Το κτίριο Justus Lipsius του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έχει πάρει το όνομά του από τον βέλγο ουμανιστή του 16ου αιώνα που έμεινε στην Ιστορία για τη θέση του περί της ορθολογικής οργάνωσης του κράτους. Το πνεύμα του Justus Lipsius απουσίαζε όμως από τη θυελλώδη συνεδρίαση του Eurogroup την περασμένη Τρίτη, όπου ο ανορθολογισμός των εκλογικών ισορροπιών επικράτησε της κοινοτικής αλληλεγγύης. Οι θετικές δημόσιες διαβεβαιώσεις περί «οριστικής λύσης» στον γρίφο του ελληνικού χρέους και για την εκταμίευση της δόσης χάθηκαν μέσα στον κυκεώνα των τεχνικών λεπτομερειών, χρήσιμο εργαλείο για να καμουφλαριστεί η σύγκρουση κορυφής μεταξύ του ΔΝΤ και της Γερμανίας.

Από την επομένη της συνόδου των υπουργών Οικονομικών, η γερμανική κυβέρνηση άρχισε να εκφράζει αισιοδοξία ότι η λύση θα βρεθεί στο Eurogroup της 26ης Νοεμβρίου, αύριο Δευτέρα. Το ΔΝΤ τηρεί όμως σιγή ιχθύος και η ελληνική κυβέρνηση παρακολουθεί αμέτοχη, ελπίζοντας ότι θα ληφθεί πολιτική απόφαση για να έρθουν και τα 44 δισ. ευρώ πριν από τα τέλη του έτους. Ωστόσο, ουδείς μπορούσε με ασφάλεια να εγγυηθεί μέχρι και την ύστατη ώρα ότι οι εκκρεμότητες θα διευθετηθούν εγκαίρως. Στον ορίζοντα υπάρχει δε και το Eurogroup της 3ης Δεκεμβρίου…

Ο επίτροπος Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων Ολι Ρεν, ο οποίος είχε επιφορτιστεί με την αρχική εισήγηση και έπαιξε παρασκηνιακά σημαντικό ρόλο υπέρ της Ελλάδας, παρουσίασε θετικά την προσπάθεια της κυβέρνησης και πρότεινε την άμεση εκταμίευση της δόσης. Ο επικεφαλής του Eurogroup Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ο οποίος έλαβε τον λόγο στη συνέχεια, συμφώνησε με τον επίτροπο. Αλλά και ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι κινήθηκε στο ίδιος μήκος κύματος. Ολα αυτά δεν έφθαναν όμως, διότι λίγο αργότερα ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε «πάγωσε» τους πάντες, διαφωνώντας με τις περισσότερες από τις προτεινόμενες λύσεις.
Σε όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το ελληνικό θέμα, που έφθασαν τις 12 ώρες, οι Ευρωπαίοι δεν ήταν μόνοι τους.
Υπό το βλέμμα της Ουάσιγκτον
Ενας αθέατος, πλην πανίσχυρος, παράγοντας παρακολουθούσε από κοντά τις εξελίξεις και παρενέβαινε όταν έκρινε ότι η συζήτηση έχανε τον στόχο της. Η αμερικανική κυβέρνηση, και ειδικά ο υπουργός Οικονομικών Τίμοθι Γκάιτνερ, είχε ανοιχτή γραμμή με την επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ, αλλά και με αξιωματούχους της γερμανικής κυβέρνησης. Η υπερδύναμη πέραν του Ατλαντικού πίεζε προκειμένου να βρεθεί οριστική και αξιόπιστη λύση στο ελληνικό πρόβλημα και να αναλάβουν οι Ευρωπαίοι τις ευθύνες τους για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη.
Σύμφωνα με κοινοτικές πηγές με τις οποίες συνομίλησε «Το Βήμα», οι προτάσεις τόσο για την κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού που προκύπτει από την επιμήκυνση όσο και για τη βιωσιμότητα του χρέους δεν ήταν τεχνικά επεξεργασμένες όσο θα αναμενόταν. Αυτό απεδείχθη από τις συνεχείς διακοπές και τις διμερείς και τριμερείς συναντήσεις για την αναζήτηση συμβιβασμών. Ηδη από την αρχή, οι γραμμές μάχης είχαν καθοριστεί: το ΔΝΤ ήθελε ουσιαστική λύση, η Γερμανία προσδοκούσε να κερδίσει χρόνο. Η Ελλάδα, η χώρα που καιγόταν για λύση, ήταν απούσα. Και πουθενά δεν ήταν αυτό εμφανέστερο από την πλήρη άγνοια της κυβέρνησης για τη μυστική συνάντηση των Παρισίων.
Οταν τα στυλώνει ο Σόιμπλε…
Στο τραπέζι του Eurogroup ετέθησαν δύο βασικές προτάσεις για την κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού και τη βιωσιμότητα του χρέους. Η πρώτη ήταν η μείωση των επιτοκίων των δανείων και η δεύτερη αφορούσε την επαναγορά ομολόγων. Είχε προηγηθεί η παρουσίαση της 15σέλιδης έκθεσης του EuroWorking Group σύμφωνα με την οποία αν δεν υπάρξει κάποιου είδους κούρεμα το ελληνικό χρέος θα φθάσει στο 144% του ΑΕΠ το 2020 και στο 133% του ΑΕΠ το 2022.
Η μείωση των επιτοκίων των διμερών δανείων από το πρώτο μνημόνιο προσέκρουσε στη σκληρή αντίδραση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, καθώς και άλλων ομολόγων του, όπως η Αυστριακή Μαρία Φέκτερ, που δήλωσε ότι δεν έχει τη νομιμοποίηση να συζητήσει επί του θέματος χωρίς να διαβουλευθεί με την κυβέρνησή της. Αλλωστε, η μείωση επιτοκίων συνεπάγεται μείωση των χρημάτων από τόκους που έχουν εγγράψει οι δανειστές μας στους προϋπολογισμούς τους ως έσοδα. Επιπλέον, η χορήγηση του ποσού-μαμούθ των 44 δισ. ευρώ από τον EFSF στην Ελλάδα δεν είναι εύκολη υπόθεση διότι κανένας δεν έχει δηλώσει αν τα χρήματα αυτά θα είναι άμεσα έτοιμα προς εκταμίευση ή αν ο μηχανισμός θα πρέπει να βγει στις αγορές να τα αντλήσει αναζητώντας το καλύτερο επιτόκιο. Ισως αυτός να είναι ένας λόγος που ορισμένοι επιμένουν να εκφράζουν επιφυλάξεις για τον τρόπο καταβολής των χρημάτων (τμηματικό ή όχι).
Ο γερμανός υπουργός Οικονομικών δήλωσε απερίφραστα ότι πρόταση για μείωση των επιτοκίων από τις 150 μονάδες βάσεις στις 25 μονάδες βάσεις είναι αδύνατον να γίνει αποδεκτή από το Βερολίνο, όταν η κρατική επενδυτική τράπεζα KfW αναχρηματοδοτεί τα διμερή δάνεια στις 60 μονάδες βάσης πέραν του Euribor τριμήνου (0,19%). «Θα πρόκειται για κρατική νομισματική χρηματοδότηση» φέρεται να είπε, κάτι που στη Γερμανία θα χαρακτηριζόταν παράνομο και θα κινδύνευε να καταπέσει στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης.
Λύση δεν φαίνεται στον ορίζοντα
Πρόβλημα με τη μείωση επιτοκίων έχουν και άλλες χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία που δανείζονται με ιδιαίτερα υψηλά επιτόκια για να δανείσουν στη συνέχεια την Ελλάδα. «Πώς θα καλύψουν τα όσα θα χάσουν;» αναρωτιέται κοινοτικός διπλωμάτης. Επιπλέον, δεν λείπουν και όσοι αναρωτιούνταν πώς θα αντιμετωπιστούν τα αιτήματα των υπολοίπων χωρών που εκτελούν προγράμματα προσαρμογής, όπως η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, να μειωθούν τα επιτόκια δανεισμού και για εκείνες.
Ο κ. Σόιμπλε δεν ήταν ζεστός ούτε καν στην επιστροφή των κερδών της ΕΚΤ επί των ελληνικών ομολόγων που κατέχει, συνολικού ύψους περίπου 4,2 δισ. ευρώ. Η Φραγκφούρτη είναι διατεθειμένη να συμβάλει έμμεσα, ώστε τα κέρδη να μοιραστούν στις κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης και από εκεί στην Ελλάδα. Κατά τον κ. Σόιμπλε όμως, η Bundesbank έχει ήδη παρακρατήσει το 50% του ποσού που αντιστοιχεί στη Γερμανία.
Αντιθέτως, η Γερμανία προκρίνει την επαναγορά ομολόγων που κατέχει ο ιδιωτικός τομέας μέσω του δανεισμού της Ελλάδος με περίπου 10 δισ. ευρώ από τον προσωρινό μηχανισμό σταθερότητας (EFSF). Η Ελλάδα θα μπορούσε να επαναγοράσει τα ομόλογα σε τιμή 30-35 σεντς. Ωστόσο, ευρωπαίοι αξιωματούχοι αναρωτιούνταν πόσο επιτυχημένο μπορεί να είναι ένα πρόγραμμα επαναγοράς που… ανακοινώνεται αντί να γίνει αιφνίδια. Το μεγάλο ερώτημα στο σημείο αυτό είναι αν δύσκολα Κοινοβούλια, όπως αυτά της Αυστρίας, της Ολλανδίας και της Φινλανδίας, θα ψηφίσουν χορήγηση νέων κονδυλίων. Ο στόχος πλέον είναι να υπάρξει ένας συμβιβασμός ώστε το ελληνικό χρέος να πέσει στο 124% του ΑΕΠ το 2020 και στο 108% το 2022, αλλά η πιθανότητα επίτευξής του θα φανεί μόνο αύριο ή και.. αργότερα.
Με θέα στον Σηκουάνα
O «μυστικός δείπνος» των τεσσάρων
Την περασμένη Δευτέρα, παραμονή του κρίσιμου Eurogroup, συναντήθηκαν στη γαλλική πρωτεύουσα οι υπουργοί Οικονομικών Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας και Ισπανίας. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Wall Street Journal», μαζί τους βρέθηκαν επίσης ο κ. Ρεν και η κυρία Λαγκάρντ. Η συνάντηση αυτή φέρεται να κατέληξε σε ναυάγιο διότι δεν βρέθηκε συμβιβαστική λύση για το ελληνικό χρέος. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι συμμετέχοντες σε αυτή, κατά την προσέλευσή τους στο Eurogroup ένα 24ωρο αργότερα, προέβησαν σε αντικρουόμενες δηλώσεις. Κοινοτικός αξιωματούχος μάλιστα σημειώνει, αποφεύγοντας να υπεισέλθει σε περισσότερες λεπτομέρειες, ότι ο κ. Σόιμπλε υπαναχώρησε την Τρίτη ακόμη και από τα όσα είχε υποστηρίξει μία ημέρα νωρίτερα στον «μυστικό δείπνο» του Παρισιού.
Η «Wall Street Journal» έγραψε ότι ο γερμανός υπουργός Οικονομικών είχε συγκατατεθεί σε σταδιακή διαγραφή του ελληνικού χρέους από το 2015 και μετά, εφόσον η Ελλάδα τηρεί τις δεσμεύσεις της. Αξιόπιστες πηγές τόνιζαν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήταν στο σκοτάδι για τη συνάντηση, ενώ η Αθήνα την έμαθε από τις εφημερίδες. Ωστόσο, όπως «Το Βήμα» πληροφορείται, μεγάλο μέρος της συζήτησης στη γαλλική πρωτεύουσα αφιερώθηκε τόσο στο κούρεμα του ελληνικού χρέους όσο και στην ενδεχόμενη ένταξη της Ισπανίας στον μόνιμο μηχανισμό.
Ο γάλλος υπουργός Οικονομικών Πιερ Μοσκοβισί τάχθηκε και αυτός αναφανδόν εναντίον ενός κουρέματος του ελληνικού χρέους στην τρέχουσα περίοδο. Το Παρίσι δεν έχει σήμερα αυτή την πολυτέλεια. Από την άλλη πλευρά, δεν συμφωνεί με την κωλυσιεργία του Βερολίνου που κατά τις πληροφορίες επιμένει να παίζει καθυστέρηση ώστε να ενταχθεί και η Ισπανία στον μηχανισμό σταθερότητας ώστε να αποφύγει μία διπλή δοκιμασία στην Μπούντεσταγκ. Με αυτή τη θέση συμφωνεί και ο Φρανσουά Ολάντ, αλλά καθώς η Ανγκελα Μέρκελ δηλώνει ότι δεν βιάζεται, η αυριανή συνάντηση του Eurogroup εξακολουθεί να περιβάλλεται από αβεβαιότητα ως προς την τελική της έκβαση.
Δαμανάκη προς Μπαρόζο και Ρεν
«Εχετε ιστορικές ευθύνες, η Ελλάδα είναι καζάνι που βράζει»
Την Τετάρτη το πρωί, όταν έγινε γνωστό το αδιέξοδο στο Eurogroup, η ελληνίδα επίτροπος κυρία Μαρία Δαμανάκη ζήτησε και είχε επικοινωνία τόσο με τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζοζέ Μπαρόζο όσο με τον επίτροπο κ. Ολι Ρεν. Η κυρία Δαμανάκη επεσήμανε και στους δύο συνομιλητές της ότι υπό το βάρος των τελευταίων εξελίξεων αυξάνονται οι κίνδυνοι για την Ελλάδα αλλά και για την ευρωζώνη. Επιπλέον τους εξήγησε ότι η κατάσταση στην Ελλάδα καθίσταται οριακά διαχειρίσιμη παρά τη σημαντική προσπάθεια που κατέβαλε η τρικομματική κυβέρνηση προκειμένου να τηρήσει η χώρα τις δεσμεύσεις της. «Η ελληνική κοινωνία είναι ένα καζάνι που βράζει. Αν σηκωθεί το καπάκι, η κατάσταση θα γίνει ανεξέλεγκτη» φέρεται να είπε.
Η κυρία Δαμανάκη εμφανίστηκε ιδιαίτερα προβληματισμένη για το ενδεχόμενο να συμβεί ένα πιστωτικό ατύχημα σε αυτό το στάδιο. «Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο και η ευθύνη αυτή τη φορά δεν θα βαρύνει την ελληνική πλευρά, η οποία έχει εκπληρώσει όλες τις υποχρεώσεις της» επεσήμανε. Διερωτήθηκε μάλιστα πώς θα δικαιολογηθεί τυχόν αποτυχία των συνομιλιών στους πολίτες, όταν όλες οι δυσκολίες που συνδέονται με τη βιωσιμότητα του χρέους και τις διαφορετικές προσεγγίσεις που έχουν οι δανειστές για το θέμα αυτό ήταν γνωστές εδώ και καιρό. Η ελληνίδα επίτροπος είπε στους κκ. Μπαρόζο και Ρεν ότι πλέον δεν αρκούν συμβατικές δηλώσεις αλλά απαιτούνται μεγαλύτερες προσπάθειες.
Στο πλαίσιο αυτό ζήτησε να υπάρξει δημόσια παρέμβαση από την Κομισιόν και να αναληφθούν πρωτοβουλίες προς όλες τις πλευρές, οι οποίες να καταδεικνύουν τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης. Η κυρία Δαμανάκη, ήδη από το προηγούμενο Εurogroup, δεν έκρυβε από τους συνομιλητές της την ανησυχία της για την έκβαση της συνεδρίασης της περασμένης Τρίτης και δεν συμμεριζόταν την αισιοδοξία που κέρδιζε έδαφος. Ακόμη και για την αυριανή συνεδρίαση κρατά μικρό καλάθι, καθώς παρέμεναν ως την τελευταία στιγμή ανοιχτές σημαντικές εκκρεμότητες, όπως το ερώτημα πόσοι υπουργοί Οικονομικών μπορούν να δεσμευθούν χωρίς νέα σχετική εντολή από τα κοινοβούλιά τους. «Είναι ιστορικές οι στιγμές και οι ευθύνες για τους ευρωπαίους ηγέτες και αυτές θα αναζητηθούν από τους πολίτες» τονίζει σε όλους τους συνομιλητές της.
Τόσο ο κ. Μπαρόζο όσο και ο κ. Ρεν εμφανίστηκαν θετικοί στις παρεμβάσεις της ελληνίδας επιτρόπου. Η αιφνιδιαστική παρουσία του κ. Ρεν το μεσημέρι της Πέμπτης ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όταν δήλωσε ότι η πολιτική των «κόκκινων γραμμών» που ακολουθούν τα κράτη-μέλη δεν είναι εποικοδομητική, μόνο τυχαία δεν ήταν. «Στην Ελλάδα υπάρχουν αποτελέσματα. Ηρθε η ώρα των ευρωπαίων και διεθνών εταίρων της Ελλάδας να τηρήσουν ό,τι τους αναλογεί από τα συμφωνηθέντα» υπογράμμισε.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ