά. Αλλωστε, εκτός Ευρώπης δεν έχει καμία ισχύ, παρά μόνο με διμερείς συμφωνίες, οι οποίες δεν κλίνουν πάντοτε υπέρ της ευρωπαϊκής πιστοποίησης. Αυτό διαφάνηκε πρόσφατα από τη συμφωνία με τον Καναδά, όσον αφορά τη φέτα, ενώ δεν αναμένεται να είναι καλύτερη η αντίστοιχη συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το παραδέχθηκε άλλωστε και ο πρόεδρος της Επιτροπής Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κ. Πάολο ντε Κάστρο, ο οποίος μιλώντας στην εκδήλωση της Πέμπτης στην Αθήνα είπε ότι οι διαπραγματεύσεις είναι σκληρότερες από εκείνες με τον Καναδά.
Παράλληλα, τα προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ συχνά χάνουν στο ράφι διότι ο ανταγωνισμός διεξάγεται κυρίως βάσει της τιμής και όχι της ποιότητας. Ειδικά σε περίοδο ύφεσης και με την τήρηση της διαδικασίας που απαιτείται για την παραγωγή τους να αυξάνει το κόστος.
Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν παραγωγοί που «έπαιξαν» καλά το χαρτί της πιστοποίησης και έδωσαν στα προϊόντα τους προστιθέμενη αξία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι παραγωγοί φάβας Σαντορίνης, οι οποίοι το 2008 ήταν 113, έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί.
Το ίδιο έχει συμβεί και με εκείνους που παράγουν το περίφημο ντοματάκι του νησιού, το οποίο είναι το 101ο ελληνικό προϊόν που κέρδισε την ετικέτα ΠΟΠ. Αλλά και το κρητικό παξιμάδι (προϊόν ΠΓΕ) περνά… άβρεχτο την περίοδο της κρίσης. Η ζήτηση είναι μεγάλη, γι’ αυτό άλλωστε εμφανίζεται κατά καιρούς στην αγορά «κρητικό» παξιμάδι από τις Σέρρες ή άλλες περιοχές της χώρας.
Ωστόσο πολλά παραδοσιακά προϊόντα δεν καταφέρνουν καν να μπουν στην ευρωπαϊκή λίστα των πιστοποιημένων προϊόντων εξαιτίας των αγκυλώσεων της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Αυτό έχει συμβεί με το ούζο Μυτιλήνης, διότι το αλκοόλ που προστίθεται για την παρασκευή του δεν παράγεται στο νησί. Παρόμοιο πρόβλημα έχει ανακύψει και με το παστέλι. Αν και το μέλι είναι ελληνικό, οι εισαγωγές του σουσαμιού πάγωσαν την αναγνώριση αυτού του εξαιρετικού ελληνικού γλυκού, παρ’ ότι παράγεται με παραδοσιακό τρόπο.
Η… Interpol της παρμεζάνας και τα ελληνικά τυριά
Ενα από τα πιο διάσημα τυριά, η ιταλική παρμεζάνα (Parmigiano-Reggiano), έχει καταφέρει όχι μόνο να κατακτήσει την παγκόσμια αγορά, αλλά και να φυλάσσεται σε… θησαυροφυλάκια. Σύμφωνα με τη γεωπόνο επιστήμης και τεχνολογίας τροφίμων κυρία Ευρυδίκη Οικονόμου, οι τράπεζες στην Ιταλία έχουν κατασκευάσει ειδικές εγκαταστάσεις παλαίωσης των τυριών, όπου κρατούν ως εγγύηση το πολύτιμο τυρί για τα χαμηλότοκα δάνεια που χορηγούν στους παραγωγούς.
Ενα από τα πιο διάσημα τυριά, η ιταλική παρμεζάνα (Parmigiano-Reggiano), έχει καταφέρει όχι μόνο να κατακτήσει την παγκόσμια αγορά, αλλά και να φυλάσσεται σε… θησαυροφυλάκια. Σύμφωνα με τη γεωπόνο επιστήμης και τεχνολογίας τροφίμων κυρία Ευρυδίκη Οικονόμου, οι τράπεζες στην Ιταλία έχουν κατασκευάσει ειδικές εγκαταστάσεις παλαίωσης των τυριών, όπου κρατούν ως εγγύηση το πολύτιμο τυρί για τα χαμηλότοκα δάνεια που χορηγούν στους παραγωγούς.
Ολα αυτά τα έχει πετύχει, όπως λέει η ίδια, η πολύ ισχυρή διεπαγγελματική ένωση που έχουν (αντίστοιχη με εκείνη των γάλλων παραγωγών ροκφόρ), η οποία επιλέγει με αυστηρά κριτήρια τα μέλη της, τα ελέγχει σχολαστικά, ενώ διαθέτει και μηχανισμούς παρακολούθησης των προϊόντων παγκοσμίως. Αλλωστε, το «χαρτοφυλάκιό» της δεν είναι μικρό, καθώς υπολογίζεται σε δισεκατομμύρια ευρώ.
Στην Ελλάδα ακόμη δεν έχει ιδρυθεί αντίστοιχος διεπαγγελματικός σύλλογος. Μόλις πρόσφατα ξεκίνησαν οι συζητήσεις μεταξύ των κτηνοτρόφων (ΣΕΚ), των βιομηχάνων, των μεταποιητών και των εμπόρων με αντικείμενο τη δημιουργία μιας Διεπαγγελματικής Γάλακτος και Γαλακτοκομικών Προϊόντων, η οποία θα χαράσσει στρατηγικές για την προώθηση των προϊόντων. «Ηταν λάθος η αύξηση της παραγόμενης φέτας χωρίς να της αποδοθεί η απαραίτητη προστιθέμενη αξία. Διότι σήμερα η τιμή της έχει πέσει ενώ παράλληλα έχει “πνίξει” τα υπόλοιπα ελληνικά τυριά. Είναι τυχαίο ότι οι Γάλλοι παράγουν μόνο 40.000 τόνους ροκφόρ, το οποίο μοσχοπωλούν σε ιδιαίτερα υψηλές τιμές ενώ παράλληλα προωθούν και τα υπόλοιπα τυριά τους;» διερωτάται ο αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ) κ. Ελευθέριος Γίτσας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
