Τα capital controls ήρθαν για να μείνουν

Συνεχείς αναβολές παίρνει η άρση των capital controls και πλέον όλα δείχνουν πως οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τους ιδιώτες, είναι εδώ για να μείνουν για πολύ ακόμη. Το πρώτο τρίμηνο του έτους πέρασε και μαζί ένα ακόμη χρονικό όριο που είχαν θέσει ο Πρωθυπουργός και το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης για την άρση τους. Και όσο κρατάει το καθεστώς αυτό, ένα είναι σίγουρο: ότι οι καταθέσεις δεν πρόκειται να γυρίσουν στις τράπεζες, καθώς το ευρώ που είναι εγκλωβισμένο σε καταθετικό λογαριασμό έχει μικρότερη αξία από το ευρώ που έχουμε στην τσέπη μας ή από αυτό που βρίσκεται σε ξένη τράπεζα.

Από το βράδυ της Κυριακής 28 Ιουνίου 2015, όταν ο Αλέξης Τσίπρας με τηλεοπτικό του διάγγελμα ανακοίνωνε την εισαγωγή των capital controls, αυτή η «σύντομη παρένθεση», όπως είχε χαρακτηρίσει το μέτρο τότε, παραμένει ακόμη ανοιχτή. Λίγο πριν από τις εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου σε τηλεοπτική του συνέντευξη ο Πρωθυπουργός μετέθετε την άρση των capital controls στις «αρχές του 2016». Στη συνέχεια, στα τέλη Δεκεμβρίου μιλώντας στους «FT» μετακίνησε το όριο στον Μάρτιο. «Η χώρα θα άρει όλα τα εναπομείναντα capital controls έως τον Μάρτιο» δήλωσε.

Ωστόσο ο Μάρτιος πέρασε και το ερώτημα πότε θα αρθούν οι κεφαλαιακοί περιορισμοί παραμένει αναπάντητο. Πριν από περίπου τρεις εβδομάδες σε τηλεοπτική του συνέντευξη και πάλι ο κ. Τσίπρας δήλωσε ότι τα capital controls «θα τελειώσουν στο δεύτερο εξάμηνο του 2016, οπότε η Ελλάδα θα επιστρέψει στην ανάπτυξη»!

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, ο οποίος ενώ παλαιότερα εμφανιζόταν αισιόδοξος πως οι περιορισμοί θα είχαν αρθεί ως το τέλος του περασμένου έτους, τώρα αναφέρει στους συνομιλητές του ότι «δεν βρισκόμαστε στο τέλος του δρόμου, είμαστε ακόμη στην αρχή».

Μιλώντας πριν από περίπου έναν μήνα στη Βουλή δήλωνε ότι «δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα» για την άρση των capital controls και πρόσθετε ότι «ο περιορισμός στην κίνηση κεφαλαίων θα αρθεί με την προϋπόθεση ότι θα ξεκινήσει η ανάκαμψη της οικονομίας και εφόσον επιστρέψουν οι καταθέσεις στις τράπεζες».

Ωστόσο στην παρούσα συγκυρία μόνο για επιστροφή καταθέσεων δεν μπορούμε να μιλάμε. Κορυφαίες τραπεζικές πηγές αναφέρουν ότι «όσο παραμένουν τα capital controls, οι καταθέσεις δεν πρόκειται να επιστρέψουν, ενώ αν αρθούν, με την αβεβαιότητα που δημιουργεί η καθυστέρηση της αξιολόγησης, θα αδειάσουν οι τραπεζικοί λογαριασμοί».

Ολα αυτά δείχνουν λοιπόν ότι κυβέρνηση και τραπεζίτες συμβιβάζονται με την ιδέα της παραμονής των capital controls για πολύ ακόμη. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, «αρκετοί στην κυβέρνηση βλέπουν με καλό μάτι την παραμονή των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων για τους ιδιώτες και την περαιτέρω χαλάρωση για τις επιχειρήσεις». Θεωρούν ότι η δυνατότητα ανάληψης 1.680 ευρώ τον μήνα ανά δικαιούχο υπερκαλύπτει τις ανάγκες ενός μέσου νοικοκυριού και δεν βλέπουν τον λόγο όχι μόνο γιατί να αρθούν τα capital controls αλλά και γιατί να αυξηθεί το εβδομαδιαίο όριο αναλήψεων. Από την άλλη, θεωρούν ότι με την ενίσχυση των ηλεκτρονικών και διατραπεζικών συναλλαγών θα περιοριστεί η φοροδιαφυγή. Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία των πιστωτικών καρτών, το πλαστικό χρήμα χρησιμοποιείται εκεί όπου ούτως ή άλλως κόβονται αποδείξεις (σουπερμάρκετ, πολυκαταστήματα, βενζινάδικα), ενώ συνεχίζονται οι συναλλαγές με μετρητά στην παροχή υπηρεσιών (γιατροί, τεχνίτες κ.λπ.), όπου καταγράφεται η μεγαλύτερη φοροδιαφυγή.

Σε κάθε περίπτωση, η παραμονή των capital controls δρα ανασταλτικά στην επιστροφή των καταθέσεων. Και αυτό για τον πολύ απλό λόγο ότι ένα ευρώ στην τράπεζα έχει μικρότερη αξία από ένα ευρώ στην τσέπη. Διότι το ευρώ στην τράπεζα είναι δεσμευμένο και ο ιδιοκτήτης του δεν έχει άμεση πρόσβαση στις καταθέσεις του.

Για τον λόγο αυτόν άλλωστε έχει δημιουργηθεί μια ιδιότυπη «μαύρη» αγορά μετρητών, δηλαδή κάποιος αγοράζει μετρητά πληρώνοντας με καταθέσεις. Μόνο που η συναλλαγή δεν γίνεται στην ονομαστική αξία των μετρητών, αλλά χρεώνεται προμήθεια της τάξεως του 5%-6%, η οποία μπορεί να φθάσει ως και 10%. «Οπου σε πιάσει κανείς, ανάλογα με την ανάγκη» αναφέρουν πηγές της αγοράς. Δηλαδή, για να πάρει κάποιος στα χέρια του μετρητά, π.χ., 5.000 ευρώ, μεταφέρει διατραπεζικά 5.250-5.500 ευρώ από τις καταθέσεις του.

Η προμήθεια που πληρώνεται καλύπτει και τον κίνδυνο «κουρέματος» των καταθέσεων, ο οποίος προκαλείται από τα «κόκκινα» δάνεια, τα οποία συνεχίζουν να αυξάνονται. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της κεντρικής τράπεζας, το 2015 τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξήθηκαν κατά περίπου 7 δισ. ευρώ. Αν σε αυτά προστεθούν και εκείνα που έχουν ρυθμιστεί επανειλημμένως και εξυπηρετούνται προβληματικά, τότε αγγίζουν τα 10 δισ. ευρώ. Αν η αύξηση των «κακών» δανείων συνεχιστεί το 2016 ακόμη και με τον μισό ρυθμό, τότε δεν αποκλείεται ορισμένες ή ακόμη και όλες οι τράπεζες να χρειαστεί να κάνουν νέα ανακεφαλαιοποίηση για να καλύψουν τις νέες ζημιές από τα προβληματικά δάνεια. Και αν συμβεί αυτό, τότε θα γίνει με «bail in», δηλαδή με «κούρεμα» των καταθέσεων πάνω από 100.000 ευρώ. Για τον λόγο αυτόν, οι τραπεζίτες θεωρούν ότι θα πρέπει να ψηφιστεί το συντομότερο δυνατόν το νέο πλαίσιο για τα «κόκκινα» δάνεια που θα αναγκάσει τους μπαταχτσήδες και τους «στρατηγικούς» κακοπληρωτές να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.

Σε κάθε περίπτωση, με την αξιολόγηση να είναι ακόμη στον αέρα και το «κενό» ανάμεσα στις χορηγήσεις και στις καταθέσεις ύψους περίπου 110 δισ. ευρώ να καλύπτεται από ELA και EKT, η άρση των capital controls μοιάζει εξαιρετικά δύσκολη εξέλιξη. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι στην περίπτωση της Κύπρου, η οποία προσαρμόστηκε γρήγορα στο Μνημόνιο, χρειάστηκε να περάσουν πάνω από δύο χρόνια (25 μήνες) προκειμένου να αρθούν τα capital controls.