Η πρόταση της Κομισιόν για τον πολυετή, μέχρι το 2034, προϋπολογισμό δεν ανταποκρίνεται στις επιτακτικές ανάγκες των καιρών και των υπαρξιακών ελλειμμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Είναι αλήθεια ότι οι ανάγκες ήταν πάρα πολλές: Στον περίγυρο υπάρχει ο νέος κόσμος του Τραμπ, οι πόλεμοι, οι διεθνείς ανταγωνισμοί, η κλιματική αλλαγή. Στο εσωτερικό συναντούμε τις ανισότητες και αποκλίσεις μεταξύ των κρατών-μελών, την πόλωση μεταξύ των πολιτικών ομάδων και την άνοδο της Ακροδεξιάς. Ολα αυτά είχαν αναδείξει την ανάγκη για φυγή προς τα εμπρός και για μέτρα ενοποίησης. Οι εκθέσεις Ντράγκι και Λέτα είχαν συγκεκριμενοποιήσει πολλά από αυτά.
Οι διαπραγματεύσεις για τη νέα πρόταση ξεκίνησαν πριν από 18 μήνες. Παρά τις αρχικές, εξαιρετικά φιλόδοξες διακηρύξεις, ο πήχης χαμήλωσε αρκετά τις τελευταίες εβδομάδες. Η πρόεδρος της Κομισιόν βρέθηκε αντιμέτωπη με πρόταση μομφής στο Κοινοβούλιο και η σχετική συζήτηση δεν ήταν το καλύτερο για το ήδη μετριασμένο κύρος της. Αλλά και οι αντιθέσεις και τα παζάρια στο εσωτερικό της Επιτροπής που είδαν το φως της δημοσιότητας, σε συνδυασμό με τα προβλήματα στην ενημέρωση των κρατών-μελών, δεν βοήθησαν πολύ.
Το κείμενο που δημοσιεύθηκε είναι πολυσέλιδο και πολύπλοκο. Δεν μπορεί να υπάρξει αμέσως πλήρης εικόνα, ιδιαίτερα για το σκέλος των δαπανών, διότι πολλές κατηγοριοποιήσεις έχουν αλλάξει. Αλλά ορισμένα πολιτικά συμπεράσματα ήδη αναδεικνύονται. Συγκεντρώνομαι σε επτά σημεία:
1. ΤΟ ΥΨΟΣ ΤΟΥ
ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ
Η αύξηση από τα 1,2 στα 1,8 τρισ. υπολείπεται των αναγκών που έχουν ήδη αναδειχθεί. Θυμίζω πως ο Ντράγκι θεωρούσε τα 800 δισ. ετησίως ως το ελάχιστο για την αύξηση της παραγωγικότητας της ΕΕ. Για πολλούς σοβαρούς μελετητές, ο στόχος ήταν όχι το 1,2% του ΑΕΠ που σήμερα αποτυπώνεται, αλλά το 2%.
2. ΤΑ ΝΕΑ ΕΣΟΔΑ
Η αναζήτηση νέων ευρωπαϊκών πηγών εσόδων είναι αναμφισβήτητα θετική (εκπομπές αερίων, άνθρακας, καπνός, απόβλητα, εταιρείες με κύκλο εργασιών πάνω από 100 εκατ. ευρώ). Αλλά ο μεγάλος απών είναι ο κοινός δανεισμός για την κάλυψη των έκτακτων στρατιωτικών δαπανών (όπως είχε γίνει με το Ταμείο Ανάκαμψης). Καταδεικνύει την απουσία πολιτικής βούλησης για προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Δεν είναι σαφές αν θα προβλεφθεί κάτι κοινό για τα 400 δισ. του Ταμείου Κρίσεων. Ας το ελπίσουμε.
3. ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ
Oι βασικές επιλογές είναι η κατάργηση της κατανομής των πόρων του Ταμείου Συνοχής στις περιφέρειες και η συγκέντρωση όλων των προγραμμάτων ανά χώρα με προγραμματικές προϋποθέσεις. Αυτή η προγραμματική απαίτηση είναι αναμφισβήτητα θετική. Ωστόσο η συγκεντροποίηση των προγραμμάτων διά της συγκολλήσεως δεν είναι ούτε ενοποίηση ούτε απλοποίηση και δημιουργεί αμφιβολίες για τα τελικά αποτελέσματα.
4. ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΧΑΜΕΝΟΙ
Σε μια πρώτη ανάγνωση, οι μεγάλοι χαμένοι θα είναι η ευρωπαϊκή ύπαιθρος (αγροτική παραγωγή), οι παράκτιες κοινότητες (αλιεία, θαλάσσια οικονομία) και η πράσινη μετάβαση μαζί με τη βιοποικιλότητα. Απώλειες που υπονομεύουν το ευρωπαϊκό μέλλον.
5. Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΕΡΔΙΣΜΕΝΟΣ
Oι στρατιωτικές δαπάνες πενταπλασιάζονται και κατευθύνονται στο βόρειο ευρωπαϊκό μέτωπο. (Για τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή δεν υπάρχουν πολλά.) Η αδυναμία να συνδεθούν οι στρατιωτικές δαπάνες με κοινούς στόχους εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας είναι εκ νέου προφανής.
6. ΚΕΡΔΙΣΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΣΩΣΤΑ
H ανανέωση των δικτύων ενέργειας, η επένδυση σε υποδομές για τη διασύνδεση των κρατών-μελών, τα προγράμματα έρευνας (Horizon), τα προγράμματα προώθησης της ευρωπαϊκής ταυτότητας (Erasmus για εκπαίδευση, Agora για πολιτισμό) ανταποκρίνονται σε άμεσες ανάγκες.
7. ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
H δημιουργία του Ταμείου Ανταγωνιστικότητας (400 δισ. ευρώ), που θα χρηματοδοτήσει την τεχνολογία προς όφελος της ενιαίας αγοράς, με έμφαση στην ψηφιοποίηση, απανθρακοποίηση, βιοτεχνολογία, Διάστημα, ανοίγει νέους δρόμους.
ΜΕ ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ
Η πρόταση της Κομισιόν είναι αποτέλεσμα συμβιβασμών εκ των προτέρων. Ελειψαν η πολιτική κατεύθυνση και η τόλμη που θα οδηγούσαν μπροστά. Ελειψε η ηγεσία. Ακολουθούν μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις που θα αδυνατίσουν το αποτέλεσμα περαιτέρω. (Ηδη οι πλούσιες χώρες – Γερμανία, Ολλανδία – θέλουν κι άλλα.) Ο ευρωπαϊκός Νότος δεν μπορεί να είναι ικανοποιημένος. Ούτε οι οπαδοί της ευρωπαϊκής ενοποίησης ούτε της πράσινης μετάβασης. Επειδή ανήκω και στις τρεις κατηγορίες, κάνω μεγάλες προσπάθειες να δω το ποτήρι μισογεμάτο. Καταφεύγω και πάλι στα λόγια του Γκράμσι: H σκέψη μου είναι πεσιμιστική, η θέληση αισιόδοξη.
*Η κυρία Μαρία Δαμανάκη είναι πρώην επίτροπος της ΕΕ.
