Καλειδοσκόπιο

Μυστήριο με τάφους αρχαιότερους από τον Homo sapiens INFO: 78.000 χρόνια πριν στην Κένυα η αρχαιότερη επιβεβαιωμένη ταφή O σύγχρονος άνθρωπος ίσως δεν ήταν το πρώτο είδος που απέκτησε συμβολική σκέψη, υποστηρίζει αμφιλεγόμενη μελέτη που πήρε δημοσιότητα την περασμένη εβδομάδα. Ο Homo naledi, ένας μικρόσωμος ξάδελφός μας με εγκέφαλο σε μέγεθος πορτοκαλιού, έθαβε τους νεκρούς του και σκάλιζε σύμβολα σε σπηλιές πριν από 230.000 χρόνια, ανακοίνωσε σε συνέντευξη Τύπου η ομάδα του Λι Μπέργκερ, ανθρωπολόγου του Πανεπιστημίου του Ουιτουότερσραντ στη Νότια Αφρική. «Εχουμε μπροστά μιας μια αξιοθαύμαστη ανακάλυψη […] Οχι μόνο δεν είναι μοναδικοί οι [σύγχρονοι] άνθρωποι στην ανάπτυξη συμβολικών πρακτικών, αλλά μπορεί να μην εφηύραν καν αυτές τις συμπεριφορές» υποστήριξε ο ερευνητής. Πριν από μια δεκαετία ο Μπέργκερ ανακάλυψε τα πρώτα απολιθώματα του H.naledi σε μια δαιδαλώδη σπηλιά 50 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Γιοχάνεσμπουργκ. Λόγω της αφθονίας των οστών, εξέφρασε υποψίες ότι η σπηλιά ήταν χώρος ταφής. Ενας τραβηγμένος ισχυρισμός δεδομένου ότι οι αρχαιότερες γνωστές ταφές ήρθαν πάνω από 100.000 χρόνια αργότερα και ήταν έργο του Homo sapiens. Τώρα όμως ο Μπέργκες επιστρέφει με νέα ευρήματα. Αρχισαν να έρχονται στο φως το 2018, όταν παρακολουθούσε μέσω κάμερας τους συναδέλφους του καθώς ερευνούσαν έναν πολύ στενό θάλαμο της ίδιας σπηλιάς. Ανακάλυψαν έναν ρηχό λάκκο με δεκάδες θραύσματα οστών, τα οποία φαίνεται πως είχαν θαφτεί με πέτρες και χώμα. Για να χωρέσει από τα στενά περάσματα και να δει κι αυτός τον θάλαμο από κοντά, ο Μπέργκες λέει πως έχασε τελικά 20 κιλά. Ενας δεύτερος λάκκος που βρέθηκε αργότερα περιείχε οστά δύο ενηλίκων και ενός παιδιού που δείχνουν να αφέθηκαν σε εμβρυϊκή στάση. Και σε άλλες περιοχές του σπηλαίου, οι ερευνητές βρήκαν σχέδια με κάθετες γραμμές, σχέδια πολύ αρχαιότερα από τις πρώτες γνωστές συμβολικές απεικονίσεις, οι οποίες αποδίδονται στον σύγχρονο άνθρωπο και χρονολογούνται στα 73.000 χρόνια. Τα ευρήματα, χωρισμένα σε τρεις μελέτες που έχουν υποβληθεί στην επιθεώρηση eLife, προτείνουν μια νέα πιθανή αρχή του ανθρώπινου πολιτισμού και ανατρέπουν την πεποίθηση ότι η σύνθετη σκέψη και συμπεριφορά απαιτούν μεγάλο εγκέφαλο. Ηδη, όμως, οι ισχυρισμοί της μελέτης συναντούν επιφυλάξεις. Τα οστά μπορεί να ανήκουν σε ανθρώπους που έπεσαν στη σπηλιά από ατύχημα, ή πετάχτηκαν εκεί ή μεταφέρθηκαν από ορμητικά νερά, σχολίασαν ανεξάρτητοι ειδικοί. Τα δε γεωμετρικά σχέδια είναι αχρονολόγητα και δεν αποκλείεται να σκαλίστηκαν πολύ αργότερα από τον Homo sapiens, επισήμανε στο περιοδικό «Science» ο Πολ Πέτιτ, αρχαιολόγος του Πανεπιστημίου Durham στις ΗΠΑ. Μέχρι να επιβεβαιωθούν οι ισχυρισμοί, είπε, «καλό θα ήταν να αγνοήσουμε τις εικασίες». Πρώτο πείραμα για ενέργεια από το Διάστημα INFO: 1.000 watt περίπου ανά τετραγωνικό μέτρο η ηλιακή ακτινοβολία στην επιφάνεια της Γης Η φουτουριστική ιδέα των φωτοβολταϊκών σε τροχιά πλησίασε ένα βήμα πιο κοντά μετά το πρώτο επιτυχές πείραμα μετάδοσης ενέργειας από το Διάστημα. Μικρός δορυφόρος που εκτοξεύτηκε τον Ιανουάριο έστειλε ενέργεια στο έδαφος υπό τη μορφή μιας δέσμης μικροκυμάτων, ανακοίνωσε ομάδα στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας. Αν και οι ηλιακοί συλλέκτες είχαν συνολική επιφάνεια σε μέγεθος πιάτου και η ισχύς του πομπού περιοριζόταν στα 200 χιλιοστά του watt, λιγότερο από τον φακό ενός κινητού, η δέσμη ανιχνεύθηκε από δέκτη στην Καλιφόρνια. Η ιδέα της ενέργειας από το Διάστημα δεν είναι νέα. Η NASA εξέτασε τη δυνατότητα ενός πρώτου πειράματος στη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης του 1970, μέχρι που οι υπολογισμοί έδειξαν ότι το έργο θα κόστιζε ένα τρισεκατομμύριο δολάρια. Με την τεχνολογία της εποχής, ένα τροχιακό σύστημα ικανό να παράγει την ενέργεια ενός θερμοηλεκτρικού σταθμού θα έπρεπε να έχει έκταση αρκετά τετραγωνικά χιλιόμετρα. Εκτοτε όμως η τεχνολογία των φωτοβολταϊκών έχει κάνει άλματα και το κόστος εκτόξευσης φορτίων σε τροχιά έχει μειωθεί θεαματικά χάρη σε εταιρείες όπως η SpaceX. Πρόσφατες μελέτες για λογαριασμό της Βρετανίας και της ευρωπαϊκής διαστημικής υπηρεσίας ESA εκτιμούν ότι το κόστος θα ήταν συγκρίσιμο με αυτό της πυρηνικής ενέργειας, αλλά χωρίς απόβλητα και διαδηλώσεις. Η ιδέα παραμένει φουτουριστική, αναπτύσσεται όμως δραστήρια, όχι μόνο στο Caltech που συνεχίζει τις δοκιμές αλλά και στην ιαπωνική διαστημική υπηρεσία JAXA καθώς επίσης και από εταιρείες όπως η Northrop Grumman. Στείρωση σε γάτες χωρίς χειρουργείο INFO: 12 τουλάχιστον είναι τα μικρά που μπορεί να γεννήσει μια γάτα σε έναν χρόνο Περίπου 1,5 δισεκατομμύρια σκύλοι και γάτες ζουν σήμερα στον πλανήτη, όμως τα μισά από αυτά τα ζώα ζουν άστεγα και πολλά πεθαίνουν στους δρόμους ή θανατώνονται. Η χειρουργική στείρωση εφαρμόζεται σε κάποιες χώρες, είναι όμως υπερβολικά χρονοβόρα και ακριβή για να χρησιμοποιηθεί ευρέως. Τώρα, αμερικανοί ερευνητές παρουσιάζουν μια δυνητικά καλύτερη προσέγγιση: μια γονιδιακή θεραπεία που χορηγείται σε μία μόνο ένεση και στειρώνει τις θηλυκές γάτες για αρκετά χρόνια, σύμφωνα τουλάχιστον με τις πρώτες δοκιμές. Η ένεση περιέχει έναν αβλαβή ιό που μεταφέρει αντίγραφα του γονιδίου μιας ορμόνης (αντιμυλλέριος ορμόνη, AMH) που, σε μεγάλες δόσεις, σταματά την παραγωγή ωοκυττάρων. Οι γάτες που έλαβαν την ένεση είχαν συχνά την ευκαιρία να συναντήσουν αρσενικά αλλά καμία δεν έμεινε έγκυος τα επόμενα δύο χρόνια, ανέφεραν οι ερευνητές στην επιθεώρηση Nature Communications. Ομως το συνολικό δείγμα του πειράματος ήταν μικρό, μόλις εννέα ζώα, και δεν επιτρέπει ασφαλή συμπεράσματα. Παραμένει επίσης ασαφές πόσο διαρκεί η στείρωση, δεδομένου ότι το ξένο γενετικό υλικό δεν ενσωματώνεται στα χρωμοσώματα και η δράση του σταδιακά πέφτει. Η νέα προσέγγιση δείχνει ωστόσο ελπιδοφόρα και είναι αντικείμενο δραστήριας έρευνας όχι μόνο για γάτες αλλά και για σκύλους. Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από το Michelson Found Animals Foundation, οργανισμό που έχει ήδη διανείμει 50 εκατ. δολάρια για έρευνες στη μη χειρουργική στείρωση και προσφέρει έπαθλο 25 εκατ. σε όποιους το καταφέρουν πρώτοι. Το τρικ της «λαμπρότερης έκρηξης στο Σύμπαν» INFO: 1 φορά την ημέρα ανιχνεύεται κατά μέσο όρο ένα νέο GRB Ηταν την Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2022 όταν ένας παλμός ακραίας ακτινοβολίας έλουσε το Ηλιακό Σύστημα και παροδικά τύφλωσε τα διαστημικά τηλεσκόπια που επαγρυπνούν για τέτοια συμβάντα. Ηταν μια έκλαμψη ακτίνων γάμμα (GRB), το ισχυρότερο είδος έκρηξης που γνωρίζουμε στο Σύμπαν. Η έκρηξη εκείνης της μέρας (εικόνα) ήταν πρωτοφανής, τουλάχιστον δέκα φορές λαμπρότερη από την αμέσως επόμενη. Οι αστρονόμοι τη βάφτισαν ανεπίσημα ΒΟΑΤ, από τα αρχικά των λέξεων «Brightest Of All Times, η λαμπρότερη όλων των εποχών». Γιατί όμως ήταν τόσο ισχυρή; Αν και ο μηχανισμός γέννησής τους δεν είναι καλά κατανοητός, οι GRB πιστεύεται ότι ξεσπούν όταν ένα γερασμένο άστρο εξαντλεί τα πυρηνικά καύσιμά του, καταρρέει κάτω από το ίδιο του το βάρος και μετατρέπεται είτε σε μαύρη τρύπα είτε σε άστρο νετρονίων. Ωστόσο η ακτινοβολία και το υλικό της έκρηξης δεν εξαπλώνονται σφαιρικά γύρω από το άστρο, αλλά παίρνουν τη μορφή δύο πιδάκων που πηγάζουν από τους πόλους του. Και εδώ φαίνεται πως βρίσκεται η απάντηση του μυστηρίου. Διεθνής μελέτη στο περιοδικό «Science Advances» εκτιμά ότι μία από τις δέσμες της έκρηξης έτυχε να στοχεύει κατευθείαν τη Γη. Επιπλέον, μαζί με τη δέσμη φαίνεται ότι εκτινάχθηκε στο Διάστημα ένα ασυνήθιστα μεγάλο σύννεφο υπέρθερμου αερίου, το οποίο αύξησε κι άλλο την ακτινοβολία. Ολα αυτά σημαίνουν ότι η έκρηξη μάλλον δεν ήταν τόσο ασυνήθιστα ισχυρή, απλά έτυχε να ξεσπάσει κατά πάνω μας. Ευτυχώς δεν συνέβη πιο κοντά στη Γη, ας πούμε σε απόσταση μερικών δεκάδων ετών φωτός, αφού η δέσμη του ολέθρου θα είχε αποστειρώσει τον πλανήτη. Οταν ο εγκέφαλος γίνεται δεσμώτης του ιλίγγου INFO: 2%-5% εκτιμάται ότι είναι το ποσοστό του πληθυσμού με ακροφοβία Αν φοβάστε τα ύψη, δεν είστε μόνοι: αντιμέτωποι με το κενό όλοι οι άνθρωποι και πολλά ακόμα θηλαστικά εκδηλώνουν φόβο, άγχος, συχνά και ζάλη, αντίδραση που θεωρείται ότι εξελίχθηκε για προστασία από πτώσεις. Πρόβλημα εμφανίζεται όταν ο φόβος είναι τόσο έντονος ώστε επηρεάζει την καθημερινή ζωή, οπότε γίνεται ακροφοβία. Μια νέα μελέτη στην Κίνα αναγνωρίζει τώρα κυκλώματα νευρώνων στον εγκέφαλο που δείχνουν να ευθύνονται για το φαινόμενο. Σε πειράματα με ποντίκια η διέγερση ορισμένων περιοχών φάνηκε να αυξάνει δραματικά τον φόβο, ενώ η διέγερση άλλων έκανε τα πειραματόζωα να κρέμονται ατάραχα από την άκρη μιας πλατφόρμας. Ορισμένα μάλιστα έπεφταν, αναφέρουν οι ερευνητές σε προδημοσίευση που αναρτήθηκε στο διαδικτυακό αποθετήριο bioRxiv. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι ο φόβος εξαρτάται από την ισορροπία αντίρροπων τάσεων στον εγκέφαλο. Η ανακάλυψη δεν προσφέρει άμεση λύση για μια φοβία που ταλαιπωρεί σημαντικό αριθμό ανθρώπων, τέτοιου είδους δεδομένα όμως θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στη συμπεριφορική θεραπεία σταδιακής εξοικείωσης που εφαρμόζεται σε τέτοιες περιπτώσεις.

Καλειδοσκόπιο

Αναπάντητα ερωτήματα για την εξελικτική πορεία του ανθρώπου, εκρηκτική διαστημική λαμπρότητα, υψοφοβία και άλλες επιστημονικές ιστορίες

Περιεχόμενο για συνδρομητές

Τελευταίες Ειδήσεις

ΗΠΑ: Οι Ευρωπαίοι να αυξήσουν τις ευθύνες τους στο ΝΑΤΟ μέχρι το 2027

Παναθηναϊκός Aktor-Βαλένθια 79-89: Λάθη επί λαθών για τους «πράσινους»

Κ. Γκίλφοϊλ: «Ζωτικής σημασίας για τις σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ η Βόρεια Ελλάδα»

Το Ανώτατο Δικαστήριο εξετάζει το διάταγμα Τραμπ για την ιθαγένεια

Η μεταλλουργία των αρχαίων στον αξονικό τομογράφο

Πώς αποτιμάται το ιατρικό ακαδημαϊκό έργο;

Χρόνια πολλά, Mathesis!

Το μυστήριο του εγκεφάλου λύθηκε - Ο νέος άτλας που ανατρέπει τα πάντα

Η Γη της ελιάς: Τι θα δούμε στα επόμενα επεισόδια - Κυριακή 7 με Πέμπτη 11/12

Καλώδιο Ελλάδας - Κύπρου: Ανατροπή από τις Βρυξέλλες

ΕΦΕΤ: Ανακαλεί σοκολάτες kinder - Ο λόγος

Google Lens: Το νέο εργαλείο που ξετρυπώνει τις απάτες

Παγκόσμιο Κύπελλο: Έγινε η κλήρωση - Οι 12 όμιλοι του Μουντιάλ

ΗΠΑ: Η κυβέρνηση Τραμπ αναπροσαρμόζει «την αμυντική στρατηγική» της και «τελειώνει» την Ευρώπη

Εξαρθρώθηκε οργάνωση που ρήμαξε 64 σπίτια και εξαπατούσε ηλικιωμένους στην Αττική

Συνταγές για τραχανά: 2 χειμωνιάτικες σούπες-έκπληξη

Goodreads: Τα καλύτερα βιβλία του 2025, σύμφωνα με τα μέλη της πλατφόρμας - Η λίστα με τους νικητές

Καρδίτσα - 3 στάσεις για φαγητό που θα σας μείνουν αξέχαστες

Οι μπίζνες του Ντε Νίρο στην Καραϊβική - Το πολυτελές resort και ο σεφ Νοbu

Τι συμβαίνει στο 24ωρο ενός ελαφιού και μίας αγελάδας;

Αλκηστις Πρωτοψάλτη: «Αληθινός πλούτος δεν είναι να προσθέτεις, αλλά να μάθεις να αφαιρείς»

Νίκη Παπαθεοχάρη: «Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια»

Ειδήσεις

Γνώμες

Νέες Εποχές

ΒΗΜΑgazino

Έντυπη Έκδοση

English Version