H έννοια του «σπιτιού» στο προσκήνιο ως εμπειρία μετακίνησης, μνήμης και διασποράς. Μέσα από την έκθεση με τίτλο «Carrying home on our backs», που θα φιλοξενηθεί στο περίπτερο 21 της φετινής διεθνούς φουάρ της ανεξάρτητης καλλιτεχνικής σκηνής Platforms Project 2025 στο Πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο της Λένορμαν, διαφορετικές γλώσσες, υλικά και πρακτικές δημιουργούν έναν χώρο όπου το «σπίτι» δεν είναι στατικό αλλά μια συνεχής διαδικασία μετακίνησης και φροντίδας.
Από τις φωτογραφίες και τα κολάζ μέχρι τις σημειώσεις και τα αντικείμενα καθημερινής ζωής, η έκθεση λειτουργεί ως οικογενειακό άλμπουμ, ως αρχείο μνήμης και ως μια υπενθύμιση ότι το σπίτι φτιάχνεται και ξαναφτιάχνεται συνεχώς εκεί όπου η μνήμη και η φροντίδα συναντιούνται. Η έκθεση συγκεντρώνει έργα από μια ευρεία γεωγραφική κλίμακα: από το Πακιστάν και την Ινδία ως τον Λίβανο και τη Σκωτία. Κάθε τόπος καταγράφει διαφορετικές ιστορίες μετανάστευσης, οικογενειακών σχέσεων και φροντίδας.
«Αυτοί οι τόποι δεν δημιουργούν τόσο μια χαρτογραφική γραμμή όσο ένα φορητό κιβώτιο συνηθειών και στάσεων: σαν τα “λιμάνια” ενός πλοίου που κάποτε έφευγε από τον Πειραιά. Αυτό που στην πραγματικότητα ταξιδεύει όμως είναι μικρές τεχνικές διατήρησης: τραγούδια που ξαναμαθαίνονται, χαρτιά σφραγισμένα σε ένα παράθυρο, μια ραφή κολλημένη ώστε ο τοίχος να αντέξει έναν ακόμη χειμώνα, μια κουζίνα φροντισμένη για να φάνε όλοι» εξηγεί στο BHMAgazino ο επιμελητής της έκθεσης Ακσεϊ Μαχατζάν, που εκκινεί από τη Stranger House Gallery στη Βομβάη.
Για παράδειγμα, το έργο του Πακιστανού Αλί Αμπάς (γνωστού και ως Nad-e-Ali) με τίτλο «The Memory Museum» μετατρέπει φθαρτά ενθύμια, όπως ένα καρδιογράφημα, το ρολόι του πατέρα, σελίδες άλμπουμ, σε μια μαρτυρία που κρατάει ζωντανό το πένθος. Αντίστοιχα, το «Scissors and Glue» του Ρατζάτ Ντέι από την Ινδία ξεκινά από το οικογενειακό άλμπουμ και συνθέτει τη μετανάστευση από το Ανατολικό Πακιστάν και το σημερινό Μπανγκλαντές ως το εσωτερικό της Καλκούτας.
«Scissors and Glue» του Ινδού Ρατζάτ Ντέι
Στο «Beirut, Recurring Dream» της Τάνια Τραμπούλσι, νέες φωτογραφίες συναντούν οικογενειακές εικόνες σημαδεμένες από κρίσιμες στιγμές της πόλης: την εξέγερση του Οκτωβρίου του 2019, την έκρηξη της 4ης Αυγούστου 2020 και τη μακρόχρονη οικονομική κατάρρευση. Η Σκωτσέζα Τζούλια Λερντ εστιάζει στις καθημερινές διαδρομές ανάμεσα σε ανθρώπους και χώρους: στις κινήσεις, τις παύσεις, τις προσωρινές οικειότητες μέσα από τις οποίες ξαναχτίζεται το αίσθημα του ανήκειν.
Οι δε Νισάντ Σαλντάνια και Ρόσαν Ρόιμον παρουσιάζουν το «Marie», ένα έργο που εστιάζει στη φιγούρα μιας φροντίστριας σε ένα καθολικό νοικοκυριό στην Γκόα. Μέσα από φωτογραφίες, σχέδια και κείμενα, τα έργα εξερευνούν πώς η κάστα, η φροντίδα και η υπακοή διαμορφώνουν την έννοια του «σπιτιού», θέτοντας το ερώτημα τι σημαίνει να κουβαλάς ένα σπίτι και μια ιστορία που δεν ήταν ποτέ ολοκληρωτικά δικά σου.
«Marie» από τους Νισάντ Σαλντάνια και Ρόσαν Ρόιμον
Από τη Λαχώρη στη Σκωτία μέσω Αθήνας
Τα έργα, ενώ κρατούν την ιδιαίτερη γλώσσα και ιστορία του τόπου τους, έρχονται σε διάλογο μεταξύ τους μέσα στον χώρο. Η επιρροή του φιλοσόφου Εντουάρ Γκλισάν και της «Φιλοσοφίας της Συνάφειας» γίνεται εμφανής: «Η σχέση είναι “αρχιπέλαγος”: εγγύτητα χωρίς συγχώνευση, αλληλεπίδραση χωρίς απώλεια της ιδιαιτερότητας. Τα έργα προσεγγίζουν το ένα το άλλο χωρίς να επεξηγούνται: η Βηρυτός δεν τακτοποιεί τη Λαχώρη, η Γκόα δεν γράφει πάνω στη Σκωτία, αλλά οι συγγένειες ηχούν σε κατώφλια, προβλήτες, εισόδους κουζίνας, ακτογραμμές, αντικείμενα που μεταφέρονται και έγγραφα που μπορούν να στεριώσουν ή να αποδομήσουν μια ζωή».
Η έννοια του «σπιτιού» ως μνήμη σε κίνηση γίνεται εμφανής στον τρόπο με τον οποίο οι επισκέπτες καλούνται να βιώσουν την έκθεση: «Διαβάστε την όπως ένα οικογενειακό άλμπουμ που έχει ανοιχτεί πάνω στο τραπέζι της κουζίνας: αργά, φωναχτά, με διακοπές. Με αυτή την έννοια, η “μνήμη σε κίνηση” δεν είναι τόσο ένα μάντρα όσο ένας ρυθμός θέασης: παύση, επιστροφή, και οι δικές σας σημειώσεις στο περιθώριο» θα πει ο Μαχατζάν. Αλλωστε πιστεύει πως το κοινό της πρωτεύουσας δεν θα δυσκολευτεί να το κάνει. «Η Αθήνα ξέρει πώς “μιλούν” τα αντικείμενα: μια ταβέρνα στα προάστια μπορεί να θυμάται τη Μικρά Ασία. Η πόλη κατανοεί το βάρος όσων δεν μπόρεσαν να μεταφερθούν και την ήσυχη τέχνη που κρατά τους ανθρώπους σε επαφή με το παρελθόν.
Η Αθήνα, με την πολύπλοκη ιστορία των μετακινήσεων, της εξορίας και των διαδρομών στη Μεσόγειο, δεν είναι απλώς ένα σκηνικό αλλά γίνεται συν-συγγραφέας της έκθεσης. Οι ανταλλαγές πληθυσμών του 20ού αιώνα από τη Μικρά Ασία έως τα Βαλκάνια απηχούν σε σκάλες κτιρίων όπου ακούγονται περισσότερες από μία γλώσσες και σε αυλές όπου παραδοσιακές συνταγές και ειδήσεις κυκλοφορούν από χέρι σε χέρι. Η παρουσία μας στο Platforms Project, μέσα στο παλιό Καπνεργοστάσιο, καθιστά αυτή την ιστορία απτή: ένα βιομηχανικό κέλυφος που κάποτε χτίστηκε για αποθήκευση και κυκλοφορία εργαζομένων τώρα φιλοξενεί ανεξάρτητους εκθέτες που μετακινούν ιδέες όπως κάποτε μετακινούνταν τα αγαθά».
Η έκθεση «Carrying home on our backs» έρχεται στην Αθήνα ύστερα από πρόσκληση της Φωτεινής Παπαχατζή και του «Postcards from Home», ενός μακροχρόνιου αρχείου και καλλιτεχνικού πρότζεκτ που είναι επίσης παρόν στο Platforms Project 2025, απευθύνοντας το ερώτημα «πού είναι το σπίτι;» σε καλλιτέχνες και όχι μόνο. Η Παπαχατζή μαζί με τον Μαχατζάν και την Αννα Νούνιεζ Ροντρίγκεζ (παρούσα και αυτή στην έκθεση μέσα από το «Nourishing Memory») συναντήθηκαν πέρυσι στο residency Return2Itaca στην Ιθάκη και βρήκαν ότι το νήμα που τους συνδέει είναι αυτή ακριβώς η αναζήτηση του «σπιτιού».
«Συνάντησα τη Φωτεινή στην Ιθάκη πίνοντας τσίπουρο σε ένα café στο Βαθύ» θυμάται o Μαχατζάν. «Συζητήσαμε για το πώς μια καρτ-ποστάλ μπορεί να χωρέσει ένα σπίτι, πώς μια γραμμή σε ένα χειρόγραφο μπορεί να έχει να πει περισσότερα από ένα μανιφέστο. Το αρχείο της διαμόρφωσε καθοριστικά την έκθεση σε τρεις τομείς. Στη μέθοδο, καθώς προτάσσονται ο διάλογος αντί για τη διακήρυξη και οι λεζάντες, οι σημειώσεις και τα προφορικά ίχνη μπορούν να ακουστούν. Στην κλίμακα, καθώς τα έργα βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, έχουν κανονικές διαστάσεις και θυμίζουν διασκορπισμένα θραύσματα. Τέλος, στην επιλογή εικαστικών μέσων και πρακτικών που μπορούν να μετακινούνται ανάμεσα σε σπίτια και σύνορα. Εκτυπωμένα στη Βομβάη, παρουσιάζονται στην Αθήνα».
INFO
«Carrying home on our backs»: Platforms Project 2025 – Independent Art Fair, Πρώην Δηµόσιο Καπνεργοστάσιο (Λένορµαν 218), από τις 9 έως τις 12 Οκτωβρίου.
Είσοδος ελεύθερη µε την επίδειξη δελτίου ταυτότητας.
