Το Βρετανικό Μουσείο θα μοιραστεί, μέσω δανεισμού, αρχαιότητες και αντικείμενα από τη συλλογή του με πρώην αποικίες. Στόχος, σύμφωνα με τον Νίκολας Κάλιναν, τον διευθυντή του, να τις βοηθήσει να «αποαποικιοποιηθούν».
Η δήλωση αυτή έγινε με αφορμή έκθεση με αιγυπτιακούς και ελληνικούς θησαυρούς στο μουσείο Chhatrapati Shivaji Maharaj Vastu Sangrahalaya (CSMVS) της Βομβάης. Σύμφωνα με τους επιμελητές, πρόκειται για 80 αντικείμενα τα οποία εκτίθενται σε μια νέα γκαλερί που αποσκοπεί στην ανατροπή της «αποικιακής παρερμηνείας» και την ανάδειξη της συμβολής της Ινδίας στον πολιτισμό.
Το γεγονός αυτό και οι δηλώσεις συμπίπτουν με τις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις της Ελλάδας με το Βρετανικό Μουσείο για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Και εκτός από τη διαμάχη για τις εμβληματικές ελληνικές αρχαιότητες, έχουν υπάρξει παρατεταμένες διαμάχες σχετικά με την επιστροφή θησαυρών που φυλάσσονται στο Ηνωμένο Βασίλειο, συμπεριλαμβανομένων ινδικών έργων τέχνης, χρυσού από τη Γκάνα, αιθιοπικών ιερών πινακίδων, χάλκινων γλυπτών του Μπενίν.
Μιλώντας στην εφημερίδα The Telegraph, ο Νίκολας Κάλιναν υποστήριξε ότι η έκθεση στη Βομβάη θα αποτελέσει ένα «νέο μοντέλο» για τη συνεργασία με χώρες που αναζητούν αποκατάσταση για τον αποικισμό. Και πρόσθεσε ότι τα πρώην έθνη της αυτοκρατορίας είναι ευπρόσδεκτα να συνάψουν μακροπρόθεσμες συμφωνίες για αντικείμενα που φυλάσσονται στη Βρετανία.
«Πολιτιστική διπλωματία»
«Δεν χρειάζεται να ντροπιάσετε τη χώρα σας για να κάνετε κάτι θετικό με μια άλλη χώρα. Μπορεί στην πραγματικότητα να είναι πολύ ωφέλιμο. Πολιτιστική διπλωματία, αυτό πρέπει να κάνουν τα μουσεία», είπε ο Κάλιναν.
Στη Βρετανία, μετά τις διαμαρτυρίες του κινήματος Black Lives Matter το 2020, μουσεία στη Βρετανία έσπευσαν να επαναπατρίσουν αντικείμενα όπως τα Χάλκινα του Μπενίν. Πολλά από αυτά τα χάλκινα αντικείμενα λεηλατήθηκαν από τις βρετανικές δυνάμεις το 1897 από τη σημερινή Νιγηρία. Η αφρικανική χώρα διεκδικεί την επιστροφή τους.
Σύμφωνα με πρόσωπα που έχουν γνώση του τι συμβαίνει στο Βρετανικό Μουσείο, υποστηρίζουν ότι επέλεξε να μην ακολουθήσει τις «υπερβολές του κινήματος της αφύπνισης». Και να μην «αποαποικιοποιηθεί», όπως έκαναν άλλα μουσεία.
Ο Νόμος περί Βρετανικών Μουσείων του 1963 εμποδίζει νομικά το Βρετανικό Μουσείο να παραδώσει τους θησαυρούς του. Έτσι, τα αιτήματα για επιστροφή διεκδικούμενων αντικειμένων σε πρώην αποικίες έχουν απορριφθεί επανειλημμένα.
Τώρα, ο Νίκολας Κάλιναν, λέει ότι το μουσείο υπό τον Δρ. Cullinan στοχεύει να κατευνάσει τις διαμάχες ενθαρρύνοντας συμφωνίες δανεισμού έως και τριών ετών.
«Υπάρχει ένα άλλο μοντέλο, ένα πολύ πιο θετικό μοντέλο συνεργασίας από αυτό το είδος μοντέλου μηδενικού αθροίσματος, όλα ή τίποτα, που προωθούν οι άνθρωποι», είπε. «Πιστεύουμε ότι αυτό το μοντέλο που αναπτύσσουμε είναι πολύ θετικό και πολύ καινοτόμο», πρόσθεσε.
«Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, δεν μπορείς ποτέ να εφαρμόσεις τα ίδια κριτήρια σε δύο διαφορετικούς πολιτισμούς, χώρες ή περιοχές. Κάποια είναι πιο δύσκολα από άλλα. Αλλά εξακολουθούμε να προσπαθούμε», είπε ο Κάλιναν.
Αντικείμενα, όπως τα Μάρμαρα Amaravati, τα προσωπικά εμβλήματα του Tipu Sultan και το διαμάντι Koh-I-Noor, μεταφέρθηκαν στη Βρετανία από την Ινδία κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας. Ενώ η κυβέρνηση του Ναρέντρα Μόντι στην Ινδία θέλει να ανακτήσει ιστορικά αντικείμενα, το δάνειο του Βρετανικού Μουσείου στη Βομβάη περιλαμβάνει θησαυρούς από άλλους πολιτισμούς.
Τα δεκάδες αντικείμενα από το Βρετανικό Μουσείο αποτελούν μέρος του μεγαλύτερου δανεισμού αρχαίου υλικού που έχει γίνει ποτέ στην Ινδία. Αυτή είναι η πρώτη συμφωνία αυτού του είδους με ένα μη δυτικό μουσείο.
«Αποαποικιοποίηση»
Ο γενικός διευθυντής του ινδικού μουσείου, Σαμπιασάτσι Μουκερτζί, δήλωσε ότι η γκαλερί όπου εκτίθεται τα έργα θα βοηθήσει στη «διόρθωση της αποικιακής παρερμηνείας» του παρελθόντος της Ινδίας.
«Όλοι οι πολιτισμοί είναι σπουδαίοι και πρέπει να σεβόμαστε όλους τους πολιτισμούς. Μέσω αυτής της έκθεσης, γίνεται μια προσπάθεια αποαποικιοποίησης της αφήγησης», πρόσθεσε.
«Υποφέραμε για πολλά χρόνια και ο αποικισμός διείσδυσε στην εκπαίδευσή μας, στον πολιτισμό μας. Υπάρχει ένα είδος ανάδυσης. Θα χρησιμοποιήσω τη λέξη “εξέγερση”, αλλά αναδυόμαστε με αξιοπρέπεια. Και είμαστε πολύ περήφανοι για την ιστορία μας».
«Mπορεί να είναι απίστευτα ισχυρό»
Ο Νίκολας Κάλιναν είπε επίσης πως, «όταν δανείζουμε αντικείμενα από τη συλλογή του Βρετανικού Μουσείου, πράγματα που προέρχονται από τη Βρετανία, πίσω στην πηγή τους, μπορεί να είναι απίστευτα ισχυρό, μπορεί να είναι απίστευτα διαφωτιστικό».
Ο Κάλιναν επισκέφθηκε πρόσφατα την Κίνα και τη Νιγηρία και σχεδιάζει μια επίσκεψη στην Γκάνα.
Το 2024, το μουσείο δάνεισε χρυσά στολίδια που κάποτε ανήκαν στον βασιλιά Ασάντε και κατασχέθηκαν από βρετανικά στρατεύματα το 1874, καθώς το ίδρυμα άρχισε να εξετάζει πώς θα μετριάσει τις μετα-αποικιακές εντάσεις.
