Αυτή η απίστευτη ανάγκη για πίστη

Ηταν Μεγάλη Πέμπτη όταν διάβασε στα «Νέα» για την «πολύ ωραία Ανάσταση» μιας αιθιοπικής εκκλησίας στην Αθήνα. Δεν φανταζόταν όταν έβαζε μπροστά τις μηχανές αναζήτησης για να ανακαλύψει τον ναό ότι το ενδιαφέρον για τους αυτοσχέδιους τόπους πίστης θα παρέμενε άσβεστο ως σήμερα. Ηταν το 2012 όταν έπειτα από πολύωρη επιτόπια έρευνα αλλά και με τη συνδρομή των «ζητάδων» που γνωρίζουν τα μέσα και τα έξω της πόλης ο φωτογράφος Τάσος Βρεττός είχε καταλήξει στο Πολύγωνο, στον περίφημο ναό αιθιόπων κοπτών για τον οποίο είχε διαβάσει στην εφημερίδα. Η Ανάσταση με τους εξαιρετικά φιλόξενους οικο-δεσπότες σήμανε την αφετηρία ενός πρότζεκτ το οποίο τον οδήγησε σε άλλους τόπους λατρείας μεταναστών στο λεκανοπέδιο Αττικής: σε έναν υποτυπώδη ναό ινδών σιχ στον Μαραθώνα διαμορφωμένο από το τίποτα και με τα ελάχιστα, σε έναν βουδιστικό χώρο λατρείας σε ένα διαμέρισμα κοντά στην Κατεχάκη κατασκευασμένο με τα ίδια υλικά.

Εκκλησιές για μια νύχτα

Οι «Τ(ρ)όποι Λατρείας» βουδιστών, μουσουλμάνων, ινδουιστών, σπιριτσουαλιστών και χριστιανών διαφόρων δογμάτων και πολλαπλών εθνικών προελεύσεων που συνάντησε σε αυτή την πυκνή όσο και συναρπαστική διαδρομή παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο Μουσείο Μπενάκη. Στην οδό Πειραιώς μέσα από περίπου 400 φωτογραφίες ο Βρεττός αποτυπώνει υπόγεια, ενοικιαζόμενα διαμερίσματα σε πολυκατοικίες, γκαράζ, γήπεδα, πλατείες και αυλές, πρόχειρα καταλύματα, όλα τους εκκλησίες που στήνονται για μια νύχτα από ανθρώπους διαφορετικών καταγωγών και αναφορών προκειμένου να ικανοποιήσουν αυτή την απίστευτη ανάγκη για πίστη.

Από την «πιο εντυπωσιακή τελετή της Ασούρα στον Πειραιά, όπου οι σιίτες μουσουλμάνοι αυτομαστιγώνονται, ως το αθόρυβο σενεγαλέζικο τζαμί στην πλατεία Κολιάτσου, όπου ο μοναδικός ήχος που ακούγεται είναι ο ανεπαίσθητος ψίθυρος όσων ψέλνουν διαβάζοντας», όπως περιγράφει ο Βρεττός, η αξιοζήλευτη αυτή έρευνα τον έφερε κοντά στον «επίγειο λαβύρινθο της πίστης στην πόλη» και τους πολύ ανοιχτούς ανθρώπους του που διψούν για επαφή και επικοινωνία. Μπορεί λοιπόν να «κορυφώθηκε καθώς εκτίθεται και εκδίδεται αλλά εγώ τη συνεχίζω και όπου φτάσει» θα πει. «Εχω κάνει φίλους, με παίρνουν τηλέφωνο και με καλούν στις τελετές τους, υπάρχει μια μεγάλη οικειότητα με τους ανθρώπους που έχω συναντήσει». Δεδομένου ότι «η εμπειρία των ήχων, οι μυρωδιές, τα συναισθήματα που σε κατακλύζουν δεν μπορούν να αποτυπωθούν με μια φωτογραφία», ο μουσικός Μιχάλης Καλκάνης κατέγραψε ηχητικά ένα ενδεικτικό τμήμα της εμπειρίας και το υλικό αυτό, μουσικά επεξεργασμένο, θα παρουσιαστεί στην έκθεση σε ειδικά διαμορφωμένες ηχητικές εγκαταστάσεις.

Στα χνάρια της Ameτρίας

Η χαρτογράφηση του Βρεττού περιλαμβάνει 44 αυτοσχέδιους ναούς που παρατίθενται χωρίς ιεραρχική ή χρονολογική σειρά σε επιμέλεια Νάντιας Αργυροπούλου και Γιώργου Τζιρτζιλάκη. Παρουσιάζονται επίσης και στη δίγλωσση έκδοση που συνοδεύει την έκθεση με κείμενα ελλήνων και ξένων ιστορικών, ανθρωπολόγων, φιλοσόφων, θρησκειολόγων κ.ά. «Η επιμέλεια και ο σχεδιασμός της έκθεσης επιχείρησαν να ανταποκριθούν στο ίδιο το υλικό αλλά και σε στοιχεία που διακρίνουν τις λατρευτικές αυτές πρακτικές, την επινοητικότητα και μια διαφορετική κατανόηση της “ανάγκης” που τις διακρίνει. Συστήθηκε έτσι ένας ορίζοντας υποδοχής της έρευνας του Βρεττού» εξηγεί η Αργυροπούλου. «Σε μια τέτοια κατεύθυνση πρώτη επιλογή ήταν η αξιοποίηση των χωρικών εκθεσιακών δομών της προγενέστερης έκθεσης “Ameτρια” που πραγματοποιήθηκε στις ίδιες αίθουσες από το Ιδρυμα ΔΕΣΤΕ και το Μουσείο Μπενάκη. Δηλαδή, η ανάδειξη μιας προσθετικής και συμπληρωματικής επιμελητικής πρακτικής μέσα από την απεγκατάσταση, την επανεγκατάσταση και τον αναπροσανατολισμό των εκθεσιακών “μονόλιθων” τοίχων και των προθηκών. Η νέα διά-ταξη επιχειρεί να εμψυχώσει, να κινητοποιήσει έναν εκθεσιακό οργανισμό ο οποίος αφομοιώνει την προϋπάρχουσα δομή μετασχηματίζοντάς την σε μια μεικτή χωρική συναρμογή».

πότε & πού:

«Τ(ρ)όποι Λατρείας» στο Μουσείο Μπενάκη, Κτίριο Πειραιώς, από 20/11 ως 10.1.16.