Πριν από μερικά χρόνια, μια παρέα ελλήνων και ισπανών φίλων στο Σαντιάγο ντε Κομποστέλα στη Βορειοδυτική Ισπανία συζητούσαν για τα κοινά που μοιράζονταν οι πατρίδες τους. «Βέβαια και στην Ελλάδα είχατε δικτατορία» είπε η Γκλόρια. «Επτάμισι χρόνια» της απάντησα, για να εισπράξω ένα «Σύμφωνοι, όμως ο δικός μας πέθανε στο κρεβάτι!». Ο «δικός τους» ήταν ο Φράνκο, ο στρατηγός που πέθανε ασθενής στο κρεβάτι του, ύστερα από 39 χρόνια δικτατορίας (και τρία χρόνια εμφυλίου πολέμου, 1936-1939). Αυτό που εννοούσε η φίλη μου ήταν ότι μόνο η ασθένεια κατέβαλε τον άοκνο δικτάτορα στα 82 του.
Τριάντα εννέα χρόνια είναι μια ζωή. Τον εικοστό αιώνα, εκατομμύρια Ισπανοί έζησαν αν όχι το μεγαλύτερο, σίγουρα μεγάλο μέρος της ζωής τους σε δικτατορία, σε καθεστώς ανελευθερίας, καταστολής, σε μια χώρα εγκλωβισμένη στον εθνικισμό και τον καθολικισμό, με νοοτροπία ενορίας και πνεύμα επαρχιωτισμού.
Θα φανταζόταν κανείς ότι 50 χρόνια μετά τον θάνατο του «Χενεραλίσιμο» (του «Αρχιστράτηγου»), που συμπληρώθηκαν την περασμένη Πέμπτη, οι νοσταλγοί του Φράνκο θα ήταν ορισμένοι γηραιοί ή υπέργηροι Ισπανοί, που θα αναπολούσαν τις παλιές καλές εποχές που «όλα δούλευαν ρολόι» (πώς θα τολμούσαν να μη δουλεύουν;). Ή οι συγγενείς του Φράνκο. Ή ψηφοφόροι του ακροδεξιού κόμματος Vox, το οποίο οι δημοσκοπήσεις φέρουν τρίτη πολιτική δύναμη με 17,7%, πίσω από τους Σοσιαλιστές (34,8%) και το δεξιό Λαϊκό Κόμμα (19,8%). Οι ψηφοφόροι του Vox επικαλούνται το επιχείρημα του «οικονομικού θαύματος» της Ισπανίας επί Φράνκο. Και οι νοσταλγοί της ελληνικής χούντας ανάλογα επιχειρήματα χρησιμοποιούσαν: δεν υπήρχε ανεργία, η χούντα έφτιαξε δρόμους, υπήρχε ησυχία κ.ο.κ.
Πώς όμως εξηγείται ότι το 20% των Ισπανών, ηλικίας 18-24 ετών, θεωρούν τη δικτατορία του Φράνκο «καλή» και «πολύ καλή περίοδο»; Οι κοινωνικοί επιστήμονες έχουν πολλές απαντήσεις. Επειδή σε αυτή την ηλικιακή ομάδα η ανεργία φτάνει το 25%. Επειδή οι γονείς και οι παππούδες αφηγούνται ότι επί Φράνκο ζούσαν καλά. Επειδή τα παιδιά κάνουν την επανάστασή τους κόντρα σε φιλελεύθερους γονείς. Επειδή πιστεύουν ακροδεξιές ανοησίες που διακινούνται κατά κόρον στα σόσιαλ μίντια. Επειδή δεν εμπιστεύονται το πολιτικό σύστημα. Επειδή θυμώνουν με τη διαφθορά. Επειδή δεν έζησαν τη δικτατορία.
Ολα αυτά ενδεχομένως ισχύουν. Ωστόσο ισχύει, νομίζω κατά το ήμισυ, αυτό που ο Πάνος Κουτρουμπούσης, ξεχωριστός συγγραφέας και σκιτσογράφος, αποκαλούσε ΚΔΟΑ (Κτηνώδης Δύναμη – Ογκώδης Αγνοια). Μη σας προκαλεί εντύπωση: σε περιβάλλον καταιγισμού πληροφοριών χάνεσαι εύκολα. Εξίσου εύκολα, η άγνοια παραμένει ογκώδης.
