Οι πρόσφυγες στους δρόμους, η Ευρώπη στα κάγκελα

Αντιμέτωπη με άλλη μία ημερομηνία-τελεσίγραφο βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ενωση και κατ’ επέκταση η Ελλάδα στο Προσφυγικό. Η Δευτέρα 7 Μαρτίου θεωρείται πλέον το όριο πέραν του οποίου «τα πάντα είναι ανοιχτά», ακόμη και για τη διατήρηση της Ζώνης του Σένγκεν. Η Σύνοδος Κορυφής ΕΕ – Τουρκίας θα φέρει όλα τα θέματα στο τραπέζι με τρόπο επιτακτικό. Αν δεν σημειωθεί έλεγχος των προσφυγικών ροών, το Σχέδιο Β μιας de facto μετακίνησης της «γραμμής Σένγκεν» βορείως της Ελλάδας είναι δυστυχώς υπαρκτό. Δημοσίως αυτό είναι κάτι που έχει ειπωθεί μόνο από τα κράτη του Βίζεγκραντ, τη Σλοβενία και την Αυστρία –σε επίπεδο ΕΕ. Ωστόσο, στο παρασκήνιο όλο και περισσότεροι ευρωπαίοι αξιωματούχοι παραδέχονται ότι είναι αρκετά πιθανό να συμβεί.

Παράλληλα όλοι ελπίζουν ότι η ταχέως συμφωνηθείσα επιχείρηση του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο θα λειτουργήσει αποτρεπτικά και θα αποθαρρύνει τα δίκτυα των παρανόμων. Ασφαλείς πληροφορίες αναφέρουν επίσης μάλιστα ότι η Κομισιόν επεξεργάζεται νυχθημερόν σχέδιο για έκτακτη ανθρωπιστική βοήθεια και αναζητείται ήδη η κατάλληλη νομική βάση για να ενεργοποιηθεί το εργαλείο αυτό. Σκοπός θα είναι να βοηθηθούν τα κράτη-μέλη και κατ’ αρχάς η Ελλάδα καθώς υπάρχει σοβαρός φόβος εγκλωβισμού δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων στο έδαφός της.

Η πρωτοβουλία της Βιέννης να συγκαλέσει σύνοδο με τις χώρες του δυτικοβαλκανικού διαδρόμου έχει δηλητηριάσει την ατμόσφαιρα. Στο Βερολίνο υπάρχει ενόχληση για τη μη πρόσκληση της Γερμανίας αλλά και της Ελλάδας –με τις δύο περιπτώσεις πάντως να διαφέρουν. Η Ανγκελα Μέρκελ πιέζεται σφόδρα στο εσωτερικό μέτωπο εν όψει των εκλογικών αναμετρήσεων σε τρία ομόσπονδα κρατίδια στις 13 Μαρτίου. Τα ποσοστά της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) κινούνται σε υψηλά επίπεδα, ιδιαίτερα στη Σαξονία-Ανχαλτ (άνω του 15%), ενώ φαίνεται ότι υπάρχει «υπόγεια κινητικότητα» εντός των Χριστιανοδημοκρατών για μεταβατικά σενάρια που περιλαμβάνουν τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

Την ίδια στιγμή η συνεργασία με την Αγκυρα καρκινοβατεί. Οι ροές δεν μειώνονται ουσιαστικά, ενώ υπάρχει τεράστια καχυποψία για τις προθέσεις Ερντογάν. Το στοίχημα του Βερολίνου να «παίξει το χαρτί» του Αχμέτ Νταβούτογλου ήταν μάλλον εξαρχής χαμένο και τα φιλόδοξα σχέδια π.χ. για απευθείας επανεγκατάσταση προσφύγων από το τουρκικό έδαφος δεν φαίνεται να έχουν μέλλον σε αυτή τη φάση. Η Ανγκελα Μέρκελ επιμένει ότι χωρίς την Τουρκία δεν μπορεί να υπάρξει λύση, αλλά αναμένεται να δεχθεί σκληρή κριτική στην προσεχή Σύνοδο από τις χώρες του Βίζεγκραντ και όχι μόνο.

Το δραματικό μήνυμα ότι «η κλεψύδρα αδειάζει» ανέλαβε να στείλει –χωρίς περιστροφές –ο Δημήτρης Αβραμόπουλος. Στις δηλώσεις του μετά το Συμβούλιο των Υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων την περασμένη Πέμπτη ο έλληνας επίτροπος με αρμοδιότητα τη Μετανάστευση, την Εσωτερική Ασφάλεια και την Ιθαγένεια προειδοποίησε ότι «εντός των επομένων 10 ημερών χρειαζόμαστε απτά αποτελέσματα επί του εδάφους, διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος κατάρρευσης ολόκληρου του συστήματος».

Σύμφωνα με ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές, ο κ. Αβραμόπουλος χρησιμοποίησε ιδιαίτερα αυστηρή γλώσσα εντός του πρόσφατου Συμβουλίου. Ζήτησε επιτακτικά να δεσμευθούν τα κράτη-μέλη στο ζήτημα της μετεγκατάστασης αλλά και των επιστροφών. Οπως φαίνεται, τις προσεχείς ημέρες θα ανακοινωθούν από τα κράτη-μέλη συγκεκριμένες δεσμεύσεις για το πόσους πρόσφυγες θα δέχονται (σύμφωνα με πληροφορίες από ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές, η Γαλλία σχεδιάζει να δέχεται περίπου 200 μηνιαίως) και θα βοηθηθεί η Αθήνα να «γεμίσει τη δεξαμενή» των προς μετεγκατάσταση ατόμων. Η Ουγγαρία πάντως σχεδιάζει δημοψήφισμα επί του σχεδίου μετεγκατάστασης, ένδειξη ότι ο δρόμος θα είναι δύσβατος.

Υπό το φάσμα μιας μονιμότερης παραμονής ίσως και δεκάδων χιλιάδων προσφύγων στην Ελλάδα, η Κομισιόν έχει αναλάβει να προετοιμάσει συγκεκριμένο μηχανισμό για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στα κράτη-μέλη. Το ανακοίνωσε ανοιχτά άλλωστε την Παρασκευή η εκπρόσωπος της Επιτροπής Νατάσα Μπερτό.

Οι εργασίες είναι πυρετώδεις με σκοπό ένα πρώτο σχέδιο να ανακοινωθεί πριν από τη Σύνοδο ΕΕ –Τουρκίας. Αυτό αναμένεται να γίνει από τον κύπριο επίτροπο Χρήστο Στυλιανίδη, αρμόδιο για την Ανθρωπιστική Βοήθεια και τη Διαχείριση Κρίσεων, χαρτοφυλάκιο που έχει την τεχνογνωσία για την προετοιμασία του νέου «εργαλείου».

Στα Συμπεράσματα του πρόσφατου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (18-19 Φεβρουαρίου) αναφερόταν ρητά ότι θεωρείται απαραίτητο «να αποκτήσει η ΕΕ ικανότητα να παρέχει ανθρωπιστική βοήθεια εσωτερικώς, σε συνεργασία με οργανώσεις όπως η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ώστε να στηριχθούν οι χώρες που αντιμετωπίζουν μεγάλο αριθμό προσφύγων και μεταναστών, με βάση την εμπειρία της Υπηρεσίας Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ».

Βάσει του τρέχοντος σχεδιασμού των Βρυξελλών, η βοήθεια που θα παρέχει το νέο εργαλείο δεν θα έχει την κλασική μορφή της ανθρωπιστικής βοήθειας αλλά περισσότερο της «έκτακτης βοήθειας». Θα αφορά δε αποκλειστικά τους πρόσφυγες. Δεν είναι γνωστό πώς θα ονομαστεί αυτό το νέο κοινοτικό εργαλείο, είναι ξεκάθαρο όμως ότι εντάσσεται στην αποφασιστικότητα της Κομισιόν να βοηθήσει την Ελλάδα, σε αντίθεση με τη στάση ορισμένων κρατών-μελών που φαίνεται να αγνοούν την έννοια της αλληλεγγύης.