Αφορμή για τη σύνταξη του παρόντος δημοσιεύματος (τύχη αγαθή) στάθηκαν άρθρα του Μ.Ε. Μιχαλόπουλου, που δημοσιεύτηκαν στην εβδομαδιαία πολιτική, φιλολογική, επιστημονική επιθεώρηση του ΝΕΟΛΟΓΟΥ (Δεκέμβριος 1893 και Ιανουάριος 1894) και αποτυπώνουν το πολιτικοοικονομικό σκηνικό στην περιορισμένη εδαφικά Ελλάδα, πριν 112 χρόνια. Πρόθεση και στόχος, επί του παρόντος, είναι όχι τόσο η επισήμανση αποτιμήσεων – συμπερασμάτων «μελανούς χροιάς» λόγω της κοινώς διαπιστουμένης δύσκολης συγκυρίας – έργο κυρίως πολιτικών αναλυτών – όσο η αναγνωστική προσέγγιση κειμένων της συγκεκριμένης περιόδου, στα οποία εύκολα επισημαίνει κανείς αρετές λόγου, αλλά και ευκαιρία ιστορικού αναλογισμού με βάση την εσωτερική πολιτική κατάσταση.
Όλοι γνωρίζουμε ότι ο απερχόμενος μήνας είναι περίοδος προγνώσεων, προβλέψεων προϋπολογισμού, πρόνοιας γενικότερα για το νέο χρόνο, του οποίου η απαρχή, παρουσιάζεται, κυρίως κατά την αρχαιοελληνική-ρωμαϊκή παράδοση, με την αμφιπρόσωπη μορφή του Ιανού, ως γέφυρα ανάμεσα στο απερχόμενο και «το ανατέλλον» νέο έτος. Τα οικονομικά-στατιστικά στοιχεία μονοπωλούν το γενικότερο ενδιαφέρον, που αποτυπώνεται σε πολιτικές-οικονομικές επιθεωρήσεις, άλλοτε με αισιόδοξες και άλλοτε με δυσάρεστες εκτιμήσεις για τη ζωή μας.
Ίσως, θα ήταν χρήσιμο, πριν την παράθεση των αποσπασμάτων να διατυπωθούν ορισμένες σκέψεις που βοηθούν στην κατανόηση του ιστορικού περίγυρου.
Δεκέμβριος1893 – Ιανουάριος 1894
Η κυβέρνηση της χώρας με επικεφαλής μία από τις επιβλητικότερες προσωπικότητες της νεότερης ιστορίας μας, το Χ. Τρικούπη, επιχειρεί να αντιμετωπίσει τις υψηλές κρατικές δαπάνες επιβάλλοντας βαρείς φόρους.. Η οικονομική δυσπραγία και ο δανεισμός οδηγούν στην πτώχευση. (προϋπολ.1894). Εντελώς επιγραμματικά, την οικονομική αδυναμία ακολουθούν γεγονότα εθνικής ταπείνωσης, αλλά και εθνικής ανάτασης: 1896-έτος δίσεκτο-οι Ολυμπιακοί αγώνες. 1897, ο ατυχής ελληνοτουρκικός πόλεμος και η έναρξη του Μακεδονικού αγώνα Ακολουθεί το Γουδί, με σημαία την κατάργηση του παλαιοκομματισμού και η παρουσία του Ελ. Βενιζέλου στην πολιτική ηγεσία της χώρας, για να φθάσουμε στην εποποιία των βαλκανικών πολέμων (1912–1913)..
Είναι γνωστό ότι η γραμμική αποτύπωση των γεγονότων του παρελθόντος έχει μορφή τεθλασμένης (ύφεση- έξαρση). Η αρχή της αιτιότητας, βασική αρχή στο χώρο των φυσικών, αλλά και κοινωνικών φαινομένων, βλέπουμε ότι πολλές φορές στην ιστορία ανατρέπεται από μεταβαλλόμενες συνιστώσες. Έτσι, για τη συγκεκριμένη δεκαετία, η πτωχευμένη μικρή Ελλάδα, σχεδόν διπλασιάζεται εδαφικά με το πέρας των βαλκανικών πολέμων. (Φέτος, με την είσοδο του δίσεκτου και «σωτηρίου» έτους 2012- έτος Ολυμπιάδας- θα πρέπει ως έθνος να τιμήσουμε τόσο τα 100 χρόνια από την έναρξη αυτού του αγώνα, όσο και τα 90 χρόνια της Μικρασιατικής συμφοράς).
Βέβαια, ο συντάκτης των άρθρων δεν προφητεύει την αίσια έκβαση της εθνικής προσπάθειας με τη λήξη των βαλκανικών πολέμων. Ωστόσο, οι ανησυχίες, οι προβληματισμοί, αλλά και η διατύπωση απόψεων του τύπου «τι δέον γενέσθαι» για τη συγκεκριμένη περίοδο (Δεκ.1893-Ιαν.1894), αντανακλούν τη διαχρονική αξία του πολιτικού προβληματισμού. Εύκολα, ο προσεκτικός αναγνώστης θα επισημάνει αντιστοιχίες όχι μόνο λέξεων-φράσεων που σχετίζονται με τη σημερινή επικαιρότητα, αλλά και θεσμικές καταστάσεις που εύλογα δικαιολογούν το κοινώς γνωστό «η ιστορία επαναλαμβάνεται».
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ: ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ :Σ.Ι.ΒΟΥΤΥΡΑΣ
Αριθμός 8 (απόσπασμα) τόμος Γ’ 26 Δεκεμ. 1893
Ουδέν ούτως αβέβαιον και αόριστον και μετέωρον, άμα δε και ανησυχητικόν όσον η εν Ελλάδι ενεστώσα πολιτική κατάστασις.- Διοικεί κυβέρνησις κοινοβουλευτικώς κραταιά, και όμως πανταχόθεν αμφιβολίαι εκφράζονται περί της ασφαλείας και του διαρκεστέρου βίου του παρόντος υπουργείου’ …………………υπάρχει λαός αείποτε διαπρέψας επί νομιμοφροσύνη και ευαγωγία, και όμως κατ’ αυτάς η δημοσία γνώμη κατέχεται υπό πυρετού αγανακτήσεως, ού τα συμπτώματα δύνανται να μη ώσιν όλως ακίνδυνα.- Το φαινόμενον αποδεικνύει ότι συμβαίνει τι αυτόθι όλως έκτακτον, ισχυρώς επιδρών επί της ψυχολογικής διαθέσεως του δημοσίου και εξωθούν αυτό εις σκέψεις, έστιν ότε δε δυστυχώς τους ασυνετωτέρους και εις πράξεις, απαδούσας όλως προς την γαλήνην, ής απόλυτον έχει χρείαν η χώρα, όπως συνέλθη από της ταραχής εις ήν ενέβαλεν αυτήν το κατάντημα της οικονομικής πολιτικής του μεγάλου πολιτικού ανδρός αυτής, και ρυθμίση την εν τω μέλλοντι πορείαν κατά τους νέους όρους υπάρξεως, ούς δημιουργεί αυτή το κατάντημα τούτο.- Δεν θέλομεν να ενδιατρίψωμεν σήμερον εις λεπτομερή των αιτίων της καταστάσεως ταύτης έρευναν, αλλ’ ουδ’αποδίδομεν εις τα γενόμενα τον χαρακτήρα, δι’ού ο πολιτικός ανταγωνισμός, οικτρώς εκπίπτων του υψηλού αυτού σκοπού, θέλει να περιβάλη αυτά. νομίζομεν όμως ότι είνε καιρός να κατανοήσωσι πάντες, άρχοντες τε και αρχόμενοι, συμπολιτευόμενοί τε και αντιπολιτευόνοι, βουλευταί τε και λαός, ότι στοιχειωδέστατον καθήκον πατριωτισμού επιβάλλει κατασίγασίν τινα των παθών και συμφερόντων, άνευ της οποίας κίνδυνος μη τα αποτελέσματα των κυβερνητικών αποτυχιών υπερβώσι και αυτό το ενεστώς αλγεινότατον ηθικόν όριον αυτών και αποβώσι πολύ γενικώτερα και πολύ ολεθριώτερα ή ότι εμφανίζει η ενεστώσα υπό το πρίσμα του πάθους προθεώρησις αυτών………………
Αριθμός 11 (απόσπασμα) τόμος Γ’ 16 Ιαν.1894
Τα ελληνικά πράγματα παραμένουσιν εν στασίμω τινί καταστάσει δια την αργίαν της Βουλής και την υπερβολικήν βραδύτητα, μεθ’ ής χωρούσιν αι του κ.Τρικούπη οικονομικαί διαπραγματεύσεις. Η κυβέρνησις ελπίζει ότι δι εσωτερικού τινος δανείου εις τραπεζικά γραμμάτια,…………………………….. θα κατώρθου την άρσιν της νομισματικής ανωμαλίας, άνευ της οποίαςκατά την γνώμην του εν Αθήναις διατρίβοντος αντιπροσώπου των γερμανών πιστωτών και αυτά τα υπό του κ. Τρικούπη θεσπισθέντα 30% δυσχερώς θα επραγματούντο……………
Αριθμός 13 (απόσπασμα) τόμος Γ’ 30 Ιαν.1894
Αι της ελληνικής κυβερνήσεως ελπίδες, ότι……. θα κατώρθου να έχη απαρτίας……….. δεν επηλήθευσαν, της αντιπολιτεύσεως απούσης κωλυσιεργικώς,…………….. Τάχιστα λοιπόν θα επέλθη το απροχώρητον, προ του οποίου ως συνετωτάτη βασιλική ενέργεια παρίσταται η συγκρότησις υπουργείου υπό αχρωμάτιστόν τινα πρωθυπουργόν, όπερ, υποστηριζόμενον υπό φιλοπατρίδων τινών βουλευτικών ομίλων, θα επέραινε τας προς τους πιστωτάς διαπραγματεύσεις και μετά την οριστικήν επίλυσιν του οικονομικού ζητήματος θα εκάλει τους εκλογείς, όπως αποφανθώσι περί της μερίδος, ή δέον ν’ ανατεθή η περαιτέρω διεύθυνσις των πραγμάτων.-Τοιαύτην του Στέμματος πολιτικήν δεν θα επεδοκίμαζον ίσως τα την αρχήν καραδοκούντα κόμματα. Αλλ’ είνε καιρός πλέον,νομίζομεν, όπως τα κομματικά συμφέροντα, προσωρινώς τουλάχιστον υποχωρήσωσιν εκόντα άκοντα προ του γενικού, διότι ουδείς ,πιστεύομεν, υπάρχει ο παραγνωρίζων τα ολέθρια αποτελέσματα της εν ταις παρούσαις του κράτους περιστάσεσι διεξαγωγής εκλογών…………………….
Ο κ. Αντώνης Κόντος είναι πρόεδρος του Ομίλου Καβάλας για τη διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας
