ΒΕΡΟΛΙΝΟ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ
Το πολιτικοποιημένο Χόλιγουντ, όπως συχνά σημειώνουμε, είναι ένα αξιοσημείωτο κινηματογραφικό φαινόμενο των καιρών μας. Μία από τις πιο αναμενόμενες ταινίες του εφετινού φεστιβάλ Βερολίνου λέγεται «Syriana», σκηνοθετήθηκε από τον σεναριογράφο του «Traffic» Στίβεν Γκέιγκαν και είναι ένα στιβαρό όσο και δαιδαλώδες πολιτικό θρίλερ που πραγματεύεται τη σκοτεινή δράση των βιομηχανιών πετρελαίου και τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων που κρύβονται πίσω της. Βασικό ρόλο στην ταινία κρατά ένας από τους παραγωγούς της, ο Τζορτζ Κλούνεϊ, που παίζει έναν κουρασμένο πράκτορα της CIA ο οποίος καταλήγει αποδιοπομπαίος τράγος στον πυρήνα μιας εφιαλτικής συνωμοσίας.
Ο Κλούνεϊ, που μαζί με τον Γκέιγκαν βρίσκεται στο Βερολίνο για την προώθηση της ταινίας του, είναι ένας από τους αμερικανούς σταρ που έχουν κερδίσει με το σπαθί τους μια θέση στο «κλαμπ» του σκεπτόμενου Χόλιγουντ (όπου ανήκουν οι Ρόμπερτ Ρέντφορντ, Γουόρεν Μπίτι, Τιμ Ρόμπινς και Σον Πεν) (θυμίζουμε ότι η Syriana διεκδικεί το Οσκαρ B’ ρόλου και σεναρίου). Μετά το «Καληνύχτα και καλή τύχη», δεύτερη ταινία που σκηνοθέτησε ο Κλούνεϊ, να τος που επιμένει να ασχολείται με τη δυσάρεστη πλευρά των μηχανισμών που κινούν τα νήματα της χώρας του.
«Ομως δεν θέλουμε να κάνουμε κήρυγμα με τη “Syriana”» υποστηρίζει ο αμερικανός ηθοποιός, σκηνοθέτης και παραγωγός. «Οι ταινίες, στην καλύτερη περίπτωση, μπορούν να γίνουν η αφορμή για μερικές συζητήσεις – και, όπως στην περίπτωση αυτή είναι λογικό, συζητήσεις για το πώς η παγκόσμια κοινότητα εξαρτάται από το πετρέλαιο. H “Syriana” όμως ανοίγει πολυποίκιλα θέματα, όπως η διαφθορά ή η αποτελεσματικότητα της CIA. Αυτό που θέλαμε είναι την άλλη ημέρα να στέκονται οι θεατές γύρω από τον ψύκτη του γραφείου, για παράδειγμα, και να αρχίζουν να μιλούν για την ταινία, λέγοντας “σε αυτό το σημείο συμφωνώ με την ταινία” ή “στο άλλο σημείο νομίζω ότι έκαναν λάθος”. Για μας αυτή η συζήτηση σημαίνει ότι πετύχαμε ως ταινία».
Ηταν άλλωστε ο ίδιος ο Κλούνεϊ που μαζί με τον σκηνοθέτη και μόνιμο συνεργάτη του Στίβεν Σόντερμπεργκ (συνιδρυτές της εταιρείας παραγωγής Section Eight) έστειλαν στον Γκέιγκαν το βιβλίο «See No Evil», από το οποίο είναι εμπνευσμένο το σενάριο της «Syriana». Οι αναμνήσεις του πρώην πράκτορα της CIA Ρόμπερτ Μπάερ, έδωσαν την αφορμή στον Γκέιγκαν να ασχοληθεί με κάτι που είχε κεντρίσει τόσο πολύ το ενδιαφέρον του. Το βιβλίο είναι το χρονικό των εμπειριών του Μπάερ από τη δουλειά του στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής ως στελέχους στη Διεύθυνση Επιχειρήσεων της CIA. «Ο Στιβ Γκέιγκαν μου είπε κάποτε ότι πίστευε πως η παγκόσμια κοινότητα έχει εθιστεί στο πετρέλαιο, όπως και στην κοκαΐνη» λέει ο Σόντερμπεργκ «και ήξερα ότι θα έβρισκε έναν τρόπο για να οπτικοποιήσει αυτή την ιδέα».
«Ζούμε όλοι σε περίπλοκους, δύσκολους καιρούς και ήθελα η “Syriana” να αντανακλά αυτή την περιπλοκότητα με έναν πολύ εσωτερικό, έντονο τρόπο· να την “αγκαλιάζει” μέσα από την οπτική αφήγηση» σημειώνει ο Γκέιγκαν για την ταινία του, στην οποία δεν θα βρούμε καλούς και κακούς αλλά απλώς αληθινούς ήρωες. «Αυτή η προσέγγιση μας φάνηκε η πιο τίμια και ειλικρινής απεικόνιση του κόσμου στον οποίο όλοι βρεθήκαμε να ζούμε μετά τα τραγικά γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου».
Ο Γκέιγκαν άρχισε να σκέφτεται τις ίντριγκες που γίνονται στην παγκόσμια βιομηχανία πετρελαίου. Οταν έγραφε το «Traffic», η εμπειρία της συνάντησής του με παντοδύναμους ανθρώπους στην Ουάσιγκτον (μεταξύ των οποίων και αυτοί στο Πεντάγωνο που κινούν τους μηχανισμούς κατά των ναρκωτικών στην Αμερική) τον βοήθησε να συσχετίσει τη διακίνηση των ναρκωτικών και τα παιχνίδια εξουσίας της βιομηχανίας πετρελαίου. Γι’ αυτό και η «Syriana», φορμαλιστικά αλλά και δομικά, θυμίζει τόσο πολύ το «Traffic» που ασχολούνταν με τη διακίνηση των ναρκωτικών από το Μεξικό στην Αμερική. «Αρχισα να σκέφτομαι ότι ίσως ο μεγαλύτερος εθισμός στη χώρα μας είναι πως εξαρτιόμαστε από το φτηνό πετρέλαιο από μια ξένη χώρα. Και ότι η εύκολη πρόσβασή μας στο πετρέλαιο είναι ουσιαστικά και το συγκριτικό μας πλεονέκτημα».
H τραγωδία της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 επέφερε αυστηρά μέτρα ασφαλείας στις κινηματογραφικές παραγωγές, αλλά παρ’ όλα αυτά επιτράπηκε στην παραγωγή να πραγματοποιήσει γυρίσματα στους δρόμους της Ουάσιγκτον, και μάλιστα όχι μακριά από τον Λευκό Οίκο και το Καπιτώλιο. Συγχρόνως η παραγωγή κατάφερε να εξασφαλίσει τη σχεδόν αδύνατη άδεια ώστε κάποιες σκηνές να γυριστούν γύρω από το κτίριο Maryland State Capitol στην Ανάπολη.
Διαφθορά και παρασκήνια
Οπως διαβάζουμε και στον πρόλογο του εξαιρετικά ενδιαφέροντος βιβλίου του Ρόμπερτ Μπάερ, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά με τίτλο «H πτώση τής CIA» (εκδόσεις Μέδουσα), πρόκειται για μια καταγραφή της «καριέρας» ενός μάχιμου στρατιώτη στον «άλλο» Ψυχρό Πόλεμο – αυτόν εναντίον της τρομοκρατίας. Ενα χρονικό της δράσης των μυστικών υπηρεσιών και των τρομοκρατικών οργανώσεων από τη Βηρυτό ως το Χαρτούμ και από το Βόρειο Ιράκ ως το Τατζικιστάν. Γραμμένο σαν συναρπαστικό θρίλερ κατασκοπείας, αποκαλύπτει τα πολιτικά παρασκήνια, τη διαφθορά σε ανώτατα κλιμάκια της Ουάσιγκτον αλλά και σκοτεινές ως τώρα πτυχές της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ.
Από το 1976 ως το 1997 ο Ρόμπερτ Μπάερ υπήρξε ανώτερο στέλεχος του τμήματος επιχειρήσεων (DO) της CIA, υπηρετώντας στο Ιράκ, στο Τατζικιστάν, στη Ραμπάτ, στη Βηρυτό, στο Χαρτούμ και στο Νέο Δελχί. Παρασημοφορήθηκε για τις υπηρεσίες του το 1997 και σήμερα μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Ουάσιγκτον και Γαλλίας. Συνεπώς η ιστορία του αναφέρεται σε τόπους που οι περισσότεροι Δυτικοί δεν πρόκειται να επισκεφθούν ποτέ και για ανθρώπους που θα προτιμούσαν να μην έχουν καμία σχέση μαζί τους.
«H CIA υπονομεύθηκε συστηματικά από την αντίληψη περί πολιτικής ορθότητας, από τους μικρόψυχους πολέμους στα ενδότερα του κυβερνητικού κατεστημένου της Ουάσιγκτον, από τον καριερισμό και από πολλά άλλα» διαβάζουμε στην «Πτώση της CIA». «Σε μια εποχή όπου οι τρομοκρατικές απειλές αυξάνονταν σε παγκόσμιο επίπεδο, η υπηρεσία που όφειλε να παρακολουθεί καταλεπτώς την κατάσταση αχρηστευόταν μέρα με την ημέρα. Οι Αμερικανοί έβγαζαν υπερβολικά χρήματα και δεν ανησυχούσαν. H ζωή ήταν καλή. Οι ωκεανοί στα δυτικά και στα ανατολικά ήταν η μοναδική προστασία που χρειαζόμασταν. Πλέοντας σε αυτή τη θάλασσα της αυτοϊκανοποίησης, ο Λευκός Οίκος και το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας έγιναν καθεδρικοί του εμπορίου, όπου τα συμφέροντα των μεγάλων εταιρειών υπερακόντισαν το συνταγματικό αγαθό της προστασίας των αμερικανών πολιτών. Αποθαρρυμένη και ευνουχισμένη, η CIA πορευόταν στον κατήφορό της. Και ξάφνου, στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου, πληρώθηκε ο λογαριασμός αυτής της ολιγωρίας».
H ταινία «Syriana» θα αρχίσει να προβάλλεται στην Ελλάδα από την Πέμπτη 9 Μαρτίου· το βιβλίο «H πτώση της CIA» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μέδουσα.
