Ο εμφύλιος πόλεμος της Ισπανίας (1936-1939) έχει περάσει στη σφαίρα του μύθου. Οχι μόνο για τον ηρωισμό των ισπανών δημοκρατών που πολέμησαν εναντίον του πραξικοπήματος του Φράνκο, αλλά και γιατί ενέπνευσε ένα παγκόσμιο κίνημα αλληλεγγύης κατά του φασισμού. Από τις ευγενέστερες εκφράσεις αυτού του κινήματος ήταν η συγκρότηση των Διεθνών Ταξιαρχιών (Brigadas Internacionales) που απαρτίζονταν από εθελοντές από όλον τον κόσμο, οι οποίοι πολέμησαν στο πλευρό των Ισπανών για τη δημοκρατία.
Θέλοντας να τιμήσει τους ήρωες των Διεθνών Ταξιαρχιών, η αριστερή κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ απένειμε, στις 4 Νοεμβρίου, την ισπανική υπηκοότητα σε 170 απογόνους εκείνων των μαχητών. Σε αυτούς συγκαταλέγεται και ο Κιμ – Κίμων – Οικονομίδης, γιος του Κύπριου Μιχάλη Οικονομίδη, ο οποίος πολέμησε με τις Διεθνείς Ταξιαρχίες επί δύο χρόνια.
«Ο πατέρας μου έβλεπε τον ισπανικό εμφύλιο ως την πρώτη μάχη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και αποδεχόταν πλήρως τους κινδύνους της εμπλοκής του» λέει ο Κιμ Οικονομίδης.
«Το Βήμα» επικοινώνησε με τον Κίμωνα Οικονομίδη, ομότιμο καθηγητή Νομικής στην Αδελαΐδα της Αυστραλίας, ο οποίος μοιράστηκε με τους αναγνώστες της εφημερίδας την ιστορία του πατέρα του, που υπήρξε και εκ των ιδρυτών της εφημερίδας «Το Βήμα» («To Vima») την οποία εξέδιδαν Κύπριοι στο Λονδίνο στη δεκαετία του 1940.
Μιχάλης Οικονομίδης
Η πορεία μέχρι την Ισπανία
Ο Μιχάλης Οικονομίδης γεννήθηκε στη Λευκωσία στις 17 Ιανουαρίου 1910. Hταν ένα από τα έξι παιδιά μιας εύπορης οικογένειας που ζούσε στο ψηλότερο σπίτι της πόλης – τη μετέπειτα κατοικία του βρετανού κυβερνήτη της Κύπρου. Oταν η οικογενειακή περιουσία χάθηκε, η οικογένεια μετακόμισε σε ένα μικρό σπίτι στο χωριό Τρίκωμο, κοντά στην Αμμόχωστο.
Το 1927 ο Μιχάλης Οικονομίδης προσπάθησε να μεταναστεύσει στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ήδη ζούσαν δύο από τα αδέλφια του. Στο πλοίο προς τη Νέα Υόρκη προσεβλήθη από επιπεφυκίτιδα και στη Μασσαλία αναγκάστηκε να διακόψει το ταξίδι του. Eφθασε τελικώς στο Λονδίνο στις 21 Σεπτεμβρίου 1929.
Ανήσυχο πνεύμα, ο Οικονομίδης απέκτησε πολιτική συνείδηση βιώνοντας τη φτώχεια και τις αδικίες της βρετανικής αποικιοκρατίας. Στην Αγγλία έγινε πολιτικά ενεργός καθώς εντάχθηκε στο βρετανικό Κομμουνιστικό Κόμμα και στο συνδικαλιστικό κίνημα (το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του εργάστηκε στη βιομηχανία της εστίασης).
Στις 5 Δεκεμβρίου 1936, ο Μιχάλης Οικονομίδης μαζί με τον φίλο του Εζεκία Παπαϊωάννου (ο οποίος έγινε αργότερα ο τρίτος γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ, 1949-1988) αναχωρούν από τον σιδηροδρομικό σταθμό Βικτόρια του Λονδίνου για την Ισπανία. «Αναμφίβολα αυτοί οι νεαροί Κύπριοι ένιωθαν ότι όφειλαν να κάνουν κάτι για να υπερασπιστούν τη δημοκρατία στην Ισπανία. Δεν ήταν όμως ούτε τυχοδιώκτες ούτε αφελείς ιδεαλιστές. Ο πατέρας μου κατανοούσε τη σημασία τού να αντισταθεί κανείς όχι μόνο απέναντι στους φασίστες του Φράνκο αλλά και απέναντι στην επερχόμενη απειλή του Χίτλερ και του Μουσολίνι. Εβλεπε τον ισπανικό εμφύλιο ως την πρώτη μάχη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και αποδεχόταν πλήρως τους κινδύνους της εμπλοκής του. Υπολόγισε με ψυχραιμία ότι οι πιθανότητες επιβίωσής του ήταν ελάχιστες, και όμως αποφάσισε να πάει. Οι λόγοι ήταν καθαρά ορθολογικοί: πίστευε ακράδαντα πως η άνοδος του φασισμού στην Ευρώπη και αλλού μπορούσε να ανακοπεί – ή έστω να επιβραδυνθεί – αν υπερασπιζόταν τη δημοκρατία στην Ισπανία» λέει ο γιος του.
Ο Μιχάλης Οικονομίδης έφθασε στο Φιγκέρας της Καταλωνίας στις 7 Δεκεμβρίου 1936, όπου τον υποδέχτηκαν ως ήρωα. Από τον Δεκέμβριο του 1936 ως τον Ιανουάριο του 1937 υπηρέτησε ως τυφεκιοφόρος του τάγματος La Marseillaise της 14ης Διεθνούς Ταξιαρχίας. Στη συνέχεια εντάχθηκε στο βρετανικό τάγμα της 15ης Διεθνούς Ταξιαρχίας, με το οποίο πολέμησε και τραυματίστηκε στο πόδι στη μάχη του Χαράμα (Φεβρουάριος 1937). Τραυματίστηκε ξανά, σοβαρά, στο στήθος στη διάρκεια της μάχης του Εβρου (Απρίλιος – Οκτώβριος 1938), την πιο αιματηρή σύγκρουση του ισπανικού εμφυλίου (τουλάχιστον 30.000 νεκροί και 75.000 τραυματίες).
Στην Ισπανία ο Οικονομίδης συνάντησε, μεταξύ άλλων, τον βρετανό συγγραφέα Τζορτζ Οργουελ, ο οποίος έχει γράψει για τις εμπειρίες του από τον ισπανικό εμφύλιο στο βιβλίο με τίτλο Φόρος τιμής στην Καταλωνία (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μίνωας), αλλά και τον Τζαβαχαρλάλ Νεχρού, μετέπειτα πρωθυπουργό της Ινδίας (1947-1964), ο οποίος επισκέφθηκε το καλοκαίρι του 1938 την Ισπανία για να εκφράσει την αλληλεγγύη του στο αγώνα των Δημοκρατικών.
Επειτα από δύο χρόνια πολέμου, ο Οικονομίδης επέστρεψε στο Λονδίνο στις 7 Δεκεμβρίου 1938. Οι τραυματισμοί του δεν του επέτρεψαν να πολεμήσει στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, συνέβαλε όμως στην πολεμική προσπάθεια εργαζόμενος σε βιομηχανίες πυρομαχικών στο Λονδίνο και το Κέιμπριτζ. Δεν έχανε την αισιοδοξία του: «Ο πατέρας μου πίστευε ότι η νίκη του Φράνκο στην Ισπανία ήταν πύρρειος. Ηταν αισιόδοξος αλλά και πραγματιστής. Δεν ήταν μοιρολάτρης και δεν θεωρούσε ότι υπάρχει κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει. Νομίζω ότι η ελληνική λέξη “φρόνιμος”, με την έννοια του “συνετός”, συνοψίζει την προσωπικότητά του».
Η μεταπολεμική δράση και οι ισπανικές τιμές
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Μιχάλης Οικονομίδης υπήρξε ενεργός στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Κύπρου. «Ηταν ιδρυτικό μέλος και γραμματέας της Επιτροπής Κυπριακών Υποθέσεων. Το 1946 ήταν μέλος της κυπριακής αντιπροσωπείας, η οποία περιλάμβανε και τον Γλαύκο Κληρίδη (μετέπειτα πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας), στη Συνδιάσκεψη για την ειρήνη στο Παρίσι» τονίζει ο γιος του.
Η Ισπανία τίμησε τον Μιχάλη Οικονομίδη απονέμοντάς του, στις 5 Νοεμβρίου 1996, την ισπανική υπηκοότητα, γεγονός που του έδωσε μεγάλη ικανοποίηση καθώς αισθάνθηκε ότι ο αγώνας του δεν ξεχάστηκε. Λίγο αργότερα, στις 25 Νοεμβρίου, ο τιμηθείς έφυγε από τη ζωή.
Είκοσι εννέα χρόνια αργότερα, η Ισπανία απένειμε στον γιο του, τον Κίμωνα Οικονομίδη, την ισπανική υπηκοότητα για την ηρωική δράση του πατέρα του. Την 1η Δεκεμβρίου ο Κίμων Οικονομίδης θα παραστεί στην τελετή της πρεσβείας της Ισπανίας στο Λονδίνο για τους απογόνους των ξένων εθελοντών που πολέμησαν στις Διεθνείς Ταξιαρχίες και απέκτησαν την ισπανική υπηκοότητα. Ο ίδιος διευκρινίζει ότι θέλησε να αποκτήσει ισπανική υπηκοότητα «αποκλειστικά για να τιμήσω τη μνήμη του πατέρα μου και των άλλων συμπολεμιστών του, ιδιαίτερα των Κυπρίων. Πιστεύω βαθιά ότι οι πολιτικές και ηθικές αξίες που ο πατέρας μου και οι σύντροφοί του αγωνίστηκαν να υπερασπιστούν – η ελευθερία, η δημοκρατία και το κράτος δικαίου – παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρες σήμερα, με την αναβίωση του αυταρχισμού και των δεξιών λαϊκιστών δημαγωγών που υπονομεύουν τη δημοκρατία».
