Εργαλεία ΑΙ παράγουν φωνή, εικόνα, ειδήσεις, βιογραφικά και οικονομικές συμβουλές με ταχύτητα και ακρίβεια που μέχρι χθες έμοιαζαν αδιανόητες. Βots συσπειρώνονται στα κοινωνικά δίκτυα, χειραγωγώντας συζητήσεις.
Η ανησυχία δεν είναι ότι η ΑΙ θα μας μιμείται – αυτό ήδη συμβαίνει – αλλά ότι κανείς δεν θα μπορεί να αποδείξει ποιος είναι πραγματικά άνθρωπος πίσω από το ψηφιακό του αποτύπωμα.
«Φανταστείτε να διαβάζετε μια ανάρτηση στο Facebook ή το Reddit και να βλέπετε χιλιάδες likes. Πόσες από αυτές τις αντιδράσεις ανήκουν σε πραγματικούς ανθρώπους και πόσες σε κάποιον που χρησιμοποιεί ψεύτικους λογαριασμούς για να επηρεάσει τη συζήτηση;» αναρωτιέται ο Αναστάσιος Ανδρονίδης, επικεφαλής μηχανικός λογισμικού στην Tools for Humanity, την εταιρεία που αναπτύσσει τη World και το Orb, ίσως το πιο φιλόδοξο εγχείρημα απόδειξης της ανθρωπινότητας (proof of humanity) στη σημερινή ψηφιακή σκακιέρα.
Αναστάσιος Ανδρονίδης
Στην καρδιά αυτής της ριζοσπαστικής τεχνολογικής πρότασης βρίσκεται η δημιουργία ενός παγκόσμιου, αποκεντρωμένου συστήματος ψηφιακής ταυτοποίησης, βασισμένου σε βιομετρική πιστοποίηση μέσω της ίριδας του ματιού: το λεγόμενο World ID και η συσκευή Orb.
«Τα κλασικά μέσα ταυτοποίησης, όπως το διαβατήριο, δεν είναι πλέον ασφαλή και κυρίως δεν είναι προσβάσιμα σε όλους» εξηγεί ο Ανδρονίδης. «Στον ψηφιακό κόσμο, ακόμη και η φωνή, το πρόσωπο ή τα δακτυλικά αποτυπώματα μπορούν να παραποιηθούν. Χρειαζόμασταν έναν νέο, ανθεκτικό και συμπεριληπτικό τρόπο αναγνώρισης της μοναδικότητάς μας σε παγκόσμια κλίμακα».
Το Orb είναι μια λευκή σφαίρα, περίπου στο μέγεθος μιας μπάλας πόλο, εξοπλισμένη με προηγμένη κάμερα που σαρώνει την ίριδα του χρήστη, δημιουργώντας έναν μοναδικό, κρυπτογραφημένο κώδικα. Η διαδικασία έχει σχεδιαστεί ώστε κανένα προσωπικό δεδομένο να μη συνδέεται με ονοματεπώνυμο ή διεύθυνση. Η ίριδα επιλέχθηκε γιατί «είναι το πιο αξιόπιστο βιομετρικό σε κλίμακα δισεκατομμυρίων χρηστών», προσθέτει ο ίδιος.
Πολιτικά διακυβεύματα
Το World ID είναι μια καινοτόμα υποδομή επιβεβαίωσης της ανθρωπινότητας, με φιλοδοξία να γίνει παγκόσμιο πρότυπο. «Η βασική ιδέα», λέει ο Ανδρονίδης, «είναι να αποδεικνύεις ότι είσαι μοναδικός, χωρίς να μπορείς να ταυτοποιηθείς από τρίτους. Ακόμα και στο χειρότερο σενάριο, δεν μπορεί να συνδεθεί το βιομετρικό αποτύπωμα με το πραγματικό σου όνομα. Αυτό είναι το θεμέλιο αλλά και η μεγάλη πρόκληση».
Οπως επισημαίνει, «δίνουμε έμφαση στην απόλυτη προάσπιση της ιδιωτικότητας. Χρησιμοποιώντας μηχανισμούς μηδενικής αποκάλυψης γνώσης (zero-knowledge proofs) και ένα αποκεντρωμένο δίκτυο, κανείς, ούτε η εταιρεία, δεν μπορεί να παρακολουθήσει πού και πότε χρησιμοποιείς το World ID σου».
Πόσο ασφαλής είναι όμως η βιομετρική ταυτοποίηση; Μπορεί η World να εγγυηθεί την ιδιωτικότητα και τη μη εμπορική χρήση των δεδομένων; Τι γίνεται σε περίπτωση διαρροής ή παραβίασης;
Ο Ανδρονίδης υπενθυμίζει ότι τα υπάρχοντα συστήματα με KYC έγγραφα δεν εξασφαλίζουν την ιδιωτικότητα. «Τα ευαίσθητα αυτά δεδομένα καταλήγουν συχνά στο σκοτεινό διαδίκτυο. Με τη δική μας πρόταση, δεν υπάρχουν τέτοια θέματα» λέει με έμφαση.
Φωτογραφία: https://www.toolsforhumanity.com/
Το οικονομικό όραμα
Η World οραματίζεται έναν κόσμο όπου το οικονομικό πλεόνασμα από την αυτοματοποίηση της εργασίας – που ενισχύεται από την ΑΙ – απαιτεί δίκαιους μηχανισμούς διανομής ενός παγκόσμιου βασικού εισοδήματος.
Το World ID γίνεται το κλειδί για τη νέα ψηφιακή οικονομία, προσφέροντας πρόσβαση στο διεθνές οικοσύστημα κρυπτονομισμάτων. Κάθε μοναδικός χρήστης λαμβάνει Worldcoin, που διανέμεται ως ανταμοιβή για την απόδειξη της μοναδικότητάς του.
«Εχουμε ήδη πάνω από 100 διαθέσιμες εφαρμογές στο App Store μας» τονίζει ο Ανδρονίδης. «Το μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι οι εφαρμογές γνωρίζουν ότι οι χρήστες τους είναι πραγματικοί και μοναδικοί. Για παράδειγμα, οι εταιρείες πώλησης εισιτηρίων στο διαδίκτυο συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα με bots που αγοράζουν μαζικά εισιτήρια και ανεβάζουν τις τιμές.
Στο οικοσύστημα του Worldcoin, αυτά τα προβλήματα περιορίζονται σημαντικά, διασφαλίζοντας δίκαιες, αξιόπιστες και προσιτές υπηρεσίες. Ετσι, οι 13 εκατομμύρια χρήστες, ειδικά από τον Παγκόσμιο Νότο που δεν έχουν πρόσβαση σε παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά εργαλεία, μπορούν πλέον να συμμετέχουν ισότιμα στην ψηφιακή οικονομία».
Η υπόσχεση της ιδιωτικότητας και η προάσπισή της
Οι πρώτες φάσεις του εγχειρήματος συνοδεύτηκαν από ανησυχίες. Εθνικές αρχές θεώρησαν ότι η συλλογή βιομετρικών στοιχείων, όπως οι σαρώσεις της ίριδας, γινόταν χωρίς επαρκή ασφάλεια και διαφάνεια, οδηγώντας σε απαγορεύσεις σε Κένυα, Ισπανία και Χονγκ Κονγκ.
Η World αναγνώρισε τις ευθύνες της και αναμόρφωσε ριζικά την τεχνολογία και τις πολιτικές της: κάθε ίριδα κρυπτογραφήθηκε και διαγράφηκε, η συλλογή γίνεται πλέον με ρητή συγκατάθεση, ο έλεγχος ενισχύθηκε και οι διαδικασίες ευθυγραμμίστηκαν με τον GDPR και τις εθνικές απαιτήσεις. Η εταιρεία προχώρησε σε διαφανή δημοσίευση των αλλαγών και στη σύσταση εξωτερικών επιτροπών εποπτείας. Το τελικό αποτέλεσμα, όπως υποστηρίζει ο Ανδρονίδης, είναι ένα σύστημα που σέβεται την ιδιωτικότητα, αποτελώντας παράδειγμα τεχνολογικής ωριμότητας σε διαρκή διάλογο με ρυθμιστικές αρχές. Παράλληλα, η World προσπαθεί να δώσει πραγματικό έλεγχο στους χρήστες, ώστε αυτοί να αποφασίζουν πότε, πού και για ποιους σκοπούς χρησιμοποιούν το World ID τους.
Το ίδιο ειλικρινής είναι για το θέμα της αποκέντρωσης της εξουσίας: «Η συγκέντρωση ελέγχου στην αρχή ήταν όντως ένα θέμα. Σήμερα έχουμε εξωτερικούς θεματοφύλακες, όπως τα πανεπιστήμια Μπέρκλεϊ και Ζυρίχης, αλλά ο δρόμος για πλήρη αποκέντρωση είναι μακρύς. Το πλάνο μας υπάρχει ήδη στον ιστότοπο της εταιρείας ώστε ο καθένας να παρακολουθεί την πρόοδό μας σε αυτό το κρίσιμο θέμα».
Ενδυνάμωση ή τεχνολογικός ηγεμονισμός;
Θα μπορούσε η World να εξελιχθεί σε ηγεμονίδα του ψηφιακού κόσμου; Ο Ανδρονίδης είναι καθησυχαστικός: «Το σύστημά μας είναι απλά μια υπηρεσία για καταναλωτές, όχι όργανο παγκόσμιας διακυβέρνησης. Δεν υπάρχει ανάγκη αποκλεισμού, με την ίδια λογική που ένα website επιτρέπει πρόσβαση μέσω διαφόρων παρόχων. To World ID παρέχει ανωνυμία αλλά δεν είναι το μόνο και ούτε θα είναι το μόνο».
Πώς όμως προασπίζεις τη μοναδικότητα χωρίς να ανοίγεις την πόρτα στη μαζική παρακολούθηση; «Θα ήταν όντως προβληματικό αν είχαμε ένα παγκόσμιο σύστημα που μας απαγορεύει να χρησιμοποιούμε οτιδήποτε άλλο πλην αυτού. Αυτό που χτίζουμε σέβεται την ιδιωτικότητα των χρηστών. Και αυτό είναι πολύ κακό για κυβερνήσεις ή μυστικές υπηρεσίες, γιατί το σύστημά μας εκ κατασκευής δεν δίνει καμία πληροφορία. Εμείς δείχνουμε τον δρόμο για το τι σημαίνει να χτίζεις κάτι προσβάσιμο σε όλους, με λογισμικό ανοιχτού κώδικα και υλικό ανοιχτού σχεδιασμού» απαντά ο Ανδρονίδης.
Ο φιλόσοφος Αντι Κλαρκ υπενθυμίζει ότι «είναι στη φύση μας να χτίζουμε υβριδικά συστήματα σκέψης, να ενσωματώνουμε εργαλεία και τεχνολογίες που δεν ανήκουν αποκλειστικά στον εγκέφαλο ή στο σώμα μας». Κάθε καινοτομία γεννά ανησυχίες για αυθεντικότητα και έλεγχο.
Ο Πλάτωνας στον «Φαίδρο» προειδοποιούσε ότι η γραφή θα αποδυνάμωνε τη μνήμη. Τότε, η γραφή ήταν η καινοτομία που θα μας έκανε λιγότερο αυθεντικούς. Σήμερα, το ίδιο ερώτημα επιστρέφει με την ΑΙ και τα βιομετρικά διαπιστευτήρια της μοναδικότητάς μας.
Ο Ανδρονίδης επιδεικνύει πραγματισμό: «Η πρόοδος απαιτεί ρίσκο και λάθη. Το μόνο που φοβάμαι περισσότερο από την καινοτομία είναι η στασιμότητα. Δεν ήρθαμε να γίνουμε το νέο διαβατήριο ή το νέο Facebook. Αν ο κόσμος απορρίψει το πρότζεκτ μας επειδή δεν το εμπιστεύεται, θα το δεχτώ. Αλλά κάποια λύση στο πρόβλημα της ανθρωπινότητας θα χρειαστεί. Κι αν δεν είναι η δική μας, ας είναι κάποια άλλη, καλύτερη».
