Ο συνδυασμός της πράσινης τσόχας και του αλκοόλ αποκτά μια ακαταμάχητη γοητεία την περίοδο των Χριστουγέννων. Οι έρευνες δείχνουν δε ότι ένα 30% του ελληνικού πληθυσμού την περίοδο των εορτών «πιάνει χαρτιά στα χέρια του», ενώ ένα 60% των πολιτών πίνει περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως, επιθυμώντας πολλές φορές μια ανεξέλεγκτη μέθη!
Τυχερά παιχνίδια και αλκοόλ μάλιστα αποτελούν ένα διασκεδαστικό αλλά όχι πάντα αθώο συνδυασμό κατά την περίοδο των εορτών. Σύμφωνα δε με τα επίσημα στοιχεία, η κατανάλωση αλκοόλ την παραμονή της Πρωτοχρονιάς πενταπλασιάζεται, ενώ με βάση την Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων, κατά τον Δεκέμβριο σημειώνεται κατά μέσο όρο αύξηση συμμετοχής κατά περίπου 25% σε όλα τα είδη παιγνίων.
«Εννοείται ότι θα παίξουμε χαρτιά την περίοδο των εορτών και φυσικά για το καλό του νέου χρόνου θα παίξουμε έστω blackjack το βράδυ πριν το ξημέρωμα της Πρωτοχρονιάς» λέει στο «Βήμα» ο 25χρονος Ανδρέας Μ., ο οποίος θα περάσει τις γιορτές στο σπίτι με τους γονείς του. Από την πλευρά του ο 54χρονος επιχειρηματίας Νίκος Παναγάκης προσθέτει ότι μέσα στις γιορτές σίγουρα θα επισκεφθεί το καζίνο με τη σύζυγό του.
«Παραδοσιακά θα πάμε για ρουλέτα, αλλά και blackjack, που είναι το τυχερό της συζύγου» λέει χαρακτηριστικά. «Το έχουμε ως έθιμο συνήθως μεταξύ Πρωτοχρονιάς και Φώτων». Οπως εξηγεί, παίζει με μέτρο, χωρίς βέβαια να αρνείται ότι κάποιες από τις φορές που βρέθηκε εκεί «πιέστηκε» να εγκαταλείψει το τραπέζι προσπαθώντας να… ρεφάρει.
Οι δύο παραπάνω χαλαρές αναφορές θεωρούνται αρκετά συνηθισμένες την περίοδο των γιορτών. Η δεύτερη μάλιστα συμπληρώνεται και από την παραδοχή ότι «φυσικά και υπάρχει κατανάλωση αλκοόλ και ειδικά στο καζίνο που μέχρι πριν κάποια χρόνια υπήρχε και συνεχές σερβίρισμα. Ομως πλέον υπάρχουν τα άπειρα αλκοτέστ».
Οι αόρατες προκλήσεις των εορτών
Οπως λέει στο «Βήμα» ο Εθνικός Συντονιστής για την Αντιμετώπιση των Εξαρτήσεων στην Ελλάδα και πρόεδρος του ΔΣ του Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ) Αθανάσιος Θεοχάρης, «η περίοδος των εορτών των Χριστουγέννων συχνά λειτουργεί ως “κοινωνικός επιταχυντής” που “κανονικοποιεί” την κατανάλωση αλκοόλ, τον τζόγο, αλλά και τη χρήση ουσιών».
«Τα έθιμα και οι συμβολισμοί, όπως για παράδειγμα η σαμπάνια της Πρωτοχρονιάς, τα “πρωτοχρονιάτικα λαχεία”, τα πούρα και το αλκοόλ σε οικογενειακά τραπέζια με δικαιολογία “για το καλό” δημιουργούν ένα πλαίσιο, όπου η υπερκατανάλωση ή η πρώτη δοκιμή παρουσιάζονται ως απολύτως φυσιολογικές και απενοχοποιούνται, και μάλιστα ενώπιον των παιδιών. Πρόκειται για μία ιδιαίτερη συνθήκη ειδικά για τους εφήβους που πολλές φορές έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με το αλκοόλ, τον στοιχηματισμό ή άλλες καταχρήσεις υπό την “ασφαλή” ομπρέλα της οικογένειας» συνεχίζει ο κ. Θεοχάρης.
«Τα δεδομένα δείχνουν ότι στις γιορτές η κατανάλωση αλκοόλ αυξάνεται σημαντικά. Ερευνες αναφέρουν πως το 64% των ενηλίκων σκοπεύει να πιει περισσότερο τις γιορτές και το 56% σκέφτεται να κάνει “binge drinking” (άμετρη κατανάλωση οινοπνεύματος) την ημέρα των Χριστουγέννων, με το ποσοστό να φτάνει το 75% σε ηλικίες 18-34 ετών. Πολλοί επίσης καταφεύγουν σε ουσίες ως μηχανισμό διαχείρισης άγχους, μοναξιάς και οικονομικής πίεσης, ή ως μηχανισμό δημιουργίας επιφανειακής ευθυμίας. Παράλληλα, επικρατούν ειδικά στους νέους, αλλά και σε ενήλικες, πολλοί μύθοι που ενισχύουν την αίσθηση του ελέγχου, για παράδειγμα ότι ο καφές “ξεμεθάει”, ότι μπορείς να οδηγήσεις αν “φας λίγη σοκολάτα” μετά από αλκοόλ, ότι το αλκοόλ “ζεσταίνει”. Είναι όλα λανθασμένα και επικίνδυνα» αναφέρει ο κ. Θεοχάρης.
Την ίδια στιγμή, η κοινωνική ψυχολόγος στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) Κατερίνα Ηλιού προσθέτει ότι «η κατανάλωση αλκοόλ και η εμπλοκή σε δραστηριότητες όπως ο τζόγος κατά την περίοδο των γιορτών δεν μπορούν να ερμηνευθούν αποκομμένα από το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσονται».
Και συνεχίζει λέγοντας: «Από την οπτική της κοινωνικής ψυχολογίας, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν οι κοινωνικές νόρμες, δηλαδή οι άτυποι κανόνες που ορίζουν τι θεωρείται αναμενόμενο και αποδεκτό σε συγκεκριμένες περιόδους. Κατά τη διάρκεια των εορτών έτσι, το κοινωνικό πλαίσιο μεταβάλλεται: αυξάνονται οι κοινωνικές συναναστροφές, εντείνεται η διαφημιστική προβολή προϊόντων και διαμορφώνεται μια νόρμα “χαλάρωσης” και κατανάλωσης, συχνά στο όνομα του εθίμου. Η συμμόρφωση σε αυτές τις νόρμες οδηγεί πολλούς ανθρώπους σε συμπεριφορές που δεν χαρακτηρίζουν απαραίτητα την καθημερινότητά τους, χωρίς αυτό να συνιστά ένδειξη μελλοντικής προβληματικής χρήσης» συνεχίζει η ίδια.
«Μια καινοτόμος μεθοδολογία για την επιδημιολογική επιτήρηση της κατανάλωσης αλκοόλ σε επίπεδο πληθυσμού είναι η επιδημιολογία των λυμάτων» λέει στο «Βήμα» ο καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλαος Θωμαΐδης που κάνει συχνά αντίστοιχες έρευνες.
Οπως σημειώνει ο ίδιος, σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώνει η ομάδα από το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας, η κατανάλωση αλκοόλ κατά την περίοδο των Χριστουγέννων δεν παρουσιάζει σημαντική απόκλιση από τη μέση κατανάλωση μιας κανονικής εβδομάδας (4,96 ml την ημέρα σε σχέση με τη μέση τιμή μιας τυπικής εβδομάδας 3,36 ml την ημέρα). Εν αντιθέσει, την Πρωτοχρονιά καταγράφεται εντυπωσιακή αύξηση, η οποία προσεγγίζει την πενταπλάσια κατανάλωση αλκοόλ σε σχέση με τα συνήθη επίπεδα (15,4 ml την ημέρα).
Ο κίνδυνος για τους νέους
Από την πλευρά του, τον αντίκτυπο αλκοόλ και τζόγου στους νέους περιγράφει ο Τάσος Φωτίου, επικεφαλής του τομέα Επιδημιολογίας στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) και επικεφαλής στο Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) πανελλήνιων σχολικών ερευνών που διερευνούν την κατανάλωση αλκοόλ και την ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια σε εφήβους-μαθητές.
«Δεν είναι γνωστό να υπάρχουν στη χώρα μας δεδομένα που να αποτυπώνουν το ποσοστό του πληθυσμού που επιδίδεται ταυτόχρονα στην κατανάλωση αλκοόλ και σε τυχερά παιχνίδια» εξηγεί.
«Ωστόσο, διεθνείς έρευνες καταδεικνύουν και οι τα δύο είναι στενά συνδεδεμένα με την εορταστική περίοδο. Ενδεικτικά, σε ό,τι αφορά το αλκοόλ, αρκετές χώρες – με κυριότερο παράδειγμα το Ηνωμένο Βασίλειο – έχουν υιοθετήσει τα τελευταία χρόνια την καμπάνια του “Dry January” (“Στεγνός Ιανουάριος”), στο πλαίσιο της οποίας ο πληθυσμός καλείται να απέχει από την κατανάλωση αλκοόλ.
Εάν, ωστόσο, εξαιρέσουμε την περίοδο των εορτών, πολύ πρόσφατα δεδομένα του ΕΠΙΨΥ για τους 16χρονους στη χώρα μας δείχνουν ότι οι δύο αυτές συμπεριφορές συνυπάρχουν σε σημαντικό βαθμό. Συγκεκριμένα, είτε εξεταστεί το ζήτημα από την πλευρά των εφήβων που αναφέρουν υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή μέθη (περίπου 17% βρίσκονται και σε κίνδυνο εθισμού στον τζόγο), είτε από την πλευρά εκείνων που φαίνεται να είναι εθισμένοι στον τζόγο (58% αναφέρουν και υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και 54% αναφέρουν και μέθη), η συνύπαρξη των συμπεριφορών είναι σαφής καθώς είναι δύσκολο να καταγραφούν συστηματικά από τις υπηρεσίες. Ως αποτέλεσμα, η πραγματική έκταση του προβλήματος υποεκτιμάται».
