Μάχη με τον χρόνο δίνει η Αθήνα για Προσφυγικό και Σένγκεν

«Μάχη με τον χρόνο» καλείται να δώσει η Αθήνα ώστε να ολοκληρώσει ως την προσεχή Σύνοδο Κορυφής του Φεβρουαρίου το μεγαλύτερο μέρος της κατασκευής των hotspots και να κερδίσει «ζωτικό χρόνο» στο Προσφυγικό. Ο κλοιός των πιέσεων έχει σφίξει ανησυχητικά γύρω από την κυβέρνηση έπειτα από την εξέταση του σχεδίου της Εκθεσης Αξιολόγησης Σένγκεν από το Κολέγιο των Επιτρόπων.Οι εμπειρογνώμονες της Κομισιόν εντόπισαν σοβαρές ελλείψεις στον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων που πρέπει να αντιμετωπιστούν εντός των προσεχών τριών μηνών. Σε διαφορετική περίπτωση η Ελλάδα κινδυνεύει με «de facto» καραντίνα ή απομόνωση από τη Ζώνη του Σένγκεν.

Τα τελευταία 24ωρα η Αθήνα επιδιώκει να απαντήσει στους επικριτές της λέγοντας ότι η ίδια έχει δαπανήσει σημαντικότατους πόρους για τη διαχείριση του Προσφυγικού, αλλά επίσης ότι η ίδια η συζήτηση επί του ζητήματος έχει πολιτικοποιηθεί και η βοήθεια των εταίρων έχει καθυστερήσει.

Το αδιέξοδο επιταχύνει τις εξελίξεις

Πάντως ο αναπληρωτής υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας εξέφρασε την έντονη ανησυχία του για πιθανό αποκλεισμό των συνόρων στον Βορρά. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», η Αθήνα έχει δεσμευθεί ότι τα hotspots σε Λέσβο, Λέρο και Χίο (όπου η παρουσία των Ολλανδών αποδεικνύεται καταλυτική) θα ολοκληρωθούν στις 10 Φεβρουαρίου. Συγκεκριμένα στη Λέσβο έχουν ξεκινήσει οι εργασίες για το τρίτο κέντρο καταγραφής στο hotspot. Στη Λέρο ο ΟΤΕ προχωρεί την εγκατάσταση γραμμών γρήγορου Internet που ελπίζεται να ολοκληρωθεί ως τις 4 Φεβρουαρίου. Τα έργα στη Σάμο έχουν αναλάβει οι Ενοπλες Δυνάμεις και αναμένεται να αρχίσουν τη Δευτέρα. Στην Κω όμως δεν υπάρχει καμία πρόοδος. Παράλληλα το EASO έχει αναλάβει να αγοράσει 25 μηχανήματα EURODAC ώστε η διαδικασία να επιταχυνθεί. Στις Βρυξέλλες πάντως η συνεχής ζήτηση έκτακτης χρηματοδότησης από την Αθήνα δεν εισπράττεται με ικανοποίηση, ενώ προβληματισμός επικρατεί διότι δεν προχωρεί η δημιουργία των θέσεων προσωρινής υποδοχής. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει όλη η ΕΕ στο Προσφυγικό οδηγεί στην αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων. Σε πολλά κράτη-μέλη, με προεξάρχουσα τη Γερμανία, έχουν επικρατήσει εσωτερικοί πολιτικοί όροι στη συζήτηση για την προσφυγική κρίση. Σε επίπεδο Κομισιόν υπάρχει απογοήτευση διότι μια σειρά πρωτοβουλίες, με βασικότερη τη μετεγκατάσταση, δεν έχουν αποδώσει.

Το απώτατο χρονικό όριο για να αποφευχθούν τα χειρότερα είναι η Σύνοδος Κορυφής στις 17-18 Μαρτίου. Αν σε εκείνη που θα έχει προηγηθεί τον Φλεβάρη δεν υπάρξει απτή πρόοδος, οι εξελίξεις ίσως αποκτήσουν αυτόνομη δυναμική. Οι διαθέσεις θα φανούν από το κλίμα στις επισκέψεις που θα πραγματοποιήσουν στην Ελλάδα οι υπουργοί Εσωτερικών Γερμανίας και Γαλλίας Τόμας ντε Μεζιέρ και Μπερνάρ Καζνέβ.

Επίσης, στις 13 Μαρτίου θα συμβούν δύο παράλληλα γεγονότα. Τότε θα στηθούν κάλπες σε τρία γερμανικά κρατίδια: στη Βάδη-Βυρτεμβέργη, στη Ρηνανία-Παλατινάτο και στη Σαξονία-Ανχαλτ. Τα ποσοστά του CDU στα δύο πρώτα κρατίδια καταρρέουν, ενώ η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) προσεγγίζει διψήφια ποσοστά. Την ίδια ημέρα λήγουν οι αποφάσεις όσων κρατών-μελών για την επιβολή προσωρινών συνοριακών ελέγχων. Αν στη Σύνοδο Κορυφής του Φεβρουαρίου δεν υπάρξουν αποτελέσματα, η πίεση προς την Ανγκελα Μέρκελ για κλείσιμο συνόρων θα κορυφωθεί.

Πόσο κοντά είμαστε στην απομόνωση;

Το σχέδιο της Εκθεσης Αξιολόγησης Σένγκεν ήταν το πρώτο στην ιστορία όπου κατεγράφη ο όρος «σοβαρές ελλείψεις» σε έλεγχο εσωτερικών ή εξωτερικών συνόρων. Η αποστολή των εμπειρογνωμόνων (σύμφωνα με τον Κανονισμό 1051/2013) μπορεί και να μην ανακοινώνεται, όπως συνέβη αυτή τη φορά. Ελαβε χώρα την περίοδο 10-13 Νοεμβρίου 2015.

Οι εμπειρογνώμονες επισκέφθηκαν δύο ελληνικά νησιά (Χίος και Σάμος), καθώς και δύο περιοχές των ελληνοτουρκικών χερσαίων συνόρων (Εβρος και Ορεστιάδα). Η αποστολή πραγματοποιήθηκε κατόπιν «εκτίμησης κινδύνου» του Frontex με σκοπό να εξεταστούν η παρουσία της Αστυνομίας και της Ακτοφυλακής, η αποτελεσματικότητα της ταυτοποίησης και της καταγραφής, η επιτήρηση των θαλασσίων συνόρων και η συνεργασία με τρίτες χώρες. Οι σοβαρές ελλείψεις αφορούν τη: α) μη αποτελεσματική διαδικασία ταυτοποίησης και καταγραφής παράτυπων μεταναστών, β) τη μη συστηματική εισαγωγή δακτυλικών αποτυπωμάτων στο σύστημα και γ) τον μη συστηματικό έλεγχο των ταξιδιωτικών εγγράφων για τη γνησιότητά τους, αλλά και τη μη αντιπαραβολή τους με σημαντικές βάσεις δεδομένων ασφαλείας όπως το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν ή η Interpol. Το συμπέρασμα είναι ότι η χώρα μας αμελεί σοβαρά τις υποχρεώσεις της και ότι υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες στους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα, αν και αναγνωρίζει ότι η Ελλάδα υφίσταται μεγάλη πίεση από τις προσφυγικές ροές.

Η πρώτη εκδοχή του σχεδίου είχε ολοκληρωθεί στις 9 Δεκεμβρίου. Στις 23 Δεκεμβρίου έγινε εισήγηση για το περιεχόμενό του στην ελληνική πλευρά. Το σχέδιο ολοκληρώθηκε στις 12 Ιανουαρίου. Κατά μία γραμμή πληροφόρησης, υπήρξε αλλαγή στην ορολογία ανάμεσα στο κείμενο επί του οποίου ενημερώθηκε η Αθήνα τον Δεκέμβριο και σε αυτό που συζητήθηκε στην τελευταία συνεδρίαση της Κομισιόν. Η αλλαγή φέρεται να αφορούσε την αντικατάσταση του όρου «shortcomings» με τον βαρύτερο «serious deficiencies». Αν αυτό ισχύει, έχει τη σημασία του, διότι ο δεύτερος όρος μπορεί να πυροδοτήσει τη χρονική επέκταση των συνοριακών ελέγχων εντός Ζώνης Σένγκεν ως και για δύο χρόνια.Το κλίμα πάντως στη συνεδρίαση του Κολεγίου ήταν βαρύ. Τα πνεύματα ηρέμησαν μόνο έπειτα από την παρέμβαση του έλληνα επιτρόπου Δημήτρη Αβραμόπουλου, ο οποίος επεσήμανε ότι η επίσκεψη έγινε τον Νοέμβριο και από τότε έχει υπάρξει βελτίωση της κατάστασης. Τόνισε όμως επίσης ότι η Ελλάδα πρέπει να επιταχύνει την κατασκευή των hotspots ώστε να αρχίσει να λειτουργεί η μετεγκατάσταση.

Τις τελευταίες εβδομάδες άλλωστε ο κ. Αβραμόπουλος έχει πάρει προσωπικά επάνω του το πρόβλημα. Μιλώντας την Παρασκευή στην Αθήνα στο συνέδριο του «Economist» επανέλαβε με ένταση ότι «ούτε τέθηκε ούτε συζητήθηκε έξοδος καμίας χώρας από τη Ζώνη Σένγκεν. Αυτό δεν προβλέπεται καν». Προσέθεσε ότι οι ελλείψεις που εντόπισε η Εκθεση Αξιολόγησης Σένγκεν «πρέπει να θεραπευθούν», ξεκαθάρισε όμως ότι για αυτό ευθύνονται οι μεταναστευτικές πιέσεις. Αναγνώρισε δε ότι η κυβέρνηση έχει εντατικοποιήσει τους ρυθμούς, ενώ υπογράμμισε ότι κανείς δεν θέλει να έλθει ο Μάιος και να συνεχιστούν οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα.

Την περασμένη Πέμπτη διεξήχθη στις Βρυξέλλες η συνάντηση της τεχνικής επιτροπής, με συμμετοχή εμπειρογνωμόνων των κρατών-μελών, όπου συζητήθηκε εκτενέστερα το σχέδιο. Η Ελλάδα το καταψήφισε, ενώ τα κράτη του ευρωπαϊκού Νότου απείχαν. Το επόμενο βήμα είναι η έκδοση σύστασης από την Κομισιόν προς το κράτος-μέλος όπου εντοπίζονται οι ελλείψεις να λάβει τα κατάλληλα μέτρα. Η χώρα μας θα έχει τρεις μήνες ώστε να υλοποιήσει το σχέδιο δράσης το οποίο θα καταρτίσει. Παράλληλα, ως τις 10 Φεβρουαρίου το Συμβούλιο θα έχει ενημερωθεί από την Κομισιόν ώστε να κάνει τη δική του εισήγηση στα κράτη-μέλη. Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι είναι προγραμματισμένη για τον Απρίλιο του 2016 νέα επίσκεψη εμπειρογνωμόνων στη χώρα μας.

Κύκλοι της Κομισιόν με τους οποίους συνομίλησε «Το Βήμα» επέμεναν ότι το άρθρο 26 δεν έχει τιμωρητικό χαρακτήρα. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι να μην προχωρούν συνεχώς τα κράτη-μέλη σε παρατάσεις των συνοριακών ελέγχων με εθνικές αποφάσεις. Για τον λόγο αυτόν, εφόσον ενεργοποιηθεί το άρθρο 26 του Συνοριακού Κώδικα Σένγκεν, θα έχει περιεχόμενο στοχευμένο και θα λειτουργεί ως «ομπρέλα». Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία.

Βαρύ το πολιτικό τοπίο στην ΕΕ

Η πολιτική ατμόσφαιρα στην ΕΕ έχει όμως βαρύνει επικίνδυνα. Στη Δανία το νομοσχέδιο για την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων των προσφύγων προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις. Στη Σουηδία η κυβέρνηση σχεδιάζει την απέλαση 60.000-80.000 μεταναστών των οποίων οι αιτήσεις ασύλου έχουν απορριφθεί. Στην Αυστρία οι σκληρές δηλώσεις της υπουργού Εσωτερικών Γιοχάνα Μικλ-Λάιτνερ (προερχόμενης από τη Δεξιά) εναντίον της Ελλάδας φαίνεται να εντάσσονται στην προεκλογική μάχη εναντίον του σοσιαλδημοκράτη καγκελαρίου Βέρνερ Φάιμαν.

Την ίδια στιγμή στο τραπέζι πέφτουν διάφορες ιδέες. Ο ηγέτης των ολλανδών Σοσιαλδημοκρατών Ντίντερικ Σάμσομ πρότεινε ένα σχήμα απευθείας επανεγκατάστασης περίπου 200.000 προσφύγων από την Τουρκία στην ΕΕ, ενώ παράλληλα η Τουρκία θα δεχθεί την επιστροφή όλων των παρανόμων μεταναστών που περνούν από εκείνη στην Ελλάδα.