Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο ανοίγει τις πύλες του – Οι αναβολές, ο προϋπολογισμός και η πρόκληση

Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο έχει επιτέλους ημερομηνία έναρξης, με την τελετή των εγκαινίων να έχει προγραμματιστεί για το Σάββατο 1 Νοεμβρίου 2025. Οι αναβολές των εγκαινίων αλλεπάλληλες. Η τελευταία ημερομηνία που είχαμε σημειωμένη στο ημερολόγιο ήταν η 3η Ιουλίου με εγκαίνια και εκδηλώσεις πολυήμερες.

Έναν μήνα νωρίτερα από τον προγραμματισμό, ανακοινώθηκε η αναβολή για το τέλος του τρέχοντος έτους λόγω της κλιμάκωσης των εντάσεων στην περιοχή.

Από τη σύγχρονη οπτική του μάρκετινγκ, η εκατονταετία από την ανακάλυψη του τάφου του Φαραώ Τουταγχαμών, ηλικίας 3.200 ετών, που βρέθηκε στις 26 Νοεμβρίου 1922, θα ήταν η ιδανική ημερομηνία για τα εγκαίνια του εντυπωσιακού Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου (GEM) του Καΐρου.

Ωστόσο, στη σύγχρονη Αίγυπτο, η ζωή κυλάει με το ρυθμό του shuwaya, shuwaya, που σημαίνει «λίγο, λίγο». Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη η μη «χρήση» του επετειακού συμβολισμού.

Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο: δύο δεκαετίες αναμονής

Με περισσότερα από 20 χρόνια προετοιμασίας, το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο είναι ίσως ο πιο πολυαναμενόμενος πολιτιστικός φορέας στον κόσμο.

Θα παραμείνει προσωρινά κλειστό για το κοινό από τις 15 Οκτωβρίου, προκειμένου να γίνουν οι προετοιμασίες για τις τριήμερες εορταστικές εκδηλώσεις των εγκαινίων, στις οποίες θα έχουν πρόσβαση μόνο καλεσμένοι, και θα ανοίξει ξανά για το κοινό από τις 4 Νοεμβρίου.

See more

Τον Οκτώβριο του 2024, άνοιξαν 11 από τις 12 κύριες γκαλερί του, παρουσιάζοντας συλλογές που καλύπτουν από την προϊστορική εποχή (700.000 π.Χ.) έως τη ρωμαϊκή εποχή (περίπου 394 μ.Χ.).

Τα εκθέματα παρουσιάζονται σε τρία αλληλένδετα θέματα – βασιλεία, κοινωνία και πεποιθήσεις – αναδεικνύοντας τη σχέση μεταξύ των Αιγυπτίων βασιλέων, των υπηκόων τους και της θρησκείας.

Από την 1η Νοεμβρίου οι επισκέπτες του μουσείου θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν την πλήρη συλλογή του μουσείου, συμπεριλαμβανομένων και των 100.000 εκθεμάτων του και της πλήρους συλλογής του Τουταγχαμών – πάνω από 5.000 θησαυροί που ανακαλύφθηκαν στον τάφο του Φαραώ.

Η Αίγυπτος «στοιχηματίζει» στον Τουταγχαμών

Η Αίγυπτος στοιχηματίζει στον Τουταγχαμών για την αναβίωση του τουρισμού της. Σύμφωνα με τους Financial Times «η Αίγυπτος ποντάρει σε ένα νέο μουσείο που τιμά τον αρχαίο φαραωνικό πολιτισμό της, με στόχο να δώσει ώθηση στον τουρισμό, καθώς η οικονομία της χώρας αντιμετωπίζει αυξανόμενα χρέη.

Ο αριθμός των τουριστών που επισκέπτονται τη χώρα, ο οποίος μειώθηκε μετά την έναρξη της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023, έχει ανακάμψει, εν μέρει χάρη στην αύξηση των επισκεπτών στα παραθαλάσσια θέρετρα της Ερυθράς Θάλασσας, κυρίως από την Ανατολική Ευρώπη και την πρώην Σοβιετική Ένωση.

Ο Sherif Fathi, υπουργός Τουρισμού και Αρχαιοτήτων της χώρας, δήλωσε τον περασμένο μήνα στο Asharq Business News ότι αναμένει ο αριθμός των τουριστών να φτάσει τα 18 εκατομμύρια το 2025, από 15,7 εκατομμύρια το 2024, προσθέτοντας ότι τα έσοδα αυξήθηκαν κατά 22% στα 8 δισεκατομμύρια δολάρια το πρώτο εξάμηνο του έτους.

Ο τουρισμός αποτελεί κρίσιμη πηγή ξένου συναλλάγματος, αντιπροσωπεύοντας το 8,5% του ΑΕΠ της χώρας και περίπου 2,7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού.

Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο: Ιστορία και σχεδιασμός

Το 1992, ο πρόεδρος της Αιγύπτου, Χόσνι Μουμπάρακ, ανακοίνωσε σχέδια για την κατασκευή ενός νέου μουσείου που θα συγκέντρωνε τα αρχαία αντικείμενα που ήταν διάσπαρτα σε όλη τη χώρα.

Το Αιγυπτιακό Μουσείο στο Κάιρο, ειδικότερα, είχε γεμίσει με αντικείμενα, ήταν αμυδρά φωτισμένο και ευαίσθητο στις δονήσεις από την κυκλοφορία της πόλης. Το Υπουργείο Πολιτισμού επέλεξε μια τοποθεσία έξω από το Κάιρο, μακριά από την κυκλοφοριακή συμφόρηση, αλλά αρκετά κοντά ώστε να είναι εύκολα προσβάσιμη για τους τουρίστες.

Το 2002 προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό σχεδιασμού – υπό την αιγίδα της UNESCO- και έθεσε τα θεμέλια.

Το 2003, η εταιρεία Heneghan Peng Architects, με έδρα το Δουβλίνο, κέρδισε το συμβόλαιο σχεδιασμού. Η κατασκευή ξεκίνησε το 2005, αλλά το έργο αντιμετώπισε μια σειρά καθυστερήσεων.

Οι πολιτικές αναταραχές κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης το 2011 και η επακόλουθη παραίτηση του προέδρου Μουμπάρακ σταμάτησαν τις εργασίες για τρία χρόνια. Με τη βοήθεια διεθνούς χρηματοδότησης, το έργο ξανάρχισε το 2014, αλλά διακόπηκε και πάλι, αυτή τη φορά λόγω της έναρξης της πανδημίας COVID-19 το 2020.

Τελικά, οι εργασίες ξανάρχισαν και οι πρώτες ιδιωτικές ξεναγήσεις προσφέρθηκαν το 2022. Η κλίμακα του κτιρίου, το μοτίβο των τριγώνων στην πρόσοψή του και οι κεκλιμένες οροφές του εσωτερικού του θυμίζουν τις Πυραμίδες της Γκίζας, που βρίσκονται 2 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά.

Οι επισκέπτες περνούν από μια είσοδο καλυμμένη με ημιδιαφανή πάνελ από αλάβαστρο και πλαισιωμένη από ιερογλυφικά για να φτάσουν στο σκιερό αίθριο, όπου τους υποδέχεται ένα κολοσσιαίο άγαλμα του Ραμσή ΙΙ, ηλικίας 3.200 ετών.

Στη συνέχεια, μπορούν να ανέβουν μια μεγάλη σκάλα, πλαισιωμένη από αγάλματα θεών και βασιλέων, για να φτάσουν στις τεράστιες εκθεσιακές αίθουσες.

Ο κύριος στόχος της πρόσοψης του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου είναι να εκφράσει τον αιγυπτιακό πολιτισμό χρησιμοποιώντας όλα τα στοιχεία του. Για την επένδυση αυτού του μοναδικού και καινοτόμου σχεδιασμού χρησιμοποιήθηκαν αιγυπτιακές πρώτες ύλες, αιώνια σύμβολα, που χαρακτηρίζουν τον αρχαίο πολιτισμό.

Η πρόσοψη περιλαμβάνει επτά πυραμίδες, ένας αριθμός που έχει σημαντική σημασία σε όλη την αιγυπτιακή ιστορία.

Η ανατολική πρόσοψη του GEM έχει ύψος 46 μέτρα και μήκος πάνω από 800 μέτρα και χωρίζεται σε τρία μέρη, δύο από τα οποία περιέχουν τρεις πυραμίδες. Η χρήση του φωτισμού για να συνδέσει τη γη με τον ουρανό μέσω του φωτός αντιπροσωπεύει την τέταρτη διάσταση.

Μια έβδομη διαφανής πυραμίδα βρίσκεται στην πρόσοψη που βλέπει προς τα βόρεια, προς το Οροπέδιο της Γκίζας.

Η πρόσοψη καλύφθηκε με αιγυπτιακό μάρμαρο από τα λατομεία του Σινά, το οποίο χρησιμοποιούσαν και οι αρχαίοι Αιγύπτιοι σε αγάλματα και αρχιτεκτονικά στοιχεία σε ναούς. Τα ψηλά γυάλινα παράθυρα στο νοτιοανατολικό άκρο του κτιρίου προσφέρουν ανεμπόδιστη θέα στις πυραμίδες.

Η ιδέα του Σι Φου Πενγκ (Heneghan Peng Architects), η οποία επιλέχθηκε μέσα από 1.557 προτάσεις από 83 διαφορετικές χώρες, βασιστηκε στη δημιουργία ενός κτιρίου 50 μέτρα χαμηλότερο από τις πυραμίδες αλλά με μήκος 500 μέτρα.

Ο διευθύνων σύμβουλος του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου, Ahmed Ghoneim, έχει δηλώσει: «Δεν πρόκειται απλώς για την έκθεση αρχαιοτήτων, αλλά για την εμπειρία, την αφήγηση και τη μελέτη. Στόχος μας είναι να κάνουμε την Αίγυπτο όχι μόνο την πατρίδα της ιστορίας, αλλά και ένα παγκόσμιο κέντρο έρευνας για την πολιτιστική κληρονομιά».

Μια αρχιτεκτονική πρόκληση

Με εκτιμώμενο κόστος 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια, το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο είναι το μεγαλύτερο αρχαιολογικό μουσείο στον κόσμο. Με έκταση που φτάνει τα 500.000 τετραγωνικά μέτρα, το τεράστιο κτίριο είναι διπλάσιο σε μέγεθος από το Λούβρο στο Παρίσι και δυόμισι φορές μεγαλύτερο από το Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο.

Το 2024, λίγο μετά την πρόωρη έναρξη λειτουργίας του GEM, η UNESCO απένειμε στο ακόμη ημιτελές μουσείο το διάσημο ετήσιο βραβείο Prix Versailles ως ένα από τα ομορφότερα πολιτιστικά ιδρύματα στον κόσμο.

Η πρόκληση για τους αρχιτέκτονες ήταν να βρουν την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της αρχαίας Αιγύπτου – μιας υπερδύναμης της εποχής της – και της σύγχρονης χώρας των 115 εκατομμυρίων ανθρώπων κι ενός τεράστιου εξωτερικού χρέους.

Αυτή η ισορροπία μεταξύ παλιού και νέου, πολυτέλειας και φτώχειας, ξεκινά από το ευρύχωρο αίθριο που χρησιμεύει ως κύρια είσοδος. Οι επισκέπτες στέκονται με δέος μπροστά στο γρανιτένιο άγαλμα του Ραμσή ΙΙ, του θρυλικού ηγεμόνα της 19ης Δυναστείας της Αιγύπτου, που βασίλεψε από το 1279 έως το 1213 π.Χ.

Το άγαλμα, που ανακαλύφθηκε σπασμένο σε έξι κομμάτια σε έναν ναό κοντά στη Μέμφιδα, αναστηλώθηκε και το 1955 στήθηκε στην πλατεία Ραμσή, μπροστά από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό του Καΐρου για να υποστεί εκτεταμένες φθορές από τους ρύπους των οχημάτων και τους κραδασμούς του σιδηροδρόμου.

Το πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του μουσείου είναι ο τρόπος που αντανακλά τους βασικούς πυλώνες του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού: τη διατήρηση, την κληρονομιά και την τεκμηρίωση.

Το GEM συνεχίζει αυτή τη δέσμευση μέσω προηγμένων εργαστηρίων συντήρησης που χρησιμοποιούν τεχνολογία αιχμής για την προστασία περισσότερων από 100.000 αντικειμένων, διασφαλίζοντας ότι θα διατηρηθούν για τις επόμενες γενιές.

Παράγοντες όπως ο έλεγχος της θερμοκρασίας, η ρύθμιση της υγρασίας και η προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία παίζουν κρίσιμο ρόλο στις μεθόδους διατήρησης.

Με πληροφορίες από Financial Times, Condé Nast Traveller Middle East, The Jerusalem Post, Egypt Today, Britannica και Art News.