Πόσο «βαρύ» είναι το «γεωπολιτικό χαρτί» που έχει ρίξει η νέα κυβέρνηση στο τραπέζι, στην προσπάθειά της να πείσει τους πιστωτές της για την ανάγκη να της δοθεί χρόνος να αναπνεύσει, ώστε να μη δημιουργήσει ένα επιπλέον κενό αστάθειας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι μονοσήμαντη και απασχολεί αναλυτές και υψηλόβαθμους διπλωματικούς παράγοντες στην Αθήνα, στις Βρυξέλλες και στην Ουάσιγκτον.
Η επιφύλαξη για τη στρατηγική που ακολουθεί η κυβέρνηση είναι αν η επισήμανση της γεωπολιτικής αξίας της χώρας γίνεται με συγκεκριμένη στόχευση στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής ή απλώς εντάσσεται στο πλαίσιο της διελκυστίνδας μεταξύ της Αθήνας και των πιστωτών για την αποκόμιση κερδών στις συνομιλίες του ελληνικού προγράμματος. Στη δεύτερη περίπτωση εκπέμπεται το μήνυμα ότι πιθανοί εκβιασμοί δεν θα αποδώσουν.
Σταθεροποιητικός ρόλος
Η νέα κυβέρνηση, με αιχμή του δόρατος τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά, επιδιώκει να αναδείξει τον σταθεροποιητικό ρόλο που έχει η Ελλάδα εντός του τριγώνου αστάθειας Ουκρανία/Ρωσία – Λιβύη – Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με ανθρώπους που γνωρίζουν τον τρόπο σκέψης του κ. Κοτζιά, το οικονομικό ζήτημα που απασχολεί την Ελλάδα δεν μπορεί να νοηθεί ανεξάρτητα από τη γεωστρατηγική σημασία της χώρας. Αναμφίβολα, αυτό είναι κάτι που οι Αμερικανοί αντιλαμβάνονται καλύτερα από τους Ευρωπαίους. Η επίλυση της ελληνικής κρίσης και η αποφυγή νέων αναταραχών στην ευρωζώνη θα είναι άλλωστε τα βασικά ζητήματα που θα θέσει κατά τη διάρκεια των συνομιλιών της στην Αθήνα η Βικτόρια Νούλαντ. Η αμερικανίδα υφυπουργός Εξωτερικών θα έχει σειρά συναντήσεων στις 17 Μαρτίου με τον κ. Κοτζιά αλλά και τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Πάνο Καμμένο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πιστεύουν ακράδαντα ότι η κρίση στην Ελλάδα δεν πρέπει να αναζωπυρωθεί και οι επισκέψεις στελεχών του υπουργείου Οικονομικών είχαν σκοπό να το κάνουν αυτό απολύτως σαφές.
Ωστόσο η σημασία κρύβεται στις λεπτομέρειες. «Θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να διακρίνουμε τη γεωπολιτική θέση από τον γεωπολιτικό ρόλο» τονίζει στο «Βήμα» ο Αγγελος Συρίγος, επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. «Η γεωπολιτική θέση είναι σημαντική και πρέπει να εκπέμπουμε σταθερότητα. Για να έχεις ρόλο όμως σημαίνει ότι αυτονόητα οι άλλοι πρέπει να σε ρωτούν, να είσαι, κατά κάποιον τρόπο, “ο άνθρωπός τους” στην περιοχή» τονίζει.
Το επιχείρημα της στήριξης της Ελλάδος ως πυλώνα γεωπολιτικής σταθερότητας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και στη Μεσόγειο είχε αρχικά προβληθεί στην επίσκεψη Σαμαρά στην Ουάσιγκτον το 2013. Τότε όμως, όπως και σήμερα, «είχε προβληθεί από την αρνητική και όχι τη θετική του πλευρά» όπως σημειώνει ο Παναγιώτης Τσάκωνας, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. «Αυτό που ισχυρίζεται η Αθήνα είναι ότι χωρίς αυτήν, η ΕΕ και το ΝΑΤΟ χάνουν έναν παίκτη μέσω του οποίου ασκούν πολιτική στην περιοχή και ο οποίος τους βοηθά σε θέματα όπως η παράνομη μετανάστευση και η ενεργειακή ασφάλεια. Δεν αρκεί όμως» εξηγεί.
Επιπλέον, ορισμένες δηλώσεις που έγιναν με μάλλον απειλητικό ύφος έκαναν περισσότερο κακό παρά καλό. Οσα είπε ο κ. Καμμένος περί ανοίγματος των ελληνικών συνόρων, ώστε οι παράνομοι μετανάστες να πάνε στη Δυτική Ευρώπη, ενδεχομένως μαζί με τρομοκράτες του ISIS, ή όσα είχε δηλώσει ο αναπληρωτής υπουργός Δημόσιας Τάξης Γιάννης Πανούσης για τη Συνθήκη του Σένγκεν ήχησαν πάρα πολύ άσχημα, σχεδόν προβοκατόρικα.
Υψηλόβαθμος ευρωπαίος διπλωμάτης αναρωτιόταν πρόσφατα «πώς θα αισθανόταν η Ελλάδα αν, ως απάντηση σε τέτοιου είδους δηλώσεις, μια αλλαγή στη Συνθήκη του Σένγκεν στρεφόταν εναντίον της με την επιβολή συνοριακών ελέγχων και πλέον οι Ελληνες άρχιζαν να αντιμετωπίζουν προβλήματα στις μετακινήσεις τους στην ΕΕ…».
Προτάσεις και πρωτοβουλίες
Το δύσκολο μέρος της εξίσωσης είναι να προβάλει η Αθήνα με θετικό τρόπο για ποιον λόγο είναι απαραίτητη στους εταίρους της και αποτελεί «κομβικό κράτος» στους σχεδιασμούς της περιοχής. Μόνο έτσι θα μπορέσει να αποκτήσει ρόλο και να μην απομείνει απλώς με μία σημαντική γεωπολιτική θέση. Αυτό προϋποθέτει τρία πράγματα: α) αίσθηση του μεγέθους της, β) αταλάντευτη πορεία εντός της ΕΕ και γ) φαντασία αλλά και αποδοχή δύσκολων επιλογών.
Αναμφίβολα η απρόβλεπτη φύση και πρακτική της «νέας Τουρκίας» του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσφέρει ευκαιρίες στην Αθήνα. Ωστόσο η αίσθηση του μεγέθους είναι κρίσιμη ώστε να εκμεταλλευθούμε όποιες ευκαιρίες διανοίγονται, καθώς η Ελλάδα εξακολουθεί να απολαμβάνει, παρά την κρίση, «την έξωθεν καλή μαρτυρία έναντι π.χ. της Ρωσίας ή του Ισραήλ» κατά τον κ. Τσάκωνα. Παράλληλα, η αξιοπιστία της χώρας και η θέση της στην ΕΕ αποτελούν βασικό παράγοντα ώστε «να κάνει παιχνίδι», στοιχείο που εκτιμούν παίκτες όπως η Κίνα.
Τέλος, θα πρέπει να γίνουν ορισμένες επιλογές που ίσως φαντάζουν δύσκολες, όπως ήταν αυτή για την εγκατάσταση αμερικανικών drones στην Κρήτη που «πάγωσε». Στην παρούσα φάση, η ελληνική πλευρά προσπαθεί να κινηθεί σε δύο επίπεδα. Το ένα αφορά την πρωτοβουλία για την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών στη Μέση Ανατολή. Ο σκοπός είναι να συγκληθεί κάποιου είδους Διάσκεψη στην Αθήνα για το θέμα αυτό.
Πάντως, η ελληνική πλευρά οφείλει να κινηθεί πιο γρήγορα καθώς σύμφωνα με πληροφορίες η Γαλλία έχει ζητήσει να συζητηθεί το θέμα σε έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας στις 27 Μαρτίου.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
