«Το Βήμα» συμπλήρωσε φέτος 100 χρόνια ζωής. 100 χρόνια στα οποία έγραψε ιστορία.
Εύλογα αναρωτιέται κανείς ποια θα είναι τα επόμενα 100 χρόνια του «Βήματος». Αλλά και της Δημοσιογραφίας ευρύτερα, σε μια περίοδο που βρίσκεται στη μεγαλύτερη άνθησή της η λεγόμενη κοινωνία της πληροφορίας.
Η Δημοσιογραφία εδώ και χρόνια αντιμετωπίζει τις επιπτώσεις της αλματώδους ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας και πληροφορίας: ο όγκος και η ταχύτητα μετάδοσης της πληροφορίας έχουν αυξηθεί εκθετικά.
Οι παραδοσιακές εφημερίδες δεν μπορούν εκ των πραγμάτων να συναγωνιστούν τον ηλεκτρονικό Τύπο. Δεν είναι μόνο οι ειδήσεις που διαδίδονται αμέσως. Τώρα πια ακόμη και ο σχολιασμός της επικαιρότητας από τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης γίνεται αμέσως.
Ακόμα περισσότερο, όπως δείχνουν έρευνες, μεγάλο μέρος του κοινού διαβάζει ειδήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook και το Twitter.
Τι σημαίνει αυτό; Oτι το μέλλον της Δημοσιογραφίας είναι ηλεκτρονικό. Παραδοσιακές εφημερίδες όπως «Το Βήμα», για να επιβιώσουν στη νέα εποχή, δεν έχουν άλλη επιλογή από το να προσαρμοστούν. Οπως άλλαξε τα δεδομένα η Τυπογραφία, αντίστοιχα τα αλλάζει ήδη το Internet και η ηλεκτρονική επικοινωνία!
Οι προκλήσεις για τη Δημοσιογραφία δεν σταματούν όμως εδώ. Η ίδια η ηλεκτρονική της μετάβαση δημιουργεί νέες. Το Internet και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν ως Ιανός: Από τη μία πλευρά εκδημοκρατίζουν την επικοινωνία και την ενημέρωση. Από την άλλη αυξάνουν τον επικοινωνιακό «θόρυβο». Γίνεται έτσι πιο δύσκολο να διακρίνει κανείς μεταξύ αξιόπιστης και αναξιόπιστης πληροφορίας. Μεταξύ αληθινών ειδήσεων και ψευδών (fake news).
Δεν έχουμε πλέον μόνο την ενημέρωση, έχουμε και τις εκστρατείες παραπληροφόρησης. Δεν έχουμε μόνο την ερευνητική δημοσιογραφία, έχουμε και τα deepfakes. Δεν έχουμε πλέον μόνο τα άρθρα γνώμης, έχουμε και τα clickbaits.
Σε αυτό το πλαίσιο, η καταπολέμηση των ψευδών ειδήσεων είναι βασικό θέμα συζήτησης παγκοσμίως. Και η ικανότητα διάκρισης μεταξύ αληθινών και ψευδών ειδήσεων έχει καταστεί προϋπόθεση ισότιμης συμμετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας.
Προσωπικά πιστεύω ότι η αλήθεια τελικά πάντα θριαμβεύει. Και τα ψέματα – όσο όμορφα και αν ηχούν – γκρεμίζονται. Μέχρι όμως να γίνει αυτό, ελλοχεύουν κίνδυνοι. Για παράδειγμα: ο μύθος που επικράτησε σε μερίδα του αμερικανικού εκλογικού σώματος περί δήθεν νοθείας στις προεδρικές εκλογές του 2020, πλήττει, χωρίς αμφιβολία, τον πυρήνα της Αμερικανικής Δημοκρατίας!
Η ευθύνη της παραδοσιακής Δημοσιογραφίας αυξάνεται. Αυξάνεται η ευθύνη της να παράσχει όχι μόνο άμεση αλλά και διασταυρωμένη, ακριβή και αξιόπιστη ενημέρωση
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η ευθύνη της παραδοσιακής Δημοσιογραφίας αυξάνεται. Αυξάνεται η ευθύνη της να παράσχει όχι μόνο άμεση αλλά και διασταυρωμένη, ακριβή και αξιόπιστη ενημέρωση. Ενημέρωση η οποία βοηθά στον διαχωρισμό του σημαντικού από το ασήμαντο και της πραγματικής είδησης από την ψευδή. Ενημέρωση η οποία λειτουργεί ως εργαλείο για την ισότιμη συμμετοχή των πολιτών στην κοινωνία της πληροφορίας.
Για να το πετύχει όμως αυτό, πρέπει να προσαρμοστεί στις εξελίξεις. Οπως είναι η ηλεκτρονική μετάβαση της ενημέρωσης. Η παραδοσιακή Δημοσιογραφία βρίσκεται λοιπόν μπροστά σε δίλημμα: Είτε θα μείνει ακίνητη, διακινδυνεύοντας όχι μόνο την ίδια της την ύπαρξη, αλλά και την ποιότητα του δημόσιου διαλόγου. Είτε θα προσαρμοστεί ώστε όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά και να ηγηθεί της προσπάθειας για ποιοτικότερη ενημέρωση.
Ευελπιστώ ότι μεγάλο της παραδοσιακής Δημοσιογραφίας θα επιλέξει τον δεύτερο δρόμο. Διότι η υπεύθυνη Δημοσιογραφία είναι άμυνα του πολίτη ενάντια στην παραπληροφόρηση, στα ψεύδη, στη δημαγωγία. Είναι τελικά ασπίδα της ίδιας της Δημοκρατίας!