«Το Βήμα» συμπλήρωσε εκατό χρόνια ζωής! Για τους αναγνώστες του, τα στελέχη, τους συντάκτες και τους συνεργάτες η επέτειος έχει διπλή σημασία. Πρώτον γιατί καλύπτει το ένα δεύτερο του εθνικού μας βίου και δεύτερον επειδή παραμένει σταθερά προσηλωμένο στη βενιζελική παράδοση που σφράγισε το νεοελληνικό πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι της χώρας μας. Αν ανατρέξει κανείς στα κείμενα που κατατέθηκαν στις σελίδες του θα καταλήξει σε δύο συμπεράσματα: ότι «Το Βήμα» ήταν και παραμένει μια μεγάλη λαϊκή εφημερίδα (αλλά στο υψηλό επίπεδο) και ότι ουδέποτε παρέβη τη βασική δημοσιογραφική γραφή: πως η δημοσιογραφία ορίζεται από τα «πρόσωπα» και τις «ιστορίες». Αλλη δεν υπάρχει.
Η παιδεία και ο πολιτισμός για τους συντάκτες του «Βήματος» περιέχουν προστιθέμενη αξία, έχουν βαθύτατα πολιτικό περιεχόμενο και συνδέονται άρρηκτα με το ρεπορτάζ
Για τους αναγνώστες αυτά είναι ολοφάνερα. Κάθε εφημερίδα καταγράφει τα γεγονότα στον χρόνο που εμφανίζονται, δηλαδή αποτυπώνει τη στιγμή. Ομως η καταγραφή τους στο «Βήμα» έχει και άλλες προεκτάσεις: μας λέει ποιοι είμαστε, από πού προερχόμαστε, πού βρισκόμαστε και πού θα θέλαμε και θα μπορούσαμε να πάμε, όπως προκύπτει από τα ρεπορτάζ σε συνδυασμό με την αρθρογραφία και τα κριτικά κείμενα που δημοσιεύονται στις σελίδες του. Μια πολιτική εφημερίδα υψηλού επιπέδου δεν μένει στα γεγονότα αλλά αναδεικνύει ταυτοχρόνως το νόημα και τη σημασία του. Γι’ αυτό και η παιδεία και ο πολιτισμός για τους συντάκτες του «Βήματος» περιέχουν προστιθέμενη αξία, έχουν βαθύτατα πολιτικό περιεχόμενο και συνδέονται άρρηκτα με το ρεπορτάζ.
Είναι μια παράδοση που την ακολουθούμε, παλαιότεροι και νεότεροι, και το παράδειγμα των σημαντικών ανθρώπων που πέρασαν από την εφημερίδα είναι προσδιοριστικό και των δικών μας κειμένων, με τις όποιες αποκλίσεις τους. Θα μείνω μόνο σε δύο απ’ αυτούς που δεν ζουν πια. Δεν ήταν φυσικά οι μόνοι, αλλά είχα τη μεγάλη τύχη να μου μάθουν πολλά στα τριάντα ένα χρόνια που γράφω στο «Βήμα»: Στον Λεωνίδα Ζενάκο, από τα μάτια του οποίου περνούσε όλη η εφημερίδα και έπρεπε να εγκρίνει και το παραμικρό πριν πάει στο τυπογραφείο. Και στον Στάθη Ευσταθιάδη, τον γκουρού του διεθνούς και διπλωματικού ρεπορτάζ, για τον οποίο «Το Βήμα» ήταν το δεύτερο σπίτι του.
Εκείνο που μου έμαθαν ήταν πως «Το Βήμα» θα έπρεπε να βρίσκεται πάντα μπροστά από τα έντυπα του ανταγωνισμού και να δίνει τον τόνο. Είτε πρόκειται για ρεπορτάζ που αποκαλύπτει τις άγνωστες πτυχές ενός σημαντικού γεγονότος· είτε για τον διάλογο των ιδεών· είτε για συνεντεύξεις, όπου η βασική αρχή είναι πως για να πάρεις τις σωστές απαντήσεις πρέπει να υποβάλεις τις σωστές ερωτήσεις· είτε ακόμη για την κριτική του βιβλίου.
Στα επετειακά κείμενα απαράβατη αρχή ήταν και παραμένει να αντλεί κανείς συμπεράσματα από το παρελθόν μεταφέροντάς το όμως το παρόν, σαν να είναι ζωντανή ιστορία. Η εφημερίδα, όπως και τα γεγονότα, όπως και οι ιδέες και οι απόψεις ζει στο παρόν. Αλλά το παρόν για μια εφημερίδα όπως «Το Βήμα», ορίζεται μεν από τη στιγμή, όμως είναι και διαρκές όταν καταγράφεται σαν ζωντανή Ιστορία.
Στη βενιζελική παράδοση θα πρέπει να προσθέσω τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό του «Βήματος», μια άλλη, συναφής παράδοση που τη θεμελίωσαν εξέχουσες προσωπικότητες της Γενιάς του 1930, όπως ο Τερζάκης, ο Θεοτοκάς και ο Βενέζης, που υπήρξαν τακτικοί συνεργάτες της εφημερίδας. Αυτοί οι ευρωπαϊστές ήταν για αρκετούς από εμάς οι δάσκαλοί μας. Και όχι μόνο αυτοί, βέβαια.
«Το Βήμα» έχει μέλλον γιατί έχει βαρύ παρελθόν και παρεμβατικό παρόν. Η συμβολή του στην ανάπτυξη της Ελλάδας είναι ανεκτίμητη, όπως ομολογούν φίλοι και αντίπαλοι. Ασκεί κριτική όποτε χρειάζεται αλλά πάντα υπό το σκεπτικό ότι η Ελλάδα, η ευρωπαϊκή Ελλάδα, δεν είναι για πέταμα. Αυτά από μόνα τους είναι αρκετά ώστε να αισιοδοξεί κανείς για τα χρόνια που έρχονται.