Καλειδοσκόπιο

Οι κυνηγοί ιπποπόταμων της Αρκαδίας Info: 3,3 εκατομμύρια χρόνια είναι η ηλικία των αρχαιότερων λίθινων εργαλείων Βαθιά μέσα στον γιγάντιο λάκκο που άφησαν τα εξορυκτικά μηχανήματα της ΔΕΗ στο λιγνιτωρυχείο της Μεγαλόπολης, πενταετής επιφανειακή έρευνα έφερε στο φως τις αρχαιότερες ενδείξεις ανθρώπινης παρουσίας στην Ελλάδα, ηλικίας περίπου 700.000 ετών. Η θέση Κυπαρίσσια 4, περίπου 70 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους πριν ανοίξει το ορυχείο, έκρυβε λίθινα εργαλεία της Κατώτερης Παλαιολιθικής μαζί με οστά ιπποπόταμου, ρινόκερου, ελέφαντα, γιγάντιου ελαφιού και μακάκου. Τα εργαλεία είναι πολύ αρχαιότερα από τον σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος εμφανίστηκε πριν από περίπου 300.000 χρόνια στην Αφρική. Είναι πιθανό να κατασκευάστηκαν από τον Homo antecessor, προϊστορικό είδος ανθρώπου που έχει βρεθεί και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης, ο οποίος πιστεύεται ότι ήταν ο τελευταίος κοινός πρόγονος του σύγχρονου ανθρώπου και των Νεάντερταλ. Σίγουρη απάντηση ωστόσο δεν υπάρχει, καθώς μέχρι στιγμής δεν έχουν βρεθεί στη συγκεκριμένη θέση ανθρώπινα οστά για ταυτοποίηση. Στην περιοχή του σημερινού λιγνιτωρυχείου υπήρχε κάποτε μια ρηχή λίμνη, στης οποίας τον πυθμένα συσσωρεύθηκε φυτικό και ζωικό υλικό που σταδιακά μετατράπηκε σε λιγνίτη και δημιούργησε ιδανικές συνθήκες για τη διατήρηση ζωικών υπολειμμάτων. Ηδη από την αρχαιότητα η περιοχή ήταν γνωστή για τα απολιθώματα ελεφάντων και άλλων γιγαντόσωμων εξαφανισμένων ειδών, τα οποία ίσως ενέπνευσαν τον μύθο της Τιτανομαχίας στον οποίο αναφέρεται ο Ηρόδοτος. Το 2015 ανακαλύφθηκε στο ορυχείο σχεδόν ολόκληρος ο σκελετός ενός εξαφανισμένου είδους ελέφαντα, ηλικίας 300.000-600.000 ετών, με τα οστά να φέρουν ίχνη κοπής από τα λίθινα μαχαίρια που βρέθηκαν δίπλα του. Η νέα γεωαρχαιολογική έρευνα στην εκτεθειμένη επιφάνεια του ορυχείου πραγματοποιήθηκε υπό τη διεύθυνση της Ελένης Παναγοπούλου της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας, του Παναγιώτη Καρκάνα της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών και της Κατερίνας Χαρβάτη, καθηγήτριας Παλαιοανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τίμπιγκεν στη Γερμανία. Τα Κυπαρίσσια 4 είναι η αρχαιότερη από τις πέντε θέσεις που αποκάλυψε η έρευνα. Στη νεότερη θέση Κυπαρίσσια 3 βρέθηκαν οστά ελεφάντων και λίθινα εργαλεία, ενώ στη θέση Μαραθούσα 2, η οποία χρονολογείται στα 450.000 χρόνια, βρέθηκαν οστά ιπποπόταμου με ίχνη κοπής από εργαλεία -«ένα σπάνιο παράδειγμα εκμετάλλευσης ιπποπόταμου στην Ευρώπη του Πλειστόκαινου», όπως σημείωσε το υπουργείο Πολιτισμού. Τέλος, η θέση Χωρέμη 7 βρέθηκε περίπου 8 μέτρα κάτω από τη σημερινή επιφάνεια και χρονολογείται στα 280.000 χρόνια. Βρέθηκαν εργαλεία της Μέσης Παλαιολιθικής και θραύσματα οστών, κυρίως ελαφοειδών, ορισμένα από τα οποία φέρουν ίχνη ανθρώπινης επεξεργασίας. Σύμφωνα με προκαταρκτική ανάλυση, όλα τα ευρήματα αντιστοιχούν σε παγετώδεις περιόδους του Μέσου Πλειστόκαινου, κάτι που υποδεικνύει ότι η λεκάνη της Μεγαλόπολης αποτέλεσε ένα από τα νοτιότερα οικολογικά καταφύγια της Ευρώπης σε περιόδους ψύχους. ============================== Η πρώτη ακτινογραφία ενός ατόμου Info: 60 με 600 τρισεκατομμυριοστά του μέτρου, η διάμετρος ενός ουδέτερου ατόμου Ο Βίλχελμ Ρέντγκεν, ο γερμανός φυσικός που ανακάλυψε τις ακτίνες Χ το 1895, σίγουρα θα ήταν περήφανος με τις πρώτες ακτινογραφίες ατόμων, ένα επίτευγμα που έγινε εξώφυλλο την περασμένη εβδομάδα στο περιοδικό «Nature». Η απεικόνιση μεμονωμένων ατόμων είναι εφικτή από τη δεκαετία του 1980 χάρη στα μικροσκόπια ανιχνευτή σάρωσης (SPM), τα οποία συλλέγουν μετρήσεις από μια εξαιρετικά αιχμηρή ακίδα που σχεδόν αγγίζει το δείγμα και αλληλεπιδρά μαζί του. Η τεχνική αυτή όμως δεν μπορεί να διακρίνει σε ποιο χημικό στοιχείο ανήκει το άτομο. Με τη νέα μέθοδο «μπορούμε πλέον να ανιχνεύσουμε με ακρίβεια για τι είδους άτομο πρόκειται και ταυτόχρονα να μετρήσουμε τη χημική του κατάσταση» εξήγησε ο Σο-Ουάι Χία του Πανεπιστημίου του Οχάιο, επικεφαλής της μελέτης. Η ομάδα του χρησιμοποίησε μια αιχμηρή ακίδα ως ανιχνευτή, ο οποίος συλλέγει τα ηλεκτρόνια που απελευθερώνονται όταν το δείγμα βομβαρδιστεί με ισχυρές ακτίνες Χ από το σύγχροτρο του αμερικανικού Εθνικού Εργαστηρίου του Λος Αλαμος. Για την επίδειξη του συστήματος οι ερευνητές επέλεξαν ένα άτομο σιδήρου και ένα άτομο τέρβιου, ενσωματωμένα μέσα σε μόρια-φορείς. «Συγκρίνοντας τις χημικές καταστάσεις των δύο ατόμων […] διαπιστώνουμε ότι το άτομο τέρβιου, το οποίο είναι μέταλλο που κατατάσσεται στις σπάνιες γαίες, είναι μάλλον απομονωμένο και δεν αλλάζει τη χημική του κατάσταση, ενώ το άτομο σιδήρου έχει ισχυρή αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του» ανέφερε ο Χία. Η νέα τεχνική, εκτίμησε, θα μπορούσε μεταξύ άλλων να επιταχύνει την ανάπτυξη νέων υλικών και να αξιοποιηθεί σε ανιχνευτές που εντοπίζουν ιχνοστοιχεία σε περιβαλλοντικά και βιολογικά δείγματα. ============================== Οικογενειακό πορτρέτο των πρωτευόντων θηλαστικών Info: 8 εκατ. χρόνια πριν, η εποχή που έζησε ο τελευταίος κοινός πρόγονος ανθρώπου-χιμπατζή Η μεγαλύτερη γενετική ανάλυση που έχει πραγματοποιηθεί ως σήμερα στην ομάδα των πρωτευόντων θηλαστικών αποκαλύπτει νέα στοιχεία για την καταγωγή του ανθρώπου, τη γενετική βάση ασθενειών, αλλά και τα μέτρα που απαιτούνται για να αποτραπεί η εξαφάνιση αυτών των θαυμαστών συγγενών μας. Από τον άνθρωπο και τους πιθήκους μέχρι τους λεμούριους και τους τάρσιους, περίπου 500 είδη πρωτευόντων ζουν σήμερα στον πλανήτη. Περίπου το 60% απειλείται από την καταστροφή ενδιαιτημάτων, την κλιματική αλλαγή και τη λαθροθηρία. Φιλόδοξη ερευνητική κοινοπραξία διάβασε τα γονιδιώματα περισσότερων από 800 πρωτευόντων από 233 είδη σε όλον τον κόσμο, ένα μεγάλο έργο που παρουσιάστηκε την περασμένη εβδομάδα σε μια σειρά δημοσιεύσεων στα περιοδικά Science και Science Advances. H προσπάθεια ξεκίνησε από τον Κάιλ Φαρ, γενετιστή της εταιρείας γενετικής αλληλούχησης Illumina, ο οποίος ήθελε να μάθει αν τα πρωτεύοντα μπορούν να προσφέρουν στοιχεία για μεταλλάξεις που συνδέονται με προβλήματα υγείας. Σε μια από τις νέες μελέτες, οι ερευνητές εξετάζουν 4,3 εκατομμύρια γενετικές ποικιλομορφίες και διαπιστώνουν ότι το 98,7% εξ αυτών είναι πιθανότατα αθώες, καθώς απαντούν και σε πολλά συγγενικά είδη χωρίς να προκαλούν εμφανή προβλήματα. Μια άλλη μελέτη δείχνει πως ορισμένα γονίδια που πιστεύαμε ότι υπάρχουν αποκλειστικά στον Homo sapiens είναι στην πραγματικότητα διαδεδομένα μεταξύ των πρωτευόντων. Ακόμα, οι αναλύσεις αποκαλύπτουν νέα στοιχεία για τη γενετική βάση της κοινωνικότητας, την εξέλιξη του ανθρώπινου εγκεφάλου και τη γενετική ποικιλότητα ειδών που κινδυνεύουν με εξαφάνιση και ως εκ τούτου θα πρέπει να προστατευθούν. =================================== Η υπεραλίευση άλλαξε τους μπακαλιάρους Info: 99% η μείωση στους πληθυσμούς μπακαλιάρου του Ατλαντικού τη δεκαετία του 1990 Η ανελέητη υπεραλίευση των μπακαλιάρων τον 20ό αιώνα οδήγησε το είδος σε ραγδαίες εξελικτικές προσαρμογές, αποκαλύπτουν γενετικές αναλύσεις σε σημερινά ψάρια αλλά και σε διατηρημένα δείγματα ηλικίας άνω των 100 ετών. Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι η υπεραλίευση άσκησε εξελικτικές πιέσεις που έκαναν τους μπακαλιάρους του Ατλαντικού να ωριμάζουν ταχύτερα, έτσι ώστε να προλαβαίνουν να αναπαραχθούν πριν πιαστούν στα δίχτυα. Τους έκανε επίσης μικρότερους, αφού τα μεγαλόσωμα ψάρια είναι πιο περιζήτητα και κινδυνεύουν έτσι περισσότερο. Η νέα μελέτη αποκαλύπτει τη γενετική βάση αυτών των αλλαγών. «Μπορέσαμε να δείξουμε ότι πολλά γονίδια σε όλη την έκταση του γονιδιώματος άλλαξαν με τον ίδιο τρόπο στους μπακαλιάρους και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού» δήλωσε ο Μπρένταν Ριντ του Πανεπιστημίου Ράτγκερς του Νιου Τζέρσι, επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η υπεραλίευση οδήγησε στην εμφάνιση μικρών αλλαγών σε πολλά γονίδια, αντί σε μεγάλες αλλαγές σε λίγα γονίδια-κλειδιά. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτό σημαίνει ότι οι πληθυσμοί του ταλαίπωρου είδους διατήρησαν τη γενετική ποικιλία τους και θα μπορέσουν έτσι να ανακάμψουν πιο εύκολα αν τους δοθεί η ευκαιρία. ================================ Πλανήτες για μετακόμιση! Info: 100-400 δισεκατομμύρια είναι ο αριθμός των άστρων στον Γαλαξία Σε σχέση με τους περισσότερους γείτονές του, ο Ηλιος είναι ένας σπάνιος γίγαντας: έως και το 90% των άστρων στον Γαλαξία μας είναι «ερυθροί νάνοι», μικρά, χλωμά αστέρια με μάζα το πολύ το ήμισυ της μάζας του Ηλιου. Νέα ανάλυση δεδομένων από τα διαστημικά τηλεσκόπια Keppler και Gaia εκτιμά ότι ένας στους τρεις εξωπλανήτες που περιφέρονται γύρω από ερυθρούς νάνους προσφέρει κατάλληλες συνθήκες για την παρουσία υγρού νερού και επομένως είναι δυνητικά φιλικός για τη ζωή. Αυτό σημαίνει ότι στον Γαλαξία μπορεί να υπάρχουν εκατοντάδες εκατομμύρια φιλόξενοι πλανήτες, ανέφεραν οι ερευνητές στην επιθεώρηση PNAS.

Καλειδοσκόπιο

Από τον μικρόσκοσμο στο Διάστημα καιαπό την Παλαιολιθική εποχή μέχρι το σήμερα αναζητώντας τα χνάρια της εξελικτικής πορείας ειδών και πλανητών

Περιεχόμενο για συνδρομητές

Τελευταίες Ειδήσεις

250.000 για σίτιση σε μια άδεια Φοιτητική Εστία

ΗΠΑ: Οι Ευρωπαίοι να αυξήσουν τις ευθύνες τους στο ΝΑΤΟ μέχρι το 2027

Παναθηναϊκός Aktor-Βαλένθια 79-89: Λάθη επί λαθών για τους «πράσινους»

Κ. Γκίλφοϊλ: «Ζωτικής σημασίας για τις σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ η Βόρεια Ελλάδα»

Η μεταλλουργία των αρχαίων στον αξονικό τομογράφο

Πώς αποτιμάται το ιατρικό ακαδημαϊκό έργο;

Χρόνια πολλά, Mathesis!

Το μυστήριο του εγκεφάλου λύθηκε - Ο νέος άτλας που ανατρέπει τα πάντα

Η Γη της ελιάς: Τι θα δούμε στα επόμενα επεισόδια - Κυριακή 7 με Πέμπτη 11/12

Ρεάλ Μαδρίτης-Μάντσεστερ Σίτι: Το κορυφαίο ευρωπαϊκό ντέρμπι ζωντανά στο MEGA

Καλώδιο Ελλάδας - Κύπρου: Ανατροπή από τις Βρυξέλλες

ΕΦΕΤ: Ανακαλεί σοκολάτες kinder - Ο λόγος

Ηταν κάποτε ο Προαστιακός

Κόμμα

Goodreads: Τα καλύτερα βιβλία του 2025, σύμφωνα με τα μέλη της πλατφόρμας - Η λίστα με τους νικητές

Συνταγές για τραχανά: 2 χειμωνιάτικες σούπες-έκπληξη

Google Lens: Το νέο εργαλείο που ξετρυπώνει τις απάτες

Gemini: Πώς η Google πέρασε μπροστά στον αγώνα δρόμου της ΑΙ

Οι μπίζνες του Ντε Νίρο στην Καραϊβική - Το πολυτελές resort και ο σεφ Νοbu

Τι συμβαίνει στο 24ωρο ενός ελαφιού και μίας αγελάδας;

Αλκηστις Πρωτοψάλτη: «Αληθινός πλούτος δεν είναι να προσθέτεις, αλλά να μάθεις να αφαιρείς»

Νίκη Παπαθεοχάρη: «Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια»

Ειδήσεις

Γνώμες

Νέες Εποχές

ΒΗΜΑgazino

Έντυπη Έκδοση

English Version