Το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ και οι τρεις κίνδυνοι

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Ταμείο Ανάκαμψης ύψους 750 δισ. ευρώ (Next Generation EU) είναι θετική, τόσο με ποιοτικούς όρους, καθώς ενέχει στοιχεία αμοιβαιοποίησης χρέους και αναδιανομής υπέρ κρατών και περιφερειών της ΕΕ που έχουν περισσότερη ανάγκη, όσο και με ποσοτικούς όρους, καθώς στην Ελλάδα αντιστοιχούν 32 περίπου δισ., εκ των οποίων 20 δισ. ευρώ περίπου επιχορηγήσεις και τα υπόλοιπα δάνεια για την περίοδο 2021-2024. Η πρόταση προφανώς έχει και γκρίζα σημεία, που έχουν να κάνουν κυρίως με τους όρους με τους οποίους θα δοθούν αυτά τα χρήματα στα κράτη-μέλη. Απαιτείται σοβαρή διαπραγματευτική προσπάθεια από την ελληνική πλευρά προκειμένου η πρόταση της ΕΕ να μην αποδυναμωθεί από τις γνωστές δυνάμεις που ήδη εκφράζουν επιφυλάξεις. Σύμφωνα πάντα με την πρόταση, το Ταμείο Ανάκαμψης θα εκκινήσει παράλληλα με το Νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ 2021-2027 ύψους 1,1 τρισ. ευρώ (πρόκειται για τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, στον οποίο περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων οι χρηματοδοτήσεις του νέου ΕΣΠΑ και της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής). Στην Ελλάδα αναλογούν περισσότερα από 20 δισ. ευρώ. Επομένως, και με την επιφύλαξη εξέλιξης των διαπραγματεύσεων στο επίπεδο της ΕΕ, η Ελλάδα καλείται να διαχειριστεί ευρωπαϊκούς πόρους δυόμισι φορές περισσότερους από το τρέχον ΕΣΠΑ. Και μάλιστα καλείται να απορροφήσει τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης όχι σε βάθος επταετίας (όπως προβλέπεται στο ΕΣΠΑ) αλλά σε βάθος μόλις τριετίας. Επιπλέον, ο μηχανισμός επιλογής και έγκρισης των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης είναι ανταγωνιστικός μεταξύ των κρατών-μελών σε αντίθεση με αυτόν του ΕΣΠΑ. Τα κράτη-μέλη θα μπορούν να υποβάλουν μέχρι 31.12.2022 προτάσεις έως το κατανεμημένο σε αυτά μέγιστο ποσό στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία και εγκρίνει τελικά τα έργα. Αρα, αν εγκριθούν όλες οι προτάσεις που θα υποβάλει η Ελλάδα, δεν θα υπάρξουν απώλειες. Αν όχι – πολύ πιθανόν, καθώς απαιτείται δεξαμενή ώριμων έργων που σήμερα δεν υπάρχει -, οι πόροι τίθενται στη διάθεση όλων των κρατών-μελών χωρίς τα όρια των αρχικών κατανομών. Με βάση αυτά τα δεδομένα αναδύονται τρεις βασικοί κίνδυνοι για την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων. 1. Οι πόροι αυτοί αποτελούν μια τεράστια ευκαιρία ώστε η χώρα να αλλάξει παραγωγικό μοντέλο προς μια κατεύθυνση οικονομικά διατηρήσιμης, κοινωνικά δίκαιης και περιβαλλοντικά βιώσιμης ανάπτυξης. Ωστόσο ο πιεστικός χρόνος στον οποίο πρέπει να ανταποκριθεί η κυβέρνηση μπορεί να οδηγήσει στο συνηθισμένο λάθος: τα χρήματα να μην κατευθυνθούν εκεί που πρέπει αλλά εκεί που είναι εύκολο να απορροφηθούν. Με άλλα λόγια, να ισχύσει σήμερα αυτό που συνέβη πολλές φορές στο παρελθόν με το ΕΣΠΑ: Υπό την πίεση του χρόνου και της αδυναμίας σωστού σχεδιασμού και προετοιμασίας να αναλώσουμε τους πόρους εκεί που μπορούμε (όπως-όπως και με χαμηλή υπεραξία π.χ. τα vouchers για τους επιστήμονες) και όχι εκεί που απαιτείται για να υπηρετήσουμε την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου. 2. Οι πόροι να μη διαχυθούν στο σύνολο της κοινωνίας αλλά να ωφελήσουν συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων, υπηρετώντας αλλαγές των συσχετισμών σε βάρος της πλειοψηφίας των εργαζομένων και των μικρομεσαίων. Ενας από τους μείζονες στόχους του Ταμείου Ανάκαμψης θα πρέπει να είναι η μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, διατύπωση όμως που δεν εμφανίζεται στον επίσημο λόγο της κυβέρνησης, ούτε στα σχετικά κείμενα σχεδιασμού και στρατηγικής, όπως το κείμενο για το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης που βγήκε πρόσφατα σε δημόσια διαβούλευση. Η μείωση των ανισοτήτων και η βελτίωση της ζωής της πλειοψηφίας των πολιτών δεν επιτυγχάνεται αυτόματα ως αποτέλεσμα των «επενδύσεων» (άλλωστε το παρελθόν έχει αποδείξει το ανάποδο), αλλά είναι προϊόν συνειδητών επιλογών και πολιτικών. Τα μέτρα της κυβέρνησης για την πανδημία δεν επιβεβαιώνουν το προεκλογικό ενδιαφέρον της για τη «μεσαία» τάξη και τα κοινωνικά στρώματα με τα χαμηλότερα εισοδήματα. 3. Το μέγεθος και οι ανταγωνιστικές διαδικασίες του Ταμείου Ανάκαμψης απαιτούν κολοσσιαία κινητοποίηση και συντονισμό του κρατικού μηχανισμού. Κινητοποίηση που δεν αφορά μόνο το υπουργείο Ανάπτυξης, αλλά το σύνολο του δημόσιου τομέα που εμπλέκεται στον σχεδιασμό, στην ωρίμαση και στην υλοποίηση έργων και δράσεων (ΟΤΑ, φορείς της γενικής κυβέρνησης, κεντρική κυβέρνηση). Αν ακολουθηθούν οι συνήθεις ρυθμοί, απλά θα αποτύχουμε. Αν ο κίνδυνος για την υγεία ενίσχυσε στα μάτια της κοινωνίας τον κοινωνικό ρόλο του κράτους, τότε η ανάγκη αξιοποίησης των πόρων αναδεικνύει τον ρόλο του κράτους σε ζητήματα σχεδιασμού, στρατηγικής και εφαρμογής της αναπτυξιακής διαδικασίας. Η ευρωπαϊκή εμπειρία έχει δείξει ότι μόνο κράτη με σοβαρό δημόσιο τομέα μπορούν να αξιοποιήσουν αποτελεσματικά τέτοια χρηματοδοτικά εργαλεία. Ο τρίτος κίνδυνος αφορά την υποτίμηση του ρόλου του κράτους στην αναπτυξιακή διαδικασία και την ελλιπή προετοιμασία του δημόσιου τομέα είτε εξαιτίας ιδεοληψιών, είτε από αδυναμία κατανόησης των προκλήσεων, είτε, τέλος, από την επικράτηση παλαιοκομματικών λογικών. Τα σήματα που εκπέμπονται από την κυβέρνηση είναι ανησυχητικά, καθώς από τη μια ανασύρονται από το παρελθόν λογικές κομματικού ελέγχου του κράτους (όπως η κατάργηση και επανασύσταση υπηρεσιών μόνο και μόνο για να είναι δυνατή η αλλαγή του επικεφαλής, η επιλογή διοικητών νοσοκομείων με στενά κομματικά κριτήρια κ.λπ.) και από την άλλη απουσιάζει ένα συνεκτικό σχέδιο για τον μετασχηματισμό του κράτους σε μια κατεύθυνση οδηγού της ανάπτυξης που κινητοποιεί τις δημιουργικές δυνάμεις του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Η εξάλειψη αυτών των κινδύνων είναι ζήτημα που αφορά κατά κύριο λόγο τις πολιτικές επιλογές της ελληνικής κυβέρνησης και όχι τις αποφάσεις που θα ληφθούν στην Ευρώπη. Εύκολος δρόμος δεν υπάρχει, όπως και περιθώρια επανάληψης των επιλογών του παρελθόντος που οδήγησαν σε χαμένες ευκαιρίες. *Ο κ. Παναγιώτης Κορκολής είναι υπεύθυνος Ανάπτυξης του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ – πρώην γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ.

Το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ και οι τρεις κίνδυνοι

Περιεχόμενο για συνδρομητές

Τελευταίες Ειδήσεις

10 θεατρικές παραστάσεις που βασίζονται σε ιστορικά πρόσωπα

Μακελειό στη Νότια Αφρική: Επίθεση σε ξενοδοχείο, 11 νεκροί ανάμεσά τους και ένα 3χρονο

Διαβάστε στο Βήμα: Ο Χωροφύλαξ, ο αστυφύλαξ και η εξωτερική μας πολιτική

Θα είναι το «Ριφιφί» η καλύτερη σειρά του Σωτήρη Τσαφούλια - Όσα είδαμε ατα 2 πρώτα επεισόδια

Η συρρίκνωση της αγροτικής γης και το πλήγμα στην κτηνοτροφία

Από τις μηχανές αναζήτησης στις μηχανές έτοιμης απάντησης

Η χειρότερη απειλή για Eυρώπη και Ελλάδα

Το πιο σύγχρονο όπλο στη μάχη με τον καρκίνο

«Orthobros»- Γιατί ο νέοι Αμερικανοί στρέφονται στην Ορθοδοξία;

Η Γη της ελιάς: Τι θα δούμε στα επόμενα επεισόδια - Κυριακή 7 με Πέμπτη 11/12

ΕΦΕΤ: Ανακαλεί σοκολάτες kinder - Ο λόγος

Αγροτικά μπλόκα: Ποιοι δρόμοι είναι κλειστοί σε όλη τη χώρα

Καλώδιο Ελλάδας - Κύπρου: Ανατροπή από τις Βρυξέλλες

Ρεάλ Μαδρίτης-Μάντσεστερ Σίτι: Το κορυφαίο ευρωπαϊκό ντέρμπι ζωντανά στο MEGA

Eurovision 2026: Ο αποχωρήσεις, οι αλλαγές στην ψηφοφορία και η μεγαλύτερη κρίση του διαγωνισμού

Goodreads: Τα καλύτερα βιβλία του 2025, σύμφωνα με τα μέλη της πλατφόρμας - Η λίστα με τους νικητές

250.000 για σίτιση σε μια άδεια Φοιτητική Εστία

Τα απομνημονεύματα Τσίπρα δεν ανέφεραν τις κακές ομοιότητες με Μητσοτάκη

Οι μπίζνες του Ντε Νίρο στην Καραϊβική - Το πολυτελές resort και ο σεφ Νοbu

Τι συμβαίνει στο 24ωρο ενός ελαφιού και μίας αγελάδας;

Αλκηστις Πρωτοψάλτη: «Αληθινός πλούτος δεν είναι να προσθέτεις, αλλά να μάθεις να αφαιρείς»

Νίκη Παπαθεοχάρη: «Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια»

Ειδήσεις

Γνώμες

Νέες Εποχές

ΒΗΜΑgazino

Έντυπη Έκδοση

English Version