Το μεγάλο καραβάνι ερχόταν κάθε χρόνο σε μια έκταση στην πίσω πλευρά του σταδίου Καραϊσκάκη στο Νέο Φάληρο. Στην περιοχή στήνονταν τεράστια αντίσκηνα και μεγάλες κλούβες από ξύλο και σίδερο. Η δυσοσμία μαρτυρούσε πως ανάμεσα στους ακροβάτες, στους ζογκλέρ και όλο το ανθρώπινο δυναμικό του τσίρκου σίγουρα υπήρχαν και ζώα. Ελέφαντες, λιοντάρια, άλογα, μαϊμουδίτσες, σκυλάκια, ζέβρες, αρκούδες… Για τους περισσότερους από εμάς – τους λιλιπούτειους τότε θεατές – ήταν ίσως μια μοναδική ευκαιρία να δούμε από κοντά τα ζώα τα οποία κυρίως φανταζόμαστε μέσα από τις περιγραφές των μεγαλυτέρων ή, στην καλύτερη περίπτωση, ορμώμενοι από την εικονογράφηση των παραμυθιών μας.
Και σε καμία περίπτωση δεν φανταζόμαστε πως το τίμημα που πλήρωναν τα ζώα για να μπορέσουν να είναι ανάμεσά μας και όχι στον φυσικό χώρο τους ήταν πολύ ακριβό, αφού ούτε λίγο ούτε πολύ η εκπαίδευσή τους αλλά και οι συνθήκες διαβίωσής τους σε αρκετές περιπτώσεις αποδείχθηκαν ιδιαίτερα σκληρές. Οχι ότι το γνωρίζαμε τότε βέβαια. Γι’ αυτό και η επίσκεψή μας στο τσίρκο ήταν ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της παιδικής ηλικίας.
Ευτυχώς με το πέρασμα του χρόνου υπήρξαν πολλοί οι οποίοι στράφηκαν κατά της κακοποίησης των ζώων – στις περιπτώσεις που κάτι τέτοιο συνέβη – αλλά και κάποιοι, ακόμη καλύτερα, απέδειξαν ότι τσίρκο μπορεί να υπάρξει και χωρίς ζώα, το οποίο θα βασίζεται αποκλειστικά στις ανθρώπινες ικανότητες και δυνατότητες. Η νέα γενιά τσίρκων, όπου συνδυάζονται διαφορετικοί χώροι τέχνης, θέατρο, μουσική και χορός, κατάφερε να αποδείξει ότι η καινούργια τάση είναι γεγονός και τα παλιά στερεότυπα πλέον ξεπερασμένα.
Στο εξωτερικό οι παραστάσεις τσίρκων αποκλειστικά από ανθρώπους έχουν κάνει την εμφάνισή τους εδώ και δύο δεκαετίες τουλάχιστον. Στην Ελλάδα εφέτος έκαναν την εμφάνισή τους τρεις πολύ σημαντικοί θίασοι, οι οποίοι κατάφεραν να μαγνητίσουν το κοινό που έσπευσε από την πρώτη στιγμή να τους δει.
Cirque Eloize: «Excentricus»
Το ποδαρικό έγινε πριν από ένα χρόνο, όταν το Cirque Eloise (Το Τσίρκο της Αστραπής) επισκέφθηκε το θέατρο του Κολλεγίου Αθηνών για να δώσει μερικές παραστάσεις. Από το 1993 επτά νέοι καλλιτέχνες, απόφοιτοι της Εθνικής Σχολής Τσίρκου του Μόντρεαλ, ένωσαν τις δυνάμεις τους και δημιούργησαν τον δικό τους θίασο, το Τσίρκο της Αστραπής, δίνοντας παραστάσεις στο Μπρόντγουεϊ και σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Από το 1997 ο θίασος περιοδεύει σε όλον τον κόσμο και το θέαμα που προσφέρει είναι ένας συνδυασμός στοιχείων διαφορετικών: τσίρκο, θέατρο, χορός, μουσική. Ακολουθούν συμμετοχές σε μεγάλα φεστιβάλ και το 1999, ύστερα από πρόσκληση της συνδιευθύντριας του Διεθνούς Φεστιβάλ Lanaudiere, της Λουίζ Φοράντ Σάμσον, ο θίασος ετοιμάζει μια παράσταση με τίτλο «Cirque Orchestra», στην οποία ενσωματώνει τις τέχνες του τσίρκου, τον σύγχρονο χορό και την κλασική μουσική. Στη χώρα μας παρουσίασαν το «Excentricus»: ακροβατικά σε σκοινί και σε μπάρες, ατομικές και ομαδικές επιδείξεις με ποδήλατα, ασκήσεις πάνω σε ελάσματα και κυλίνδρους, ομαδική ταχυδακτυλουργία, ακροβατικά με σκάλες και άλματα στον αέρα από δεκαπέντε ηθοποιούς, ακροβάτες, ζογκλέρ, ταχυδακτυλουργούς και μουσικούς.
Στην παράσταση, μέσα από την κίνηση, την τεχνική και την ανθρώπινη επικοινωνία, δημιουργήθηκαν θεατρικές καταστάσεις πλαισιωμένες από δεκατέσσερα μουσικά κομμάτια, τα οποία αποτελούν έναν συνδυασμό ροκ και τζαζ με στοιχεία μουσικής έθνικ και τυπικής μουσικής τσίρκου. Το ελληνικό κοινό για πρώτη φορά ερχόταν σε επαφή με τη νέα τάξη του τσίρκου και οι αντιδράσεις ήταν ενθαρρυντικές.
Les Arts Sauts: «Kayassine»
Μερικούς μήνες αργότερα, τον Νοέμβριο, στο Αλσος Στρατού στήνεται ένας θεαματικός, φουσκωτός άσπρος θόλος, ύψους 21 μέτρων, ο οποίος θυμίζει διαστημικό σταθμό. Σε αυτόν επιβιβάζονται δεκαοκτώ γάλλοι ακροβάτες και μουσικοί, οι οποίοι χορεύουν στον αέρα. Πρόκειται για τον θίασο Les Arts Sauts (Οι Αλτικές Τέχνες) και την παράσταση «Kayassine». Στην παράστασή τους ιπτάμενα σώματα χόρεψαν στον αέρα υπό τους ήχους των μουσικών και οι θεατές τους απήλαυσαν από καρέκλες των οποίων οι πλάτες ήταν γερμένες προς τα πίσω ώστε να βλέπουν τον ουρανό του θόλου που αποτελούσε και τον σκηνικό χώρο. Αδέξιες φιγούρες που παρέπεμπαν στην Commedia dell’ arte, επιδέξιες από ζεύγη ακροβατών, ιλιγγιώδης ταχύτητα, πολλαπλές στροφές, όλα με ένα κοινό χαρακτηριστικό: αψηφούσαν τη βαρύτητα. Το εναέριο μπαλέτο επί μία ώρα ήταν επί σκηνής εκτελώντας νούμερα στο trapeze (το ακροβατικό μονόζυγο του τσίρκου), αιωρούμενοι δεκατέσσερα μέτρα πάνω από το έδαφος. Το κοινό ολοένα και περισσότερο συγκινείται από το νέο τσίρκο και κυρίως ανακαλύπτει τη γοητεία των ικανοτήτων του ανθρώπινου σώματος σε συνδυασμό με το μυαλό και την τέχνη.
Cirque Le Masque: «Fire and Ice»
Μόλις πριν από δύο ημέρες οι επισκέψεις των τσίρκων… τρίτωσαν. Στο θέατρο του Κολλεγίου Αθηνών ως τις 22 Ιανουαρίου θα βρίσκεται το Cirque Le Masque – The New York Cirqus Dance Theatre με την παράσταση «Fire and Ice» (Φωτιά και Πάγος). Αυτή θα περιλαμβάνει δεκαέξι σπονδυλωτές ιστορίες σε snapshots σκηνοθετική λογική όπου είκοσι τρεις καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, ενδεδυμένοι με κοστούμια εντυπωσιακά, θα εκτελούν περίτεχνα θεαματικά νούμερα καταργώντας τους νόμους της βαρύτητας και της ισορροπίας. Το θέαμα συμπληρώνουν πρωτότυπα οπτικοακουστικά εφέ, πλούσιες μουσικές συνθέσεις, πολύχρωμα κοστούμια, κλοουνερί, χορός και παντομίμα αλλά και διάδραση με το κοινό.
Οι επισκέψεις δεν θα τελειώσουν εδώ. Το νέο ανθρωπιστικό τσίρκο πλέον είναι κοινός και αγαπητός κατά τα φαινόμενα γνώριμος. Μια καλή αφορμή για να ανακαλύψουν μικροί και μεγάλοι μια σχετικά παρεξηγημένη εδώ και πολλά χρόνια τέχνη, αυτή του τσίρκου. Οι δυσάρεστες οσμές πλέον από τις αλάνες, όπου αράζουν καραβάνια με κλουβιά στα οποία βρίσκονται ζώα φυλακισμένα, ολοένα και λιγοστεύουν. Ευτυχώς…
Οι παραστάσεις του Cirque Le Masque – The New York Cirqus Dance Theatre δίνονται στο θέατρο του Κολλεγίου Αθηνών (Δ. Στεφάνου 15, Ψυχικό) από τις 10 ως τις 22 Ιανουαρίου καθημερινά. Πληροφορίες στο τηλ. 210 9213.310).
