Εδώ και σχεδόν έναν αιώνα, κάθε Σεπτέμβριο η Θεσσαλονίκη γίνεται το οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της Ελλάδας. Η Διεθνής Εκθεση Θεσσαλονίκης είναι κάτι περισσότερο από μια έκθεση· είναι ένας θεσμός που επηρεάζει την οικονομία, τον πολιτισμό και την κοινωνία, φιλοξενώντας εκατοντάδες εκθέτες από όλο τον κόσμο.
Ενα σημείο συνάντησης κυβερνήσεων, επενδυτών, επιχειρήσεων και πολιτών, όπου η τεχνολογία συναντά τον πολιτισμό, το εμπόριο συνομιλεί με την πολιτική και η Ιστορία γράφεται «ζωντανά».
Η αρχή
Η ιστορία μας ξεκινάει το 1925. Τότε ο Νικόλαος Γερμανός, ζωολόγος (δημιουργός το 1900 του πρώτου ζωολογικού κήπου της Ελλάδας στο Παλαιό Φάληρο), καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και βουλευτής, άνθρωπος που πίστευε βαθιά ότι η Θεσσαλονίκη μπορούσε να εξελιχθεί σε οικονομικό και πολιτιστικό σταυροδρόμι των Βαλκανίων, υπέβαλε στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας πρόταση για μια νέα έκθεση. Μια διεθνή έκθεση που θα έδινε ώθηση στο εμπόριο, θα άνοιγε δρόμους συνεργασίας και θα έβαζε τη Θεσσαλονίκη στον χάρτη των μεγάλων ευρωπαϊκών γεγονότων.
Η πρότασή του εγκρίθηκε γρήγορα, η έκθεση ιδρύθηκε ως ΝΠΔΔ με πρόεδρο τον Δημήτρη Βαρλαμίδη και γενικό διευθυντή τον ίδιο τον Νικόλαο Γερμανό και πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στις 3 Οκτωβρίου 1926 στο Πεδίον του Αρεως, στην ευρύτερη περιοχή γύρω από τη σημερινή πλατεία Βέμπο.
Οι εικόνες εκείνης της πρώτης διοργάνωσης είναι σχεδόν συγκινητικές: Μερικά περίπτερα, τέντες, αυτοσχέδιες κατασκευές και μια ατμόσφαιρα γιορτής. Στη διοργάνωση συμμετείχαν περίπου 600 εκθέτες – πολλοί είχαν έρθει από το εξωτερικό – ενώ ο κόσμος που την επισκέφθηκε ξεπέρασε τις 100.000. Ηταν η πρώτη φορά που η Ελλάδα, μια χώρα βαθιά τραυματισμένη ακόμη από τη Μικρασιατική Καταστροφή, συστήθηκε στον κόσμο μέσα από ένα γεγονός εξωστρεφές, αισιόδοξο και φιλόδοξο.
Η μετεγκατάσταση
Η επιτυχία των πρώτων διοργανώσεων έδειξε ότι το Πεδίον του Αρεως δεν επαρκούσε. Ετσι, τη δεκαετία του ’30, η ΔΕΘ μεταφέρθηκε στον χώρο όπου γίνεται μέχρι και σήμερα – ανάμεσα στις οδούς Εγνατία, Αγγελάκη, Γ’ Σεπτεμβρίου και τη Λεωφόρο Στρατού.
Λεπτομέρεια: Το 1935, λίγες μόνο ώρες αφότου είχε καταφέρει να παραχωρηθεί στην έκθεση το εν λόγω οικόπεδο, ο «πατέρας» της ΔΕΘ Νικόλαος Γερμανός πέθανε από καρδιακή προσβολή. Το νέο εκθεσιακό κέντρο άρχισε να χτίζεται το 1937 με στόχο να στεγάσει μια διοργάνωση διεθνούς κλίμακας. Τα εκσυγχρονισμένα περίπτερά του συμβόλιζαν το όραμα μιας πόλης που θέλει να κοιτάξει μπροστά, να γίνει πράγματι εκείνο που οραματίστηκε και ο ιδρυτής της έκθεσης, ένα σημαντικό εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Ο πόλεμος
Η πρώτη ΔΕΘ στον νέο χώρο πραγματοποιήθηκε τελικά το 1940, λίγες ημέρες πριν από την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου. Λίγο μετά οι εκθεσιακοί χώροι επιτάχθηκαν, λεηλατήθηκαν και υπέστησαν ζημιές, ακόμα και μεγάλες καταστροφές όταν βομβαρδίστηκαν το 1944 κατά την αποχώρηση των Γερμανών.
Η επανεκκίνηση έγινε το 1951: Με τη βοήθεια του Σχεδίου Μάρσαλ, οι εκθεσιακοί χώροι ανακατασκευάστηκαν και η ΔΕΘ άρχισε και πάλι να λειτουργεί ως πύλη εμπορίου και ανάπτυξης. Η μεταπολεμική Ελλάδα, γεμάτη αντιφάσεις αλλά και δίψα για πρόοδο, συναντήθηκε ξανά στη Θεσσαλονίκη, για να ανανεώνει έκτοτε το δημιουργικό ραντεβού κάθε Σεπτέμβριο.
Η ανάπτυξη
Από τη δεκαετία του ’50 έως τα μέσα του ’70, η ΔΕΘ γνώρισε την πιο ραγδαία ανάπτυξη της ιστορίας της με συμμετοχές, μεταξύ άλλων, από ισχυρές χώρες, όπως η Σοβιετική Ενωση, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία. Η μικρή, ταλαιπωρημένη Ελλάδα συναντούσε επιτέλους τον κόσμο, και ο κόσμος γνώριζε την Ελλάδα.
Η ΔΕΘ όμως δεν ήταν μόνο εμπόριο, ήταν – και παραμένει – και πολιτισμός. Ενδεικτικά, το 1960 ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου, που αργότερα μετεξελίχθηκε στο σημερινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Την ίδια χρονιά λειτούργησε εκεί ο πρώτος τηλεοπτικός σταθμός της Ελλάδας. Το 1962 ξεκίνησε το Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού, μια διοργάνωση που ανέδειξε αξιόλογους συνθέτες και ερμηνευτές. Το 1966 τοποθετήθηκε το εμβληματικό γλυπτό «Cor-ten» του Γιώργου Ζογγολόπουλου, ύψους 17 μ., που μέχρι σήμερα δεσπόζει στον χώρο της ΔΕΘ (Πλατεία Σιντριβανιού).
Πρόκειται για έργο που λόγω της πρωτοποριακής αισθητικής του (για τα μέχρι τότε δεδομένα της Ελλάδας) προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. Το 1970 ολοκληρώθηκε ο Πύργος του ΟΤΕ, ένα από τα σημαντικότερα τοπόσημα της πόλης, με περιστρεφόμενη καφετέρια και υπερσύγχρονη για την εποχή τεχνολογία. Μέσα σε αυτές τις δεκαετίες, η ΔΕΘ συνδέθηκε συναισθηματικά με τη Θεσσαλονίκη. Εγινε η γιορτή, έγινε το τακτικό ραντεβού, έγινε μέρος της λαϊκής κουλτούρας.
Η νέα εποχή
Στα χρόνια που ακολούθησαν τη μεταπολίτευση, η ΔΕΘ απέκτησε και έναν νέο, ιδιαίτερο ρόλο: Εγινε το ετήσιο πολιτικό βήμα της χώρας. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 και έπειτα, κάθε Σεπτέμβριο, ο εκάστοτε πρωθυπουργός εγκαινιάζει την έκθεση και ανακοινώνει τις οικονομικές και κοινωνικές κατευθύνσεις της κυβέρνησης.
Η «ομιλία της ΔΕΘ» θεωρείται πλέον παράδοση, έχει γίνει θεσμός: Με τους πολιτικούς να δίνουν υποσχέσεις και να φροντίζουν όσο καλύτερα μπορούν το δημόσιο προφίλ τους – το δικό τους και της κυβέρνησής τους – και με τους πολίτες να τους ακούν και να ελπίζουν ή να απογοητεύονται με τις αποφάσεις-εξαγγελίες που εξακολουθούν κάθε χρόνο να καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία της χώρας και των ζωών τους.
Στο μεταξύ, κοιτώντας πάντα και έξω από τα ελληνικά σύνορα, η έκθεση συνέχισε να φιλοξενεί κατά καιρούς τιμώμενες χώρες, δίνοντας τη δυνατότητα στους επισκέπτες της να γνωρίσουν κουλτούρες και τεχνολογίες από πρώτο χέρι. Τα τελευταία χρόνια, ενδεικτικά, τιμώμενες χώρες υπήρξαν μεταξύ άλλων οι ΗΠΑ (2018), η Ινδία (2019), τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (2022) και η Γερμανία (2024).
Η δεκαετία του ’90 έφερε και άλλες αλλαγές, με τη ΔΕΘ να προσπαθεί να προσαρμοστεί σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, να αναβαθμίσει και να βελτιώσει τις υποδομές της και να βρει νέες θεματικές ταυτότητες που θα της επέτρεπαν να συνεχίσει να υπάρχει.
Το 2020, για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η έκθεση αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας. Σήμερα, η ΔΕΘ-Helexpo διαχειρίζεται έναν εκθεσιακό χώρο 180.000 τ.μ., με 62.000 τ.μ. κλειστών περιπτέρων, φιλοξενώντας πάνω από 1.500 εκθέτες και περισσότερους από 200.000 επισκέπτες κάθε χρόνο. Στις μέρες μας έχει εξελιχθεί σε έναν πολυδιάστατο θεσμό που παρουσιάζει καινοτομίες και τεχνολογικούς κολοσσούς, φιλοξενεί μεγάλες συναυλίες και προσφέρει πολιτιστικά δρώμενα, επιδιώκει «πράσινο» αποτύπωμα και βιώσιμη ανάπτυξη. Η Θεσσαλονίκη, μέσα από τη ΔΕΘ, συνομιλεί με τον κόσμο, φιλοξενεί το μέλλον και διατηρεί το παρελθόν της ζωντανό. Μαζί της και όλη η Ελλάδα!
