Η Μαριέλα Νέστορα συμμετέχει στον θεματικό άξονα «Η πρόσληψη του παρελθόντος – Η σήμερον ως αύριον και ως χθες» του θεσμού «Ολη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός 2025», με ένα νέο χορογραφικό έργο βασισμένο σε έρευνα γύρω από την ιστορία της τέχνης.
Το έργο «Οικειοποιήσεις: Ανασκαφή της κίνησης», που παρουσιάζεται από την ομάδα YELP Dance Co. στον αύλειο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Νεμέας, βασίζεται σε ένα πολύ πρωτότυπο κόνσεπτ: εμπνέεται από τις μορφές που κοσμούν τα ερυθρόμορφα και μελανόμορφα αγγεία της αρχαιότητας.
Οπως εξηγεί στο «Βήμα» η Νέστορα: «Μου κίνησαν το ενδιαφέρον κάποια αγγεία που ήταν όλα αρχαϊκά, αναρωτήθηκα γιατί και συνέχισα την έρευνα με στόχο να φέρω σε τριβή μαζί τους ένα πιο πρόσφατο παρελθόν».
Ετσι, για το έργο αντλεί υλικό από αγγεία ερυθρόμορφου, μελανόμορφου και δίγλωσσου ρυθμού της Αρχαϊκής περιόδου (7ου και 6ου αιώνα π.Χ.), επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον της σε μορφές που απεικονίζουν πτυχές της καθημερινής ζωής των αρχαίων Ελλήνων, όπως τον πόλεμο, τα συμπόσια ή τον αθλητισμό. Οι σκηνές αυτές αποτέλεσαν τη βάση για επιμέρους θεματικές ενότητες, οι οποίες μελετήθηκαν ξεχωριστά.
«Αν σκεφτεί κανείς τη μετάβαση από τα μελανόμορφα στα ερυθρόμορφα αγγεία ως την πρώτη απεικόνιση της ανθρωποκεντρικής θεώρησης του κόσμου, σήμερα ζούμε την ακραία εξέλιξή της, με ολέθρια αποτελέσματα για όλες τις μορφές ζωής» λέει η Μαριέλα Νέστορα.
Οσον αφορά δε τη χορογραφική προσέγγιση, όπως θα εξηγήσει, «στόχος ήταν αρχικά να κατοικήσουμε τις μορφές αυτές: Τι είδους σκέψεις, αισθήσεις, κινήσεις ανακύπτουν (ή επιστρέφουν;) κατά την ενσωμάτωση των διαφορετικών μορφών; Τι είδους κίνηση προτείνει η ίδια φόρμα; Ποιες δράσεις φαντάζεται το σώμα όταν κατοικήσει αυτές τις μορφές;
Επειτα, να εξερευνήσουμε πιθανές αντιστοιχίες με το παρόν, επιτρέποντας στα παρελθοντικά και παροντικά στοιχεία να συνυφαίνονται σε μια δυναμική σχέση.
Αντέχει το σώμα να γίνει πορώδες στον χρόνο; Μπορούν οι λειτουργίες του μετασχηματισμού, της παράθεσης και του κράματος να παράξουν μια συνθήκη ρευστή, όπου το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον συνιστούν αλληλένδετες εκφάνσεις της ίδιας εμπειρίας;».
«Μετα-οικειοποιήσεις»
Η ίδια περιγράφει τη χορογραφική μεθοδολογία ως διαδικασία «μετα-οικειοποιήσεων», μια ερμηνευτική πράξη που προκύπτει όχι μόνο από τη σωματική επεξεργασία των μορφών, αλλά και από τη χειρονομία της επιλογής τους: «Η συλλογή μας, η ίδια η πράξη της επιλογής των συγκεκριμένων μορφών και των μετασχηματισμών τους υποθέτω ότι μπορεί να λειτουργήσει και ως σχόλιο».
Η Μαριέλα Νέστορα επιλέγει να προσεγγίσει το παρελθόν μέσα από την τέχνη της οικειοποίησης, μια πρακτική που αντλεί υλικό από προϋπάρχουσες εικόνες και αντικείμενα: τα αντιγράφει, τα επαναδιατυπώνει, τα τροποποιεί ή τα επαναπλαισιώνει, συχνά με στόχο τον σχολιασμό ή την κριτική.
Οπως θα εξηγήσει: «Αυτή την πρακτική χρησιμοποίησα ως έναυσμα για να προσεγγίσω τα αγγεία. Με έναν τρόπο η τέχνη της οικειοποίησης δεν έχει σταματήσει ποτέ.
Με την άφιξη της ΑΙ generated art, της τέχνης που δημιουργείται με τεχνητή νοημοσύνη, με αλγόριθμους που απορροφούν άπειρες εικόνες που βρίσκουν στο Διαδίκτυο και τις ανασυνθέτουν, ίσως η οικειοποίηση φτάσει σε επίπεδα που δεν μπορούμε να φανταστούμε καν ή ίσως είναι μια πρακτική ήδη απαρχαιωμένη (και γι’ αυτό χρήζει ανασκαφής…)».
Η δημιουργία του έργου δεν ξεκίνησε με την πρόθεση να αφυπνίσει ιστορική μνήμη ή να συνδεθεί με το «μνημειακό», αλλά είχε ως εσωτερική κινητήριο δύναμη την περιέργεια.
«Αναρωτήθηκα: Μπορεί το σώμα και η ανασκαφή της κίνησης να συμμετάσχουν στην απόπειρα κατανόησης του παρελθόντος που μας παραδόθηκε ως η πολιτιστική μας κληρονομιά;
Τι σχέση έχω εγώ σήμερα ως Ελληνίδα με αυτούς τους ανθρώπους, τις μορφές των αγγείων και την αφήγηση που φέρει ένα σημαντικό πολιτισμικό προϊόν της χώρας μου; Τι μπορούμε να μάθουμε μέσα από το σώμα που ανασκάπτει στο παρόν κάτι που οικειοποιείται και αντιγράφει από το παρελθόν;».
Η οικολογική κρίση
Η παράσταση θέτει στο κέντρο της το ερώτημα τι επιλέγουμε να φέρνουμε στο προσκήνιο και τι αφήνουμε στο φόντο, κάτι που απασχολεί έντονα τη Νέστορα, ιδιαίτερα σε σχέση με τη στάση μας απέναντι στο περιβάλλον.
«Εκφράζει την απορία μου: γιατί παρότι υπάρχει η γνώση, δεν προχωράμε στις απαραίτητες πράξεις για να περιορίσουμε έστω την παγκοσμίως αισθητή κλιματική κρίση; Γιατί επιμένουμε να λειτουργούμε μέσα σε μια ανθρωποκεντρική θεώρηση του κόσμου μας, καταστροφική για τον άνθρωπο και όχι μόνο;».
Μάλιστα θα επικαλεστεί τον γάλλο φιλόσοφο Μπρουνό Λατούρ που έχει πει πως «αυτή η ιστορική εποχή – που παλαιότερα περιγραφόταν με ευφημισμούς όπως “οικολογική κρίση” ή “κλιματική αλλαγή” – τώρα θα πρέπει να θεωρηθεί ως υπαρξιακή κρίση, ζήτημα ζωής και θανάτου» και να μετατοπιστεί επιτέλους στο προσκήνιο της συλλογικής μας προσοχής.
Αν και η σχέση μορφής – φόντου είναι θεμελιώδες στοιχείο στη μετάβαση από τα μελανόμορφα στα ερυθρόμορφα αγγεία, η παράσταση τελικά δεν εστιάζει μόνο σε αυτή την εικαστικής προέλευσης διάκριση.
«Αν σκεφτεί κανείς τη μετάβαση από τα μελανόμορφα στα ερυθρόμορφα αγγεία ως την πρώτη απεικόνιση της ανθρωποκεντρικής θεώρησης του κόσμου, σήμερα ζούμε την ακραία εξέλιξή της, με ολέθρια αποτελέσματα για όλες τις μορφές ζωής.
Με αφετηρία αυτές τις σκέψεις, μέσα από τη διαδικασία, από τη μελέτη και τις συζητήσεις ανέκυψαν πολλά ερωτήματα. Βάθυναν τόσο ώστε να γίνουν τελικά μέρος του έργου, ως κείμενα που ακούγονται στην παράσταση.
Στέκονται δίπλα στην κίνηση, ως ένα ακόμη υλικό, αρθρώνοντας σκέψεις ή ερωτήσεις για τα αγγεία, για την πράξη δημιουργίας, για τις διαστάσεις του χρόνου».
Πολλαπλές αναγνώσεις
Η φράση «ανασκαφή της κίνησης» που συνοδεύει τον τίτλο της παράστασης, μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους, καθώς αγγίζει διαφορετικά επίπεδα νοήματος. Για τη Μαριέλα Νέστορα, η ίδια η δημιουργική διαδικασία είναι εξ ορισμού μια μορφή ανασκαφής.
«Η ανασκαφή της κίνησης στην οποία αναφέρεται ο τίτλος της παράστασης αφορά μια ερευνητική προσέγγιση, μια αντίληψη της κίνησης που ανοίγεται στην ευφυΐα του σώματος.
Αυτού του είδους η μελέτη προϋποθέτει ένα επίπεδο συνεργασίας, δημιουργικότητας, ανατροφοδότησης και επικοινωνίας με τον χορευτή καθώς λαμβάνει χώρα κυρίως στο σώμα/σκέψη του.
Στη συγκεκριμένη διαδικασία ήταν καίρια η συμβολή του Γιάννη Τσιγκρή, σταθερού συνεργάτη τα τελευταία χρόνια, ο οποίος έφερε στην επιφάνεια πολλά ευρήματα – τόσο μέσα από την κινητική και χορογραφική του ευφυΐα όσο και μέσα από τη φαντασία του.
Αναρωτιέμαι αν κάποια από αυτά θα ανασύρουν αντίστοιχα ευρήματα από τη συλλογική μνήμη των θεατών».
INFO
«Οικειοποιήσεις: Ανασκαφή της κίνησης» στον αύλειο χώρου του Αρχαιολογικού Μουσείου Νεμέας, στις 27 και 28 Αυγούστου.
