Σε έναν χώρο όπου η μεταβλητότητα είναι μεγαλύτερη κι από εκείνη των μετοχών, οι συνεχείς επιτυχίες του ελληνικού πόλο σε διεθνές επίπεδο δεν είναι αποτέλεσμα συγκυρίας ή τύχης. Αντίθετα, αποτυπώνουν την εφαρμογή μιας σταθερής, μακροπρόθεσμης στρατηγικής, με συστηματική καλλιέργεια ταλέντων, έμφαση στην ομαδικότητα και αξιοποίηση των (ελάχιστων) πόρων με μέγιστη αποτελεσματικότητα.
Στοιχεία που συνιστούν έναν πολύτιμο «οδηγό ηγεσίας» για οργανισμούς και επιχειρήσεις που επιδιώκουν να επιβιώσουν και να διακριθούν σε ένα παγκοσμιοποιημένο και ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Από την πισίνα στα γραφεία, η δύναμη της μακροχρόνιας στρατηγικής είναι το βασικό όπλο.
Τα μετάλλια και οι διακρίσεις της ελληνικής υδατοσφαίρισης σε γυναίκες και άνδρες δεν βασίζονται σε πρόσκαιρες επενδύσεις ή «πυροτεχνήματα», αλλά σε μακροπρόθεσμα σχέδια. Η σταθερότητα στον πάγκο, με προπονητές όπως ο Θοδωρής Βλάχος και ο Χάρης Παυλίδης, και η διατήρηση κορμού αθλητών σε βάθος ετών, είναι ενδεικτικές. Λογική που ευθυγραμμίζεται με την άποψη του Michael Porter (1996, Harvard Business Review) ότι «η στρατηγική είναι θέμα δημιουργίας μοναδικής θέσης, η οποία συνεπάγεται συνέπεια σε μακροχρόνιο ορίζοντα και όχι συνεχείς αλλαγές κατεύθυνσης».
Η στρατηγική του ελληνικού πόλο στηρίζεται στη συνέπεια: γνωρίζει τις δυνατότητές του, επενδύει σε αυτές και αποφεύγει τη διάσπαση της προσοχής.
Ανθρώπινο κεφάλαιο
Η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο είναι επίσης καταλυτική. Η παραγωγή ταλέντων μέσω ισχυρών ακαδημιών (όπως αυτές του Ολυμπιακού, της Βουλιαγμένης, του Εθνικού και φυσικά όλα τα κλιμάκια των εθνικών ομάδων) λειτουργεί ως παράδειγμα για την αξία της επένδυσης στην «εφοδιαστική αλυσίδα» ταλέντου. Σύμφωνα με τη μελέτη του Cappelli (2008, HBR), οργανισμοί που καλλιεργούν ταλέντα εσωτερικά και δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από εξωτερικές προσλήψεις είναι πιο ευέλικτοι και λιγότερο εκτεθειμένοι στις διακυμάνσεις της αγοράς. Το ελληνικό πόλο ακολουθεί αυτό το μοντέλο: διαμορφώνει, εξελίσσει και διατηρεί ταλέντα, δημιουργώντας μια «δεξαμενή» ικανών παικτών που ενσωματώνονται φυσικά στις εθνικές ομάδες και τους συλλόγους.
Κουλτούρα και αξίες
Η ηγεσία μέσω κουλτούρας και αξιών αποτελεί μια ακόμη κολόνα στο δημιούργημα. Οι εθνικές ομάδες χαρακτηρίζονται από πειθαρχία, αυτοθυσία και υψηλό ηθικό. Ηγεσία σε τέτοια περιβάλλοντα δεν επιβάλλεται, καλλιεργείται. Οπως σημειώνει η Linda Hill στο άρθρο της «Becoming the Boss» (Harvard Business Review, 2007), η ουσία της ηγεσίας βρίσκεται όχι στον έλεγχο, αλλά στη δημιουργία κατάλληλης κουλτούρας. Οι προπονητές λειτουργούν ως καθοδηγητές, όχι ως αυταρχικοί ηγέτες, δίνοντας στους παίκτες χώρο για πρωτοβουλίες, χωρίς να χάνεται η συλλογική προσήλωση στον στόχο.
Η επιτυχία δεν είναι αποτέλεσμα ατομικών κατορθωμάτων αλλά συλλογικής λειτουργίας. Οι αθλητές του ελληνικού πόλο έχουν μακρόχρονη συνεργασία, γνωρίζουν ο ένας τον άλλον βαθιά, εμπιστεύονται ο ένας τον ρόλο του άλλου. Στην επιχειρηματική πράξη, αυτό το μοντέλο αντανακλάται στην προσέγγιση του team-based leadership, που περιγράφει ο Katzenbach στο άρθρο του «The Discipline of Teams» (HBR, 1993): η επιτυχία βασίζεται σε μικρές, ευέλικτες ομάδες με σαφείς ρόλους, κοινή ευθύνη και αμοιβαίο σεβασμό. Η χημεία είναι το «ανθρώπινο λογισμικό» που πολλαπλασιάζει την αποτελεσματικότητα.
Μέσα σε όλα θα πρέπει να υπολογισθεί η αποδοτικότητα με βάση τους περιορισμένους πόρους που έχουν οι αθλητές μας. Σε σχέση με άλλες μεγάλες δυνάμεις του πόλο, η Ελλάδα διαθέτει περιορισμένα μέσα: μικρότεροι προϋπολογισμοί, λιγότερες (και διόλου σύγχρονες) πισίνες, χαμηλότερες επενδύσεις, ελάχιστη αποκατάσταση. Ολα στα όρια του ερασιτεχνισμού. Παρ’ όλα αυτά, πρωταγωνιστούν. Το δίδαγμα είναι σαφές: η αποδοτικότητα δεν σχετίζεται πάντα με τον πλούτο των πόρων αλλά με τη σωστή τους διαχείριση. Οπως αναφέρει η Frances Frei (Uncommon Service, HB Press), οι επιχειρήσεις που μαθαίνουν να λειτουργούν σε συνθήκες περιορισμών αναπτύσσουν μοναδικές ικανότητες – γίνονται ευρηματικές, ευέλικτες και επικεντρωμένες στην ουσία.
Προσαρμοστικότητα
Ψυχική αντοχή και προσαρμοστικότητα είναι επίσης κρίσιμα στοιχεία. Το ελληνικό πόλο έχει αναμετρηθεί επανειλημμένα με αντιπάλους ισχυρότερους στα χαρτιά και έχει καταφέρει όχι μόνο να αντέξει, αλλά και να υπερισχύσει. Η ψυχραιμία και η ικανότητα να διατηρείς στρατηγική καθαρότητα υπό πίεση είναι χαρακτηριστικά ηγεσίας σε καταστάσεις κρίσης. Ο Ronald Heifetz από το Harvard Kennedy School τονίζει τη σημασία της adaptive leadership – η ικανότητα να διακρίνεις τι πρέπει να αλλάξει και τι πρέπει να διατηρηθεί. Οι ελληνικές ομάδες δείχνουν πως η στρατηγική δεν είναι στατική αλλά απαιτεί συνεχή προσαρμογή χωρίς απώλεια προσανατολισμού. Η διατήρηση σταθερού κορμού, τόσο σε επίπεδο παικτών όσο και τεχνικού τιμ, επιτρέπει στο ελληνικό πόλο να χτίζει πάνω σε υφιστάμενες βάσεις, χωρίς να ξεκινά από την αρχή. Σε έναν κόσμο επιχειρήσεων όπου η αλλαγή θεωρείται αυταξία, παραβλέπεται συχνά η αξία της συνέχειας.
Σύμφωνα με τον Jim Collins (Good to Great, 2001), οι κορυφαίες εταιρείες χαρακτηρίζονται από ηγεσία που επιδιώκει τη μακροπρόθεσμη πρόοδο με υπομονή, όχι την ταχεία προβολή. Το ελληνικό πόλο υιοθετεί αυτή την αρχή: εξελίσσεται οργανικά, όχι αποσπασματικά.
Αν μη τι άλλο, το πόλο, ως ιδιαίτερα απαιτητικό ομαδικό άθλημα, προσφέρει πολύτιμα διδάγματα ηγεσίας και διοίκησης. Ερευνες δείχνουν ότι το ηγετικό στυλ των προπονητών επηρεάζει σημαντικά την απόδοση και τη συνοχή της ομάδας· η δημοκρατική και συμμετοχική ηγεσία οδηγεί σε ισχυρότερη δέσμευση και παρακίνηση (Journal of Sports Science & Coaching, 2020). Επιπλέον, η λήψη αποφάσεων υπό πίεση αποτελεί κρίσιμο στοιχείο επιτυχίας. Η στρατηγική σκέψη σε συνθήκες αβεβαιότητας στο πόλο αντικατοπτρίζει ικανότητες απαραίτητες για τα διοικητικά στελέχη (Miller & Bartlett, 2019).
Εμπιστοσύνη
Η υψηλή απόδοση προκύπτει και από την εμπιστοσύνη και τη συνεργασία της ομάδας, ακόμα και σε περιβάλλον χωρίς λεκτική επικοινωνία – δεξιότητες κρίσιμες για οργανισμούς (Carron et al., 2012).
Η ψυχολογική ανθεκτικότητα των αθλητών, όπως αναδεικνύεται στο πόλο, συνδέεται με τα προγράμματα ηγεσίας που διδάσκουν προσαρμοστικότητα και επιμονή (Fletcher & Sarkar, 2016). Ακόμη, η διαρκής βελτίωση μέσω τακτικών αναπροσαρμογών βρίσκει άμεση εφαρμογή σε πρακτικές όπως το agile και το lean management (Rigby et al., 2016). Το πόλο λειτουργεί έτσι ως εργαστήριο ηγεσίας.
Δεν είναι μόνο ένα παράδειγμα αθλητικής επιτυχίας, αλλά και ένα μοντέλο λειτουργίας που μπορεί να εμπνεύσει οργανισμούς και επιχειρήσεις. Επενδύει στους ανθρώπους, λειτουργεί με συνέπεια και σκοπό, αξιοποιεί έξυπνα τους πόρους και βασίζεται σε συλλογικές αξίες. Σε έναν κόσμο που αναζητεί συνεχώς την επόμενη «μεγάλη ιδέα», ίσως το μυστικό να βρίσκεται στην πειθαρχία, την επιμονή και τη βαθιά κατανόηση του τι σημαίνει να χτίζεις κάτι με διάρκεια. Οπως το ελληνικό πόλο…
