Γαζή Εφη Καθηγήτρια Ιστορίας

Στο καλειδοσκόπιο του Τύπου συμπυκνώθηκε η ιστορία

Η ιστορία του Τύπου έχει αναδείξει τον πολυσήμαντο χαρακτήρα και τις ποικίλες λειτουργίες του. Ο νεοελληνικός Τύπος αποτύπωσε αλλά και συνδιαμόρφωσε ιστορικές εξελίξεις όπως η ελληνική επανάσταση, ρεύματα ιδεών, η πολιτική και κοινωνική ζωή στο ελληνικό κράτος του 19ου αι., οι διεκδικήσεις των γυναικών κ.τ.λ. Αντίστοιχα, οι εφημερίδες κατέγραψαν τις κομβικές στιγμές του 20ού αιώνα, πολέμους, πολιτικές μεταβολές, κοινωνικά ζητήματα, ενώ αποτέλεσαν τον καμβά πάνω στον οποίο ξετυλίχθηκαν ιδεολογικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις, δημόσιοι διάλογοι, πολιτιστικές και πνευματικές αναζητήσεις. Στο καλειδοσκόπιο του Τύπου αλλά και στις δυνατότητες της ελευθεροτυπίας συμπυκνώθηκε η ιστορία ενώ αναδείχθηκε η ποιότητα της δημοκρατίας.

«Το Βήμα» κατέχει σημαντική θέση στην ιστορία του ελληνικού Τύπου. Ξεκινώντας από το 1922, τότε ως «Ελεύθερον Βήμα», ανέδειξε στις σελίδες του τις πυκνές εξελίξεις του ελληνικού μεσοπολέμου. Ως εφημερίδα του χώρου των Φιλελευθέρων, παρακολούθησε αλλά και κριτικά συμμετείχε στις ροπές και στις ταλαντώσεις του μεγάλου ιδεολογικοπολιτικού σχίσματος μεταξύ βενιζελικών και αντιβενιζελικών. Η έκδοσή του συνεχίστηκε σταθερά μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Η ιστορία της εφημερίδας συνδέθηκε πολλές φορές με δημόσιες ή και παρασκηνιακές εξελίξεις στην πολιτική ζωή από τις απαρχές της κυκλοφορίας της μέχρι σήμερα. Στην ύστερη μεταπολίτευση, ο όρος διαπλοκή χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει ένα ευρύ πλέγμα πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων που επηρέαζαν τον δημόσιο βίο. Δεν έλειψαν ακόμη και οι θεωρίες συνωμοσίας και οι υπερβολές. Ο κόσμος του Τύπου όμως αποτελεί ένα μωσαϊκό με πολλές και συνθέτες όψεις. Η δημόσια κοινωνικότητα του περιπτέρου και του καφενείου δημιουργούν ένα μικρό σύμπαν. Η φωνή του εφημεριδοπώλη σημαδεύει το ηχοτοπίο της πόλης. Οι γραμματοσειρές, οι φωτογραφίες και οι γελοιογραφίες αποτυπώνουν αλλά και διαμορφώνουν το βλέμμα διαφορετικών εποχών.

Οι τεχνολογικές μεταβολές από τη λινοτυπία και το τυπογραφείο έως την ψηφιοποίηση και την ονλάιν έκδοση είναι σημαντικές μεταβολές με ποικίλες πολιτισμικές και πολιτικές επιπτώσεις. «Το Βήμα» ανήκει σε αυτόν τον μεταβαλλόμενο κόσμο ενώ συνέβαλε σημαντικά σε δύο σημαντικές εξελίξεις στον χώρο της ιστορίας, των ιδεών και του πολιτισμού.

Ηδη από τον μεσοπόλεμο μέχρι τις μέρες μας, τα άρθρα γνώμης και οι επιφυλλίδες από σημαντικούς σχολιαστές, διανοούμενους, καλλιτέχνες και πνευματικούς ανθρώπους διαμόρφωσαν έναν χώρο καλλιέργειας των ιδεών όχι μόνο μέσα στην εφημερίδα αλλά μέσω της εφημερίδας, στον ευρύτερο δημόσιο χώρο. Διανοητές όπως ο Α. Τερζάκης, ο Κ. Θ. Δημαράς, ο Γ. Θεοτοκάς και πολλοί-ές αξιόλογοι στοχαστές, άνδρες και γυναίκες, ανέπτυξαν τον λόγο και τη σκέψη τους. Στις πρόσφατες δεκαετίες, ξεχωριστή θέση είχε η σταθερή στήλη του Δ. Μαρωνίτη.

Παράλληλα, τα ένθετα και οι προσφορές συνέβαλαν στην ευρύτερη διάδοση του βιβλίου. Μεταξύ άλλων αξίζει να σταθούμε και στα ιστορικά έργα. Σειρές που αφορούν στην επανάσταση του 1821, στην ιστορία της αρχαιότητας, στον ελληνικό και ευρωπαϊκό πολιτισμό, επανεκδόσεις παλαιότερων έργων ή και τεκμηρίων προσέφεραν στο ευρύτερο κοινό τη δυνατότητα απόκτησης ιστορικών μελετών και έργων. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στο συλλογικό έργο «Ιστορία του Νέου Ελληνισμού», σε επιμέλεια του ιστορικού Β. Παναγιωτοπούλου, καθώς κάλυψε διαφορετικές όψεις της ιστορίας και αποτύπωσε ιστοριογραφικές τάσεις και πορίσματα.

Αυτές οι συνεισφορές αποτελούν σημαντικές παρακαταθήκες μιας εφημερίδας που μπορεί να χαρακτηριστεί πλέον ιστορική αλλά που αναμφίβολα αλλάζει μαζί με τον κόσμο γύρω της.

ΓΡΑΦΟΥΝ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΒΗΜΑΤΟΣ