Η τέχνη του ψηφιδωτού δεν είναι για τον μοναχό Κουκουζέλη μια απλή εικαστική πρακτική, αλλά καρπός προσευχής και εσωτερικής ησυχίας. Μέσα από την καθημερινή άσκηση της ταπείνωσης, δημιουργεί εικόνες που αν και ακολουθούν αυστηρούς βυζαντινούς κανόνες, μεταδίδουν κάτι ακαριαία ανθρώπινο και διαχρονικό. Μπορείτε να δείτε τα έργα του εδώ.
Ο μοναχός Κουκουζέλης μιλά στο ΒΗΜΑ και αποκαλύπτει τι σημαίνει να είσαι δημιουργός μέσα στο άχρονο, πώς ένα έργο μεταφέρει την ευχή του τόπου που το γέννησε και γιατί η μορφή της Παναγίας παραμένει η αιώνια πηγή έμπνευσής του.
Η τέχνη σας γεννιέται στο περιβάλλον της προσευχής, σε ένα κελί του Αγίου Όρους. Πώς επηρεάζει η μοναχική ζωή τη δημιουργία ενός ψηφιδωτού; Πού τελειώνει η τεχνική και πού αρχίζει η πνευματικότητα;
Δεν υπάρχει όριο ανάμεσα στην τεχνική και την πνευματικότητα. Αυτά τα δυο συνυπάρχουν και θα τολμήσω να πω ότι στην περίπτωση μας εδώ το ένα έχει την ανάγκη του άλλου. Η τεχνική χρειάζεται την πνευματικότητα, έχει ανάγκη την εσωτερική ηρεμία, την ησυχία, την υπομονή, την προσευχή και γενικά μια πνευματική καλλιέργεια. Η μοναχική ζωή δεν προσθέτει κάτι «μηχανικά» στην τεχνική, είναι το υπέδαφος που όσο το καλλιεργείς τόσο πιο εμπνευσμένο βγαίνει ένα έργο.
Το ψηφιδωτό δεν είναι μια σύγχρονη τεχνική, κι όμως, τα έργα σας μοιάζουν να μιλούν σε σημερινούς ανθρώπους με έναν άχρονο τρόπο. Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το στοιχείο εκείνο που καθιστά αυτή τη μορφή έκφρασης ακόμη ζωντανή και αναγκαία;
Το ψηφιδωτό έχει βάθος χρόνου όχι παλαιότητα. Έχει αλήθεια, αμεσότητα, φως, χρώμα και ταυτόχρονα ταπείνωση γιατί έχει ηρεμία και υπομονή. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ανάγκη από αλήθεια και από κάτι που δεν αλλοιώνεται μέρα με την μέρα και γι’ αυτό νομίζω καθίσταται αυτή η τέχνη αναγκαία.
Η απεικόνιση του Χριστού Παντοκράτορα ή της Θεοτόκου ακολουθεί αυστηρούς κανόνες, αλλά κάθε έργο είναι και μια προσωπική προσφορά. Πώς προσεγγίζετε μια ιερή μορφή; Πώς αποδίδετε την αγιότητα χωρίς να «εφευρίσκετε», αλλά και χωρίς να επαναλαμβάνεστε;
Στον Χριστό την Παναγία και τους Αγίους μας δεν προσθέτουμε κάτι δικό μας. Η προσευχή και η ησυχία μαζί με την έρευνα γύρω από το κάθε εικονιζόμενο πρόσωπο είναι που δίνουν στο αποτέλεσμα μια μοναδικότητα και μια πνευματικότητα χωρίς εφευρέσεις και νεωτερισμούς.
Το φως και το χρώμα παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο έργο σας. Υπάρχουν επιλογές υλικών ή αποχρώσεων που λειτουργούν, για εσάς, όχι μόνο αισθητικά αλλά και θεολογικά;
Βεβαίως τα υλικά αλλά πρωτίστως η επιλογή των χρωμάτων παίζει το σημαντικότερο ρόλο. Η υαλομαζα είναι υλικό που μπορεί να αποδόσεις πιστά το άκτιστο φως της αγιότητας και ταυτόχρονα την γήινη χροιά των προσώπων και των αντικειμένων αρκεί να γίνει η σωστή επιλογή των αποχρώσεων με σκέψη και προσευχή για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
«Το ψηφιδωτό έχει βάθος χρόνου όχι παλαιότητα».
Ένα έργο σας τοποθετήθηκε πρόσφατα σε παρεκκλήσι στη Μύκονο. Πώς βιώνετε τη «μεταφορά» της αθωνικής εικονοποιίας έξω από το μοναστικό περιβάλλον; Μπορεί ένα έργο να φέρει μαζί του και την ευχή του τόπου που το γέννησε;
Αν ένα έργο έχει φιλοτεχνηθεί με προσευχή και ησυχία πνευματική έχει ευλογία. Δεν είναι το περιβάλλον που αγιάζει το έργο, αλλά η προσευχή και η καλλιεργείς του εκάστοτε καλλιτέχνη. Το Άγιο Όρος είναι τόπος χάριτος και προσευχής αλλά η Χάρις δεν περιορίζεται γεωγραφικά, ένα Παρεκκλήσι, ένας τοίχος , ένα έργο μπορεί να γίνει τόπος χαριτος αρκεί να φιλοτεχνήθηκε με υλικά την προσευχή και την ησυχία εκτός από τα τεχνητά υλικά.
Το όνομα Κουκουζέλης σας συνδέει -ηχηρά- με έναν από τους μεγάλους μουσικούς της Ορθοδοξίας. Σας εμπνέει ο Άγιος Ιωάννης Κουκουζέλης; Και αν ναι, με ποιο τρόπο;
Ο Άγιος Ιωάννης ο Κουκουζελης είναι προστάτης μου είναι πρότυπο ταπείνωσης και προσευχής. Ανέπτυξε την ιερή τέχνη της υμνωδίας με αφοσίωση και αυτό με εμπνέει προσωπικά εκτός της ψαλτικής τέχνης και στην τέχνη του ψηφιδωτού και προσπαθώ και εύχομαι να τον μιμούμαι έστω και στο ελάχιστο κάθε στιγμή.
«Το Άγιο Όρος είναι τόπος χάριτος και προσευχής αλλά η Χάρις δεν περιορίζεται γεωγραφικά».
Αν είχατε να ξεχωρίσετε ένα πρόσωπο -μια μορφή- που επιστρέφετε ξανά και ξανά να ψηφιδογραφήσετε, ποιο θα ήταν αυτό; Και γιατί;
Το πρόσωπο που μου έχει ζητηθεί να φιλοτεχνίσω περισσότερες φορές και πάντα θα θέλω κι άλλες είναι το πρόσωπο της Παναγίας. Ποτέ δεν το χορταίνω . Κάθε φορά που το φτιάχνω, αισθάνομαι την μικρότητα μου και ξανά επιστρέφω γιατί πάντα κάτι θα έχω να αποδώσω.
