Για όσους γνωρίζουν καλά τα όσα διαδραματίζονται στις γερμανικές τοπικές κοινωνίες, η συνεχής άνοδος του ακροδεξιού AfD (Εναλλακτική για τη Γερμανία) δεν συνιστά έκπληξη. Αντιθέτως, οφείλεται εν μέρει στο γενικότερο κλίμα αμφισβήτησης, αλλά και στην αποτυχία του πολιτικού συστήματος στην εξεύρεση λύσεων για τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο μέσος κάτοικος της χώρας. Όπως επισημαίνουν πολιτικοί αναλυτές, αλλά και έμπειροι δημοσιογράφοι, ο κάθε ψηφοφόρος, ακόμα και εκείνος που στήριζε παραδοσιακά το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (SPD) ενδιαφέρεται περισσότερο για την ασφάλεια και τη βελτίωση της καθημερινότητας του, παρά για οποιοδήποτε ντιμπέιτ που αφορά στα φύλα. Καταγράφηκαν, δηλαδή, συγκεκριμένες αρρυθμίες στο agenda setting από τις πολιτικές δυνάμεις που είχαν στα χέρια τους την εξουσία.
Τα πρόσφατα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία έβγαλαν συγκεκριμένα συμπεράσματα που πρέπει να μπουν στο μικροσκόπιο των αναλύσεων του κυβερνητικού σχηματισμού Χριστιανοδημοκρατών/Χριστιανοκοινωνιστών και Σοσιαλδημοκρατών (CDU/CSU-SPD), αλλά και του ίδιου του Γερμανού Καγκελάριου Friedrich Merz, ο οποίος καλείται, ούτως ή άλλως, να διαχειριστεί μια πολύ βαριά ατζέντα.
Μέσα σε τέσσερα χρόνια, οι υποψήφιοι του AfD πέτυχαν να τριπλασιάσουν τα ποσοστά τους, σε πόλεις και κοινότητες που τα χαρακτηριστικά τους διαφέρουν πολύ από εκείνα των περιοχών της πρώην ανατολικής Γερμανίας, όπου η ακροδεξιά κατέλαβε την πρώτη θέση στις ομοσπονδιακές εκλογές του περασμένου Φεβρουαρίου.
Το AfD δεν είναι μόνο αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά το πολιτικό της storytelling (αφήγημα) παραμένει ελκυστικό ακόμα και σε τοπικές κοινωνίες που κάποτε κυριαρχούσαν οι δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας. Σύμφωνα με σχετικές αναλύσεις έμπειρων δημοσιολόγων, το συναίσθημα υπερισχύει της ανάλυσης, ακόμα και εκείνης που αφορά στις θέσεις της ακροδεξιάς για επανεθνικοποίηση της βιομηχανίας, εξέλιξη που θα έπληττε τις εξαγωγές, που αποτελούν και το ισχυρό χαρτί της γερμανικής οικονομίας.
Τα αποτελέσματα των τελευταίων μετρήσεων “χτυπούν” ηχηρό καμπανάκι στα υψηλά κλιμάκια της γερμανικής καγκελαρίας. Σύμφωνα με το μέσο όρο των δημοσκοπήσεων της 13ης Σεπτεμβρίου 2025 (πηγή: dawum.de/Bundestag), το AfD βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την «Ένωση», τη συμμαχία δηλαδή των CDU/CSU με 25,2% έναντι 25,7%. Ακολουθούν οι σοσιαλδημοκράτες του SPD με 14,7%, ένα μικρότερο ποσοστό σε σύγκριση με ότι πέτυχαν στις εκλογές του περασμένου Φεβρουαρίου, οι Πράσινοι με το σταθερό 11,3%, ενώ ενισχυμένη εμφανίζεται η αριστερά (Die Linke) με 10,8%. Μετά το εκλογικό τους Βατερλό στις αρχές του 2025, οι Φιλελεύθεροι δεν έχουν ακόμη καταφέρει να ανακάμψουν (3,1%), ενώ το BSW της Sahra Wagenknecht παραμένει σε σχετικά χαμηλό ποσοστό 3,8%.
Αν και οι επόμενες ομοσπονδιακές εκλογές αργούν, αφού θα πραγματοποιηθούν το 2029, εντούτοις η συνεχιζόμενη και εντυπωσιακή άνοδος του AfD πρέπει να προβληματίσει ακόμη περισσότερο τους γκουρού της πολιτικής ανάλυσης της Γερμανίας. Ο Χριστιανοδημοκράτης Καγκελάριος Merz πρέπει να διαχειριστεί μια δύσκολη πολιτική πραγματικότητα στη χώρα του, με τους πολίτες της να επιδεικνύουν μηδενική ανοχή και να ζητούν άμεσα καλύτερες επιδόσεις σε μείζονα θέματα, όπως είναι η ασφάλεια, το μεταναστευτικό, η αγροτική παραγωγή, η οικονομία και το κόστος ζωής.
Η πολιτική αυτή εξίσωση με τα υψηλά ποσοστά πολυπλοκότητας ταυτίζεται χρονικά με μια πραγματικά δύσκολη διεθνή συγκυρία, όπου ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται, ενώ ο ρωσικός αναθεωρητισμός προκάλεσε ακόμα και την αλλαγή του αμυντικού δόγματος στη Γερμανία, για πρώτη φορά μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.
Στη σκιά της εκλογικής σε τοπικό, αλλά και δημοσκοπικής εκτίναξης της “Εναλλακτικής για τη Γερμανία” σε εθνικό επίπεδο, ο κ. Merz οφείλει-μαζί με τους συνεργάτες του- να απαντήσει αποφασιστικά και ολιστικά στο πεδίο της εφαρμοσμένης πολιτικής, με στοχευμένες δράσεις, προσαρμοσμένες στα αίτια που εξέθρεψαν το φαινόμενο της ανόδου των άκρων τα τελευταία χρόνια.
Χρόνος για χάσιμο δεν υπάρχει και οι σχετικές κινήσεις πρέπει να είναι άμεσες, αν δεν θέλουν να βρεθούν προ δυσάρεστων εκπλήξεων στις εκλογές του 2029. Η Γερμανία, δεν είναι ούτε Ουγγαρία, ούτε Αυστρία σε μέγεθος και επιρροή, αλλά αποτελεί μια χώρα-ατμομηχανή για την ευρωπαϊκή πραγματικότητα σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα.
Η ενδεχόμενη κυριαρχία της ακροδεξιάς στο μέλλον θα προκαλέσει ντόμινο επιπτώσεων και για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, το οποίο παρά τα όποια λάθη και τις αρκετές παραλείψεις, συνιστά ένα σοβαρό πολιτικό project που όλα αυτά τα χρόνια προσφέρει στους πολίτες ειρήνη, ασφάλεια, συνεργασία και αμέτρητες ευκαιρίες.
Συνεπώς, η ευθύνη του κ. Merz είναι μεγάλη, αν όχι ιστορική, αφενός να μπορέσει να επανασυνδέσει τη γερμανική πολιτική με τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και να καταγράψει απτά αποτελέσματα, αφετέρου να δημιουργήσει ένα ισχυρό ανάχωμα απέναντι στους νοσταλγούς του παρελθόντος, οι οποίοι εκμεταλλεύονται τη συγκυρία, για να επιβάλλουν τους δικούς τους κανόνες, και απειλούν όχι μόνο τη γερμανική δημοκρατία, αλλά και την ίδια την ευρωπαϊκή συνοχή.
Spyros Kapralos, PhD (c) Politische Kommunikation
Netzwerk für Politische Kommunikation, Andrássy Universität Budapest, Universität für Weiterbildung Krems
European Communication Institute
