Η «Ιστορία της θεραπαινίδας» την εποχή της COVID

Ενας ποντικός μέσα στον λαβύρινθο είναι ελεύθερος να πάει όπου θέλει, αρκεί να παραμείνει μέσα στον λαβύρινθο Μάργκαρετ Ατγουντ Τις τελευταίες βδομάδες έβλεπα με πάθος τον τρίτο κύκλο της τηλεοπτικής σειράς «Handmaids tale» («Η ιστορία της θεραπαινίδας») από την ΕΡΤ1. Είχα ήδη δει τους δύο πρώτους κύκλους και ήθελα να το ολοκληρώσω. Η σειρά βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Μάργκαρετ Ατγουντ, το οποίο κυκλοφόρησε το 1985. Το οπισθόφυλλο του βιβλίου αναφέρει τα εξής: «Η Δημοκρατία της Γαλαάδ (Gilead) προσφέρει στην Τουφρέντ (του Φρεντ) μόνο μία επιλογή: την αναπαραγωγή. Αν παρεκκλίνει από τον σκοπό της, θα καταλήξει, όπως όλοι οι αντιφρονούντες, κρεμασμένη στο Τείχος, ή θα σταλεί στις Αποικίες, όπου θα βρει αργό και μαρτυρικό θάνατο από ραδιενέργεια. Αλλά ακόμα κι ένα απολυταρχικό καθεστώς δεν μπορεί να αφανίσει τον πόθο – ούτε της Τουφρέντ, ούτε και των δύο ανδρών απ’ τους οποίους κρέμεται η μοίρα της. Μια μεγαλοφυής, συγκλονιστική δυστοπία για το κακό που παραμονεύει στην ανθρώπινη φύση, «Η ιστορία της θεραπαινίδας» διαβάζεται και σαν σκοτεινό χρονικό μιας εναλλακτικής πραγματικότητας ή σαν σπαρακτική μαρτυρία για τη θέση της γυναίκας στον σύγχρονο κόσμο». Τα παραπάνω ισχύουν μέχρι κεραίας και μάλιστα η σειρά, γυρισμένη 35 χρόνια μετά το βιβλίο (!), τα προσεγγίζει, τολμώ να πω, με ακόμη μεγαλύτερη δραστικότητα και διεισδυτικότητα. Η κατάδυση σε μια θεοκρατική κοινωνία βασισμένη στις γραφές της Βίβλου στην οποία κυβερνούν οι υπέρμαχοι της ανωτερότητας της λευκής φυλής και μάλιστα μόνον οι άντρες, γίνεται με έναν υπνωτικό, ρεαλιστικό τρόπο που σε παρασύρει σε ένα περιβάλλον που δεν αργείς να πιστέψεις πως μπορεί και να είναι κάποτε αληθινό. Η καναδή συγγραφέας μόλις κατέκτησε το Dayton Literary Peace Prize, ένα βραβείο για το σύνολο του λογοτεχνικού της έργου, το οποίο αναδεικνύει τη δύναμη της λογοτεχνίας να προάγει την ειρήνη, την κοινωνική ισότητα και την παγκόσμια αλληλεγγύη. «Η Μάργκαρετ Ατγουντ συνεχίζει να μας θυμίζει πως κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί κι εδώ» ανέφερε ο Sharon Rab, εμπνευστής του βραβείου, αναφερόμενος στην πλοκή της «Θεραπαινίδας». Είναι πράγματι έτσι; Σε μια εποχή όπου ένα δυστοπικό σενάριο θα μπορούσε να μην απέχει πολύ από την πραγματικότητα, δεν είναι τυχαίο πως έχουμε περισσότερη ανάγκη να βλέπουμε τέτοιες αφηγήσεις. Από μια αφήγηση εφησυχασμού, κανονικότητας, προτιμάμε εκείνη που θα μας εξάψει ακόμη περισσότερο τη φαντασία για το τι έπεται αργότερα. Ο άνθρωπος είναι φύσει ζώο της περιέργειας. Η Ατγουντ έχει χτίσει έναν φανταστικό κόσμο, ο οποίος ωστόσο λειτουργεί με έναν αδίστακτο ρεαλισμό. Στο έργο υπάρχουν ελεύθερες χώρες, όπως ο Καναδάς και η ακόμη ελεύθερη πλευρά της Αμερικής, αλλά εκείνη που πρωταγωνιστεί είναι η δυστοπία του Γαλαάδ, όπου συμβαίνουν οριακά πράγματα, όχι όμως ανήκουστα για κάποια σημερινά απολυταρχικά καθεστώτα τα οποία π.χ. καταδικάζουν ανθρώπους σε θάνατο, εάν αναφερθούν απρεπώς στον Μωάμεθ. Η ίδια η Ατγουντ τονίζει πως αναφέρεται στις ολοκληρωτικές κοινωνίες, οι οποίες προσπαθώντας να πάρουν την εξουσία χρησιμοποιούν παρόμοια μέσα με το Γαλαάδ: διαβρώνουν τα ΜΜΕ, απαγορεύουν βιβλία, αποδομούν τις ανεξάρτητες δικαστικές αρχές και σταδιακά ακυρώνουν την αντιπολίτευση, δολοφονώντας ακόμη και πολιτικούς αντιπάλους με δηλητήριο ή με άλλους τρόπους, απαγορεύοντας τη λειτουργία κομμάτων και φιμώνοντας ή φυλακίζοντας καλλιτέχνες. Κάτι μου λέει πως δεν είμαστε και πολύ μακριά από την πραγματικότητα, σε παγκόσμια κλίμακα. Η ιστορία του εικοστού αιώνα είναι γεμάτη με παραδείγματα αυτού του σεναρίου σε δράση, από τον Χίτλερ έως τον Φράνκο κι από Στάλιν έως τον Μάο και τον Πινοσέτ. Δυστυχώς, ο (προς το παρόν θλιβερός) 21ος αιώνας σε ορισμένες περιπτώσεις διαιωνίζει τα ίδια πρότυπα. Πολλοί κριτικοί αλλά και θεατές/αναγνώστες παρατήρησαν ομοιότητες μεταξύ της νοοτροπίας των αξιωματούχων του Γαλαάδ και της ανόδου του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία το 2016. Η διάλυση των θεσμών του δυτικού κόσμου, έτσι όπως επιχειρείται από κάποιες ολοκληρωτικές δυνάμεις, δεν έχει ίσως την «μπεστ-σελερίστικη φωτογένεια» της «Θεραπαινίδας», αλλά πιθανόν να είναι ακόμη πιο ύπουλη και δραστική. Η πανδημία εξέθεσε μέσα σε λίγους μήνες πολλά από τα προβλήματα των κοινωνιών απανταχού της γης. Μας έδειξε πως μια δυστοπία δεν είναι κάτι το απίθανο, πως οι ζωές μας από τη μια στιγμή στην άλλη μπορεί να ανατραπούν, πως μέσα σε αντίστοιχες συνθήκες ανθίζουν οι διάφοροι ολοκληρωτισμοί και οι συνωμοσιολογίες. Η αρχιτεκτονική της αντιμετώπισης μοιραία περνά μέσα από σκληρά μέτρα, τα οποία μια δημοκρατική κυβέρνηση μπορεί να διαχωρίσει, αλλά ένα ολοκληρωτικό καθεστώς μπορεί να χρησιμοποιήσει εις βάρος των πολιτών του. Ωστόσο, όσο κι αν μας καλύπτει κάποιο εσωτερικό έλλειμμα, η ανάγκη να φανταζόμαστε το χειρότερο δεν σημαίνει ότι πρέπει να ταυτιστούμε μαζί του. Η ίδια η Μάργκαρετ Ατγουντ σε συνέντευξή της στο BBC Radio5 αναφερόμενη στα μέτρα κατά της πανδημίας τόνισε: «Μπορεί οι άνθρωποι να είναι αναγκασμένοι να υπακούουν σε κάποιες οδηγίες που δεν είναι ευχάριστες, αλλά δεν πρόκειται περί ενός εκούσιου ολοκληρωτισμού». Εκείνο που κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ότι ζουν μέσα σε μια μυθοπλασία είναι πως ο εχθρός είναι αόρατος. Κάτι που δεν βλέπουμε, μας σκοτώνει. Αυτό συνέβαινε συχνά στην Ιστορία. Τα πράγματα ήταν ακόμη χειρότερα όταν η ανθρωπότητα πέραν της έλλειψης ορατότητας υφίσταντο και την άγνοια. Οχι μόνο δεν έβλεπαν τι είναι εκείνο που τους αφάνιζε, αλλά δεν ήξεραν και περί τίνος πρόκειται. Τώρα γνωρίζουμε ότι ο αόρατος εχθρός είναι ένας ιός, ένα σφαιρίδιο που μοιάζει με παιχνίδι που μας σκοτώνει. Ενας δολοφονικός παθογενικός παράγοντας που δεν μπορούμε ακόμα να μάθουμε πώς ακριβώς δουλεύει. Μέχρι να τον εξουδετερώσουμε, αφηγήσεις σαν της Μάργκαρετ Ατγουντ αποκτούν ένα πρόσθετο ενδιαφέρον. Δεν είναι τυχαίο ότι η συγγραφέας πρόσφατα εξέδωσε και τη συνέχεια του μυθιστορήματος με τίτλο «Οι Διαθήκες», βιβλίο με το οποίο κατέκτησε το Booker Prize. Ελπίζουμε η τρίτη συνέχεια να περιέχει και κάποιου είδους κάθαρση. Ο κ. Αλέξης Σταμάτης είναι συγγραφέας.

Η «Ιστορία της θεραπαινίδας» την εποχή της COVID

Περιεχόμενο για συνδρομητές

Τελευταίες Ειδήσεις

Φρανκ Γκέρι: Πέθανε ο σπουδαίος, διεθνούς φήμης αρχιτέκτονας

Η κακοκαιρία Byron «επνιξε» την Δυτική Αττική - Ποιες περιοχές θα χτυπήσει τις επόμενες ώρες

Υποψήφιος πρόεδρος ο πρωτότοκος Μπολσονάρου με την στήριξη του πατέρα του

Σακελλαρίδης για Τσίπρα: Η κατάληξη θα είναι το νησί της Καλυψώς με την ψευδαίσθηση της Ιθάκης

Ο Κρόνος

Η στρατηγική μοναξιά της Ευρώπης

Μην ξεχνάς το κόστος...

Αυτοβελτίωση

Η Γη της ελιάς: Τι θα δούμε στα επόμενα επεισόδια - Κυριακή 7 με Πέμπτη 11/12

Καλώδιο Ελλάδας - Κύπρου: Ανατροπή από τις Βρυξέλλες

ΕΦΕΤ: Ανακαλεί σοκολάτες kinder - Ο λόγος

Βασίλισσα Maxima: Εντυπωσίασε με τα ιστορικά κοσμήματα και το σάρι που επέλεξε για την επίσκεψή της στην Καραϊβι

Αφράτα, τραγανά και πανεύκολα- Τα μόνα μελομακάρονα που αξίζει να φτιάξετε φέτος στις γιορτές - Grace

Goodreads: Τα καλύτερα βιβλία του 2025, σύμφωνα με τα μέλη της πλατφόρμας - Η λίστα με τους νικητές

Ηταν κάποτε ο Προαστιακός

Σακελλαρίδης για Τσίπρα: Η κατάληξη θα είναι το νησί της Καλυψώς με την ψευδαίσθηση της Ιθάκης

Καρδίτσα - 3 στάσεις για φαγητό που θα σας μείνουν αξέχαστες

Ακίνητα: Η Ελλάδα ανεβαίνει στην κορυφή του παγκόσμιου ενδιαφέροντος για τους ultra-rich

Οι μπίζνες του Ντε Νίρο στην Καραϊβική - Το πολυτελές resort και ο σεφ Νοbu

Τι συμβαίνει στο 24ωρο ενός ελαφιού και μίας αγελάδας;

Αλκηστις Πρωτοψάλτη: «Αληθινός πλούτος δεν είναι να προσθέτεις, αλλά να μάθεις να αφαιρείς»

Νίκη Παπαθεοχάρη: «Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια»

Ειδήσεις

Γνώμες

Νέες Εποχές

ΒΗΜΑgazino

Έντυπη Έκδοση

English Version