Η μεταρρύθμιση που δεν θα γίνει

Φθινόπωρο 2001. Η τότε ηγεσία του υπουργείου Υγείας, διά στόματος της υφυπουργού Χριστίνας Σπυράκη και του διευθυντή Ψυχικής Υγείας (σημερινού γενικού γραμματέα) κ. Πέτρου Γιαννουλάτου, παρουσιάζει την πρώτη αναθεώρηση του προγράμματος «Ψυχαργώς» για την περίοδο 2001-2010, που αφορά την αποασυλοποίηση των ψυχικά ασθενών και τη δημιουργία δομών στην κοινότητα για την κάλυψη του συνόλου των αναγκών του τομέα της Ψυχικής Υγείας. Ως στόχος είχε τεθεί η εξάλειψη του φαινομένου του εγκλεισμού ασθενών στα ψυχιατρικά νοσοκομεία και η σταδιακή κατάργηση των ψυχιατρείων. «Η δημιουργία ασύλων αποτελεί παρελθόν και για τη χώρα μας» είχε πει η τότε υφυπουργός.

Φθινόπωρο 2015. Τα τρία εναπομείναντα ψυχιατρικά νοσοκομεία (ΨΝΑ-«Δαφνί», Δρομοκαΐτειο, Ψυχιατρικό Θεσσαλονίκης) συνεχίζουν να υπολειτουργούν, παρότι θα έπρεπε να είχαν κλείσει ως τις 30 Ιουνίου 2015 –βάσει του συμφώνου Λυκουρέντζου – Αντορ. Το σύμφωνο ορίζει σαφώς ότι η ψυχιατρική μεταρρύθμιση πρέπει να ολοκληρωθεί ως το τέλος του έτους, δηλαδή σε 25 ημέρες. Πράγμα απίθανο, αφού τίποτε δεν έχει προχωρήσει. Ούτε η επαναδιαπραγμάτευση του συμφώνου, όπως είχε δηλώσει ο ίδιος ο υπουργός Υγείας κ. Ανδρέας Ξανθός.

Ο χρόνος εκπνέει, η κυβέρνηση κρατάει κλειστά τα χαρτιά της και ο κίνδυνος να μη λάβουμε ξανά χρηματοδότηση για την ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, επειδή ακριβώς η Ελλάδα δεν τηρεί το σύμφωνο Λυκουρέντζου – Αντορ, καραδοκεί.

Πόρισμα μη διαθέσιμο

Προσφάτως το θέμα ετέθη στον υπουργό Υγείας από εκπροσώπους των εργαζομένων στα δημόσια νοσοκομεία (ΠΟΕΔΗΝ). Ούτε αυτοί όμως πήραν απάντηση. «Οταν θέσαμε το θέμα στον υπουργό Υγείας, μας είπε ότι αυτοί θα καθορίσουν την πολιτική στην Ψυχική Υγεία με βάση το πόρισμα μιας επιτροπής που συστάθηκε στο υπουργείο. Ουσιαστικά πρόκειται περί κομματικής επιτροπής. Ζητήσαμε το πόρισμα και μας είπαν ότι δεν είναι ακόμη διαθέσιμο. Και η κουβέντα έμεινε εκεί» δηλώνει προς «Το Βήμα» ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ κ. Μιχάλης Γιαννάκος.

Οπως αναφέρει, βάσει του συμφώνου Λυκουρέντζου – Αντορ, για να κλείσουν τα ψυχιατρικά νοσοκομεία θα έπρεπε να είχαν γίνει ψυχιατρικές μονάδες στα γενικά νοσοκομεία. «Εμείς, ως ΠΟΕΔΗΝ, διαφωνούμε με αυτή τη θέση. Εχουμε κατ’ επανάληψη πει ότι θέλουμε τη συνέχιση της λειτουργίας των ψυχιατρικών νοσοκομείων. Ωστόσο οφείλουμε να πούμε ότι ούτε αυτές οι ενέργειες, με τις οποίες διαφωνούμε, έχουν προχωρήσει. Τα νοσοκομεία υπολειτουργούν και εμείς βρισκόμαστε στο κενό» σημειώνει.

Η άποψη των εργαζομένων είναι ότι τα ψυχιατρικά νοσοκομεία πρέπει να εκσυγχρονιστούν και να μετεξελιχθούν, αναπτύσσοντας υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης, οξέων περιστατικών και ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Παράλληλα, θεωρούν ότι πρέπει να υπάρξει τομεοποίηση του δικτύου.

Οπως καταγγέλλει ο κ. Γιαννάκος, την τελευταία εξαετία δεν έχει γίνει στα ψυχιατρικά νοσοκομεία ούτε μία πρόσληψη. «Στο Δρομοκαΐτειο εργάζονταν πριν από την κρίση 600 εργαζόμενοι· σήμερα είναι λιγότεροι από 400. Μία νοσηλεύτρια είναι υπεύθυνη για θαλάμους 30 και 40 ασθενών που είναι διεγερτικοί. Πολλές φορές είχαμε τραυματισμούς εργαζομένων. Την ίδια περίοδο τριπλασιάστηκε η κίνηση. Προ κρίσης γίνονταν τον χρόνο 1.000 εισαγωγές ασθενών. Σήμερα εισάγονται για νοσηλεία περί τις 3.000 τον χρόνο και εξετάζονται στα εξωτερικά ιατρεία άλλα 30.000 άτομα, όταν προ εξαετίας δεν περνούσαν από τα εξωτερικά ιατρεία περισσότεροι από 10.000 ετησίως. Οι νοσηλευόμενοι ασθενείς είναι σχεδόν σε μόνιμη βάση 500».

Παρακμάζει το Δαφνί

Παρότι το «Δαφνί» είναι το μεγαλύτερο ψυχιατρικό νοσοκομείο της χώρας, εν τούτοις τα τελευταία χρόνια η πορεία που ακολουθεί είναι φθίνουσα. Μάλιστα, τους τελευταίους μήνες συμβαίνουν στο ίδρυμα αρκετά περιστατικά με τραγική κατάληξη. Στις αρχές Σεπτεμβρίου έχασαν τη ζωή τους τρία άτομα που νοσηλεύονταν στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής από φωτιά που έβαλε ασθενής. Είκοσι ημέρες μετά διέφυγε ασθενής που είχε εισαχθεί με εισαγγελική εντολή ύστερα από απόπειρα αυτοκτονίας και βρέθηκε νεκρός.

Με αφορμή τα συμβάντα, οι συντάκτες της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, της οποίας προεδρεύει ο αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Βλάσης Τομαράς, στην έκθεσή τους (21 Οκτωβρίου) αναφέρουν: Στο 7ο Τμήμα, όπου εκδηλώθηκε η πυρκαγιά στις αρχές Σεπτεμβρίου, νοσηλεύονται 17 ασθενείς. Πρόκειται για άτομα με σοβαρή νοητική υστέρηση ή αυτισμό και συνοδές διαταραχές συμπεριφοράς ή και ψυχωτικές εκδηλώσεις. Εμφανίζουν αρκετά συχνά ψυχοκινητική ανησυχία ως και διέγερση με αποτέλεσμα τραυματισμούς συνασθενών ή μελών του προσωπικού, αυτοτραυματισμούς και καταστροφές αντικειμένων. Το νοσηλευτικό προσωπικό του 7ου Τμήματος αριθμεί 13 άτομα.

Με δεδομένο τον θάνατο έξι νοσηλευομένων στο «Δαφνί» τον τελευταίο χρόνο, τα μέλη της Επιτροπής συνιστούν μεταξύ άλλων τη δραστική συρρίκνωση του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής μέσω της λειτουργίας τεσσάρων ψυχιατρικών τμημάτων σε γενικά νοσοκομεία του Λεκανοπεδίου. Με το μέτρο αυτό υπολογίζεται ότι πάνω από τα τρία τέταρτα των ετήσιων εισαγωγών στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής θα απορροφηθούν από τα τέσσερα τμήματα. «Ο υπολογισμός λαμβάνει υπόψη ότι οι εισαγωγές στο ΨΝΑ το έτος 2014 ήταν 2.323, ότι το κάθε τμήμα θα αναπτύσσει 25 κλίνες και ότι η μέση νοσηλεία διαρκεί 20 ημέρες» σημειώνουν. Παράλληλα, οι περισσότεροι από τους περίπου 100 χρόνιους νοσηλευομένους του ΨΝΑ θα πρέπει να μεταφερθούν σε στεγαστικές δομές οι οποίες, άλλωστε, διαθέτουν μεγαλύτερο αριθμό κενών θέσεων.

Η Ειδική Επιτροπή θα επανέλθει με προτάσεις προς το υπουργείο Υγείας, οι οποίες –όπως αναφέρεται στην έκθεσή της –αποσκοπούν στη μείωση του αριθμού των ψυχιατρικών εισαγωγών και επανεισαγωγών στα νοσηλευτικά ιδρύματα ώστε να καταστεί υλοποιήσιμος ο «οδικός χάρτης» για την κατάργηση των ψυχιατρείων, με τον οποίο έχει δεσμευθεί η χώρα μας απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ενωση.