Στον «Πατέρα μου» ο Θανάσης Παπαγεωργίου είναι ο ηλικιωμένος Αντρέ που πάσχει από άνοια. Το έργο του Φλοριάν Ζελέρ (Florian Zeller, 1979), που έχει γνωρίσει παγκόσμια επιτυχία στη σκηνή και στη μεγάλη οθόνη, μας φέρνει αντιμέτωπους με τη σκληρή αλήθεια μιας ασθένειας που παίζει με το μυαλό μας.
Κι αυτές τις διαδρομές θέλει να εξερευνήσει ο σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής με την παράσταση και την εξαιρετική ερμηνεία που καταθέτει στο θέατρο Στοά.
Τι σας οδήγησε στον «Πατέρα»;
«Εχω μια περιέργεια μ’ αυτή την ασθένεια, τι συμβαίνει στον άνθρωπο όταν αρχίσει και χάνεται. Μίλησα με διάφορους φίλους γιατρούς να μου πουν τι συμβαίνει στον οργανισμό. Δεν ήξεραν και ούτε νομίζω ότι θα μάθουν ποτέ. Ηθελα να καταλάβω. Είχα τη μάνα μου, 4-5 χρόνια με άνοια. Με ιντριγκάρει τι μπορεί να συμβαίνει μέσα στο μυαλό. Και επειδή η δουλειά που κάνουμε είναι μαγική, πήγα ψάχνοντας».
Και καταλάβατε;
«Υποψιάζομαι τι μπορεί να συμβαίνει. Υπάρχουν κάποιες αναλαμπές που είναι σαν σεισμικές δονήσεις, όπου συνειδητοποιούν τι γίνεται και το χάνουν πάλι. Αυτή η σεισμική δόνηση πρέπει να είναι πολλά ρίχτερ και πάρα πολύ οδυνηρή. Ολο αυτό μ’ ενδιαφέρει και σαν άνθρωπο και σαν ηθοποιό – όχι ηλικιακά. Απλώς τώρα έχω και την πείρα και την ηλικία για να καταπιαστώ με αυτό το θέμα. Επιπλέον, λες ότι μπορεί να είμαι στα πρόθυρα να το πάθω».
Πώς δουλέψατε τον ρόλο;
«Στήριξα πολύ τον ρόλο στο χάσιμο, στο να χαθείς, κάτι που δεν είναι δύσκολο για μένα, έχοντας τον απόλυτο έλεγχο. Το στήριξα εκεί και όταν τα βρήκα, μπόρεσα να στηρίξω και τις άλλες του καταστάσεις. Γιατί συνεχώς πάει κι έρχεται όλο αυτό, σαν μετρονόμος, απ’ το καλό στο κακό, απ’ το είμαι στο δεν είμαι. Ετσι ξεκίνησα, έτσι το δούλεψα. Στις πρόβες, τα παιδιά νόμιζαν ότι δεν θυμάμαι τα λόγια μου. Κάπως έτσι είναι και τώρα στην παράσταση. Τα “σεντόνια” που παθαίνουμε εμείς οι ηθοποιοί επί σκηνής δεν απέχουν πολύ από αυτό που του συμβαίνει».
Ο Αντρέ είναι κοντά στον θάνατο. Σας δυσκολεύει το θέμα ή σας εξοικειώνει;
«Είμαι πάρα πολύ εξοικειωμένος με την ιδέα του θανάτου, δεν έχω κανένα πρόβλημα μ’ αυτό. Δεν τρομάζω. Επιδίωξα να πάω σε μια κηδεία στη Ριτσώνα για να δω πώς είναι – γιατί θέλω να αποτεφρωθώ. Δεν φοβάμαι τη στιγμή που θα έρθει. Δεν θέλω την ταλαιπωρία, αλλά ο ίδιος ο θάνατος είναι κάτι πολύ απλό αν το σκεφτείς. Κι αυτή η παράσταση λειτουργεί σαν εξοικείωση ακόμα πιο κοντινή, πιο γρήγορη».
Πιστεύετε ότι έχει να κάνει με το γεγονός ότι νιώθετε χορτάτος;
«Μ’ έχει απασχολήσει αυτό το ερώτημα απ’ την πλευρά τού τι νιώθουν, τι αισθάνονται ή τι εννοούν οι άνθρωποι όταν λένε ότι φοβούνται τον θάνατο. Δηλαδή τι φοβάσαι από τον θάνατο; Την αρρώστια φυσικά, το καταλαβαίνω, αλλά αν αύριο δεν ξυπνήσεις, τι φοβάσαι; Ποιος σου είπε ότι όταν θα κοιμηθείς θα ξυπνήσεις ή όταν μπεις σε μια εγχείρηση, θα βγεις; Αρα τι φοβάσαι;».
Ισως το κενό, το άγνωστο, το τίποτα;
«Αγνωστη είναι και η αυριανή μας μέρα. Απ’ την άλλη, δεν θα έπρεπε να μας γεμίζει χαρά ότι θα γνωρίσουμε κάτι καινούργιο; Πιστεύω στο τι στίγμα αφήνεις σε κάποιους ανθρώπους οι οποίοι θα το μεταπλάσουν, θα το εκμεταλλευτούν και θα έχεις προσθέσει ένα λιθαράκι σ’ αυτή την κοινωνία. Δεν ξέρω αν ο φόβος είναι το άγνωστο. Νομίζω ότι λειτουργεί ένας εγωισμός, ένα “δεν θέλω εγώ να χαθώ”. Εχεις προσέξει ότι οι άνθρωποι μετά από κηδείες φεύγουν χαμογελαστοί; Γιατί; Γιατί λένε “εγώ τη γλίτωσα”».
Πιστεύετε;
«Σε τι; Σε θεό; Οχι. Ο θεός ο δικός μου είναι η φύση. Πιστεύω πολύ σ’ αυτήν, τη σέβομαι, σέβομαι την καταιγίδα, τον σεισμό, τον κεραυνό, την πανσέληνο, την έκλειψη. Αυτός είναι ο θεός μου. Τίποτ’ άλλο. Οσο για το μετά, το σκέφτομαι με ένα δέος. Αλλά δεν μπορώ εκείνους που έχουν κάνει τη θρησκεία και την εκκλησία επάγγελμα».
Το θέατρο είναι πίστη;
«Ναι, βέβαια. Εχει μια ιδιαιτερότητα το θέατρο. Εχουμε έναν ρόλο, τον παίζουμε 4-5 φορές την εβδομάδα, άρα 4-5 φορές την εβδομάδα τον πεθαίνουμε και τον γεννάμε, κι αυτό είναι κάτι πολύ ισχυρό για έναν άνθρωπο. Νομίζει ότι έχει μια δυνατότητα ή την έχει κιόλας, αυτή τη διεργασία γέννηση-θάνατος. Το ξεκίνημα μιας παράστασης δεν είναι εύκολο πράγμα. Το τέλος όμως είναι πολύ ισχυρό, γι’ αυτό και μετά την αποσυμπίεση του ρόλου θέλεις να αποσυμφοριστείς. Και την επόμενη μέρα στις επτά πάλι, το ίδιο, για να το ξαναγεννήσεις, με τοκετό, με πόνους… Αλλά νομίζω ότι ο θάνατός μου, μέσα μου, θα είναι να μην έχω μια γέννα να κάνω».
Βαρέθηκα, κουράστηκα, φτάνει, το έχετε πει ποτέ;
«Στην απελπισία σου τα έχεις πει και αυτά. Αλλά όχι για να τα υλοποιήσω. Είναι πολύ πιο ισχυρό το άλλο. Δεν μπορώ να ενδώσω σ’ αυτή την παραίτηση. Δεν μ’ έχει κουράσει. Μ’ έχει κουράσει το να μην έχω χρήματα, αλλά αυτό ισχύει για όλους μας στη ζωή. Από την άλλη, στη διάρκεια, ναι, υπήρξε κούραση. Τώρα όμως που τα χρόνια έχουν περάσει και νιώθεις ότι είσαι στο τέλος της πορείας, είναι μεγάλη ευχαρίστηση, μεγάλη χαρά όλο αυτό. Δεν είσαι μόνος. Το γεγονός ότι είμαι πολύ καλά με τον εαυτό μου, μου είναι πραγματικά αρκετό. Πιστεύω ότι άξιζε τον κόπο να ζήσω για να είμαι αυτό. Δεν με νοιάζει ούτε αν με ξέρουν πολλοί, ούτε η υστεροφημία μου. Μ’ ενδιαφέρει ότι εγώ και ο Θανάσης πάμε χέρι-χέρι. Αλλά για να κερδηθεί αυτό έπρεπε να περάσω τα ογδόντα».
Δικαιωθήκατε με το νεοελληνικό έργο; Εχει συνεχιστές;
«Η θέση του ελληνικού έργου πριν από χρόνια ήταν τελείως διαφορετική από αυτήν που είναι τώρα. Οπότε δεν αισθάνομαι ότι με το κλείσιμό μας θ’ αφήσουμε μεγάλο κενό. Υπάρχουν παιδιά που κάνουν νεοελληνικό έργο και το υπηρετούν. Υπάρχει σήμερα νεοελληνικό θέατρο. Αρα αφήσαμε τη μαγιά και ζυμώνουν οι υπόλοιποι. Ζούμε όμως σε μια περίοδο, ετών, δεκαετιών, ίσως, που δεν μπορεί ν’ αφήσει το στίγμα της. Δεν δημιουργεί αυτή η περίοδος. Εδώ και πολλά χρόνια δεν υπάρχει δημιουργία. Δεν θα έλεγα ότι υπάρχει καταστροφή, αλλά ένας χυλός που ποτέ δεν μορφοποιείται ούτε ισχυροποιείται. Κι έχουμε πολλά και άχαρα σ’ όλους τους τομείς, όχι μόνο στο θέατρο. Δεν περιμένω από αυτή τη φάση που περνάει η κοινωνία να γεννηθεί κάτι, με την έννοια να στεριώσει. Γεννιούνται διάφορα και πεθαίνουν μέσα σε μια μέρα. Τρέχουμε Μαραθώνιο αλλά δεν έχουμε τέρμα, δεν ξέρουμε πού πρέπει να σταματήσουμε, πού πάμε. Γιατί κάθε μέρα το τέρμα απομακρύνεται, εκ των πραγμάτων, και μέσα μας».
INFO
«Ο πατέρας μου» του Φλοριάν Ζελέρ. Μετάφραση και σκηνογραφία: Λέα Κούση, σκηνοθεσία: Θανάσης Παπαγεωργίου. Παίζουν: Θανάσης Παπαγεωργίου, Εύα Καμινάρη, Αργύρης Παυλίδης, Ιωάννα Παυλίδου, Ελευθερία Στεργιάδου, Γιάννης Τσουρουνάκης. Στο Θέατρο Στοά (Μπισκίνη 55, Ζωγράφου). Σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο με την παράσταση «Το επάγγελμα της μητρός μου», διασκευή του ομώνυμου διηγήματος του Μποστ από τον Θανάση Παπαγεωργίου
