Μίμης ΑνδρουλάκηςΜαύρο κουτί.
Αφορισμοί περί ηγεσίας
και στρατηγικής
Εκδόσεις Πατάκη, 2015,
σελ. 176, τιμή 7,90 ευρώ
Δήγμα στην επικαιρότητα και ιστορικό σχόλιο, πολιτική θεωρία και προσωπική εμπειρία. Τα εφήμερα του Internet, οι ημερήσιες αναρτήσεις του Μίμη Ανδρουλάκη στην ιστοσελίδα του επί έναν χρόνο κυκλοφορούν τώρα σε έναν μικρό τόμο αφορισμών για την ηγεσία και τη στρατηγική. Σε πρώτο πλάνο ο Θουκυδίδης και ο Μακιαβέλι, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Ντε Γκωλ. Πίσω τους πρόσωπα και καταστάσεις της πολιτικής καθημερινότητάς μας. «Οι “Αφορισμοί” φιλοδοξούν να διεγείρουν την αυθεντική σεναριακή σκέψη και φαντασία των αναγνωστών καθώς εκείνοι αγνοούν τις περιστάσεις που με οδήγησαν στη συγγραφή τους» σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου ο συγγραφέας κλείνοντας το μάτι στον αναγνώστη. Για ποιους χτυπά η καμπάνα; Δεν θέλει πολλή σκέψη. Τα γεγονότα είναι νωπά, αλλά κι έτσι να μην ήταν, «Ολοι οι πόλεμοι εναντίον της μνήμης είναι χαμένοι» γράφει ο Ανδρουλάκης –και σ’ αυτό ποντάρει.
Ηγέτες, personae και ήρωες
«Ο συγχρονισμός με την Ιστορία: Ηγέτης γίνεσαι όταν το εσωτερικό σου ρολόι συγχρονίζεται με το ρολόι της Ιστορίας. Ηγέτης –και όχι απλώς Πρόεδρος ή Γραμματέας –γίνεσαι όταν το εσωτερικό σου κάλεσμα συγχρονίζεται με το κάλεσμα της Ιστορίας. Στον βίο σου παρουσιάζεται μία, άντε το πολύ δύο, εξαιρετικά σπάνια τρεις “χρυσές ευκαιρίες”, όσες και οι πιθανότητες αιφνίδιου “θανάτου”. Στη συνήθη όμως ροή του χρόνου είτε τα ρολόγια είναι ξεκούρδιστα είτε δεν σε καλεί κανείς».
«Να φάει φίδι: “Το φίδι πρέπει να φάει φίδι για να γίνει δράκος”. Χρυσός κανόνας για ανάδειξη ηγέτη σε ακραίο ανταγωνιστικό περιβάλλον».
«Ποτέ!: Οταν ερωτήθηκε ο Βενιζέλος στην Κρήτη αν θα αναμειχθεί στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας, απάντησε: “Ούτε το εσκέφθην ποτέ ούτε ποτέ θα το σκεφθώ”. Την επομένη οι εφημερίδες των Αθηνών είχαν πρωτοσέλιδο: “Έρχεται!”. Και ήρθε».
«Δανεική persona: Κυκλοφορούν με δανεικό κοστούμι, με δανεική persona. Εμειναν πολύ καιρό κάτω από τον βαρύ ίσκιο του μεγάλου ιδρυτή».
«Πάντες – πάντα: Μπορείς για λίγο να υπόσχεσαι στους πάντες τα πάντα. Μπορείς ακόμη να υπόσχεσαι λίγα στους πάντες για πάντα. Είναι ανέφικτο όμως να υπόσχεσαι και τα τρία: τα πάντα στους πάντες για πάντα».
«Κι εσύ, Βρούτε;: Αργά ή γρήγορα θα το πεις κι εσύ: “Et tu, Brute?”. Το άρωμα της προδοσίας».
«Τραγωδία: Οταν στους καιρούς μας ο ηγέτης το παίζει ήρωας, ετοιμαστείτε για την τραγωδία».
Επιλογές και πρακτικές
«Το παιχνίδι της κότας: Τρέχει ιλιγγιωδώς στην ίδια ευθεία προς το επερχόμενο καταπάνω του αυτοκίνητο, στοιχηματίζοντας ότι ο οδηγός του θα βγει “κότα” και θα στρίψει πρώτος την τελευταία στιγμή για να αποφευχθεί η αμοιβαία καταστροφική σύγκρουση. Διαχείριση κινδύνων Chicken game, απολύτως απαγορευμένη αν διαχειρίζεσαι ξένα λεφτά ή τη μοίρα ενός έθνους».
«”Βάδισμα μουλαριού”: Μερικές φορές επιβάλλεται ν’ ακολουθείς το “βάδισμα του μουλαριού” που πατά γερά, δοκιμαστικά το ένα του πόδι πριν σιγουρευτεί να σηκώσει το άλλο στη δύσκολη ανάβαση σε κακοτράχαλες πλαγιές. Μετρημένη ως συντηρητική διαχείριση ρίσκου».
«Στον κύριο εχθρό: Βυζαντινή αλλά πάντα επίκαιρη τακτική: Κινητοποίησε και επιχορήγησε την επίθεση δευτερευόντων αντιπάλων –πρόσκαιρων συμμάχων –εναντίον του κύριου εχθρού».
Σενάρια, Ρlan B και διαπραγματεύσεις
«Οταν τελειώνουν τα σενάρια: “Σπούδασε” τη Σεναριακή Σκέψη, προετοιμάσου με τα “τρία και μισό” σενάρια, αλλά μην ξεχάσεις ούτε στιγμή ότι κανένα σενάριο, κανένα σχέδιο δεν θα επιζήσει στην επαφή με τον αντίπαλο στο πραγματικό πεδίο της μάχης. Εκεί που τελειώνουν τα σενάρια αρχίζει η πραγματική ηγεσία».
«Ο Δαβίδ δίχως Plan B: Η επιτυχία του Δαβίδ έναντι του Γολιάθ στηρίχτηκε στο ξάφνιασμα και στην ακρίβεια του ενός και μοναδικού χτυπήματος. Αν αποτύγχανε στο πρώτο χτύπημα (Α) πήγαινε οριστικά χαμένος καθώς δεν διέθετε Ρlan B και C. Δηλαδή, στρατηγική».
«”Προ του λουτρού”: Μην αργοπορείς σε μια διαπραγμάτευση όταν ένας έντιμος διακανονισμός ωριμάζει. Διαφορετικά οι περιστάσεις θα συνωμοτούν για να αναβάλλεται, οι υποστηρικτές του θα πέφτουν σε λήθαργο, εσύ θα χάνεσαι με τις μακρόσυρτες διαδικασίες σ’ έναν λαβύρινθο δίχως έξοδο, ενώ ο χρόνος θα δουλεύει για τον τορπιλισμό του. Κλείσ’ τον “προ του λουτρού”, πριν σε πετάξουν στη “θάλασσα”. [Η ελληνική εμπειρία στη Μικρά Ασία]».
Σύνδρομα και παράδοξα
«Το σύνδρομο Μαυροκορδάτου: Οταν ήταν εκτός ηγεσίας ή εξουσίας, οι πάντες τον νοσταλγούσαν σαν αναντικατάστατο και συνομολογούσαν ότι ουδέποτε υπήρξε άνθρωπος του οποίου η ευφυΐα να του παρέχει το αυτονόητο δικαίωμα για τα ανώτατα αξιώματα της χώρας. Και οσάκις αναλάμβανε την άσκησή τους, οι πάντες πάλι συμφωνούσαν ότι αποτύγχανε με τον πλέον επονείδιστο τρόπο».
«Το παράδοξο του Ενγκελς: Ο Ενγκελς –συνιδρυτής του μαρξισμού –στην “πολιτική διαθήκη” του υπογράμμισε το παράδοξο: “Εμείς οι επαναστάτες, οι ανατροπείς, το ‘φερε η ειρωνεία της Ιστορίας να ευδοκιμούμε περισσότερο με τις μεθόδους της νομιμότητας”. Σήμερα ίσως συμπλήρωνε –υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις –“με τις μεθόδους της αγοράς”».
Αριστερά και εξουσία
«Η δύναμη της πολυδιάσπασης: Αμάν πια με τη νεύρωση για μία και μόνη ενιαία Αριστερά! Φανταστείτε τον ολοκληρωτικό εφιάλτη ενός δόγματος, μιας θρησκείας, μιας Εκκλησίας! Η πολυδιάσπαση της χριστιανικής πίστης στον καιρό μας –ορθόδοξη, καθολική, λουθηρανική, καλβινιστική, αθεϊστική –ευνόησε την εξάπλωση, την εκλογίκευση και ανεκτικότητά της. Μόνο που μεσολάβησαν οι σκοτεινοί χρόνοι της Ιεράς Εξέτασης».
«Λιγότερα και καλύτερα: Η καλύτερη εξουσία είναι αυτή που ασκείται λιγότερο. Αριστερά και κρεβατοκάμαρα: “Η σύγκρουση Αριστεράς – Δεξιάς” –ρητόρευε με πάθος –“φτάνει μέχρι και την κρεβατοκάμαρά μας”! Ο αδιάλλακτος σύντροφος επεδίωξε δι’ όλων των μέσων έναν πλούσιο γάμο για να γ… τη μεγαλοαστική τάξη!».
Πρότυπα και οδηγοί πλοήγησης
«Λένιν: μίμηση και ηγεσία: Η μίμηση στην άσκηση της ηγεσίας δεν είναι ιδιότητα μόνο των δευτεραγωνιστών. Ο Λένιν δεν δανείστηκε μόνο τον ιστορικό τίτλο Τι να κάνουμε; από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Τσερνισέφσκι, αλλά κόπιαρε με απόλυτη ακρίβεια στη δική του επαναστατική προσωπικότητα τον Ραχμέτοφ, κεντρικό ήρωα του ίδιου μυθιστορήματος».
«Επέστρεφε στον Θουκυδίδη: Χάθηκες απλοήγητος στα μεταπτυχιακά, τα διδακτορικά, τα think tanks, καιρός να επιστρέψεις στον Θουκυδίδη, στα θεμελιώδη ζητήματα στρατηγικής που πρώτος εκείνος έθεσε: Τα όρια που επιβάλλει στις κινήσεις μας η φυσιογνωμία των καιρών· την ακριβή αναγνώριση των συμβάντων· την οικοδόμηση συνασπισμών και συμμαχιών ως πηγή δύναμης αλλά και αστάθειας· τον ψυχρό υπολογισμό του συσχετισμού των δυνάμεων· την πρόκληση να τα βγάλεις πέρα ταυτόχρονα με την εσωτερική αντιπολίτευση και τις εξωτερικές πιέσεις· την εναλλαγή της αμυντικής και παθητικής στάσης με την ταχύτατη επιθετική· τη διαχείριση του απροσδόκητου· τη δύναμη της “γλώσσας” ως εργαλείου στρατηγικής».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
