Η ανάπτυξη είναι ανάπτυξη και δεν έρχεται χωρίς θυσίες –ή ανθρωποθυσίες. Σχεδόν το είπε ο τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχολιάζοντας το τραγικό εργατικό δυστύχημα στην πόλη Σόμα της Δυτικής Τουρκίας, στο οποίο σκοτώθηκαν εκατοντάδες ανθρακωρύχοι. «Αυτά είναι συνηθισμένα πράγματα. Υπάρχει ένα πράγμα στη βιβλιογραφία που λέγεται “εργατικό δυστύχημα”. Συμβαίνουν και αλλού» δήλωσε προτού αρχίσει να απαγγέλλει μια λίστα με δυστυχήματα σε ανθρακωρυχεία της Βρετανίας του… 19ου αιώνα. Κυνικό; Εξοργιστικό; Σίγουρα. Αλλά το «αξίωμα» του νόμου της ανάπτυξης είχε επιβεβαιώσει προ διετίας και ο Αλπ Γκιουρκάν, ο ιδιοκτήτης της Soma Holding, της ιδιωτικής εταιρείας που εξαγόρασε το μοιραίο ορυχείο από το κράτος το 2005. Κόμπαζε τότε ότι είχε καταφέρει να μειώσει το κόστος εξόρυξης άνθρακα από 130-140 δολάρια ανά τόνο σε μόλις 23,8 δολάρια. Πώς το κατάφερε; Η εταιρεία υποστηρίζει ότι όλα στο ανθρακωρυχείο λειτουργούσαν στην εντέλεια, οπότε όσοι φωνάζουν για διάτρητους κανόνες ασφαλείας συνωμοτούν εναντίον της κυβέρνησης και του τουρκικού κράτους.
Φυσικά, ούτε λόγος για πολιτικές ευθύνες. Ο υπουργός Ενέργειας Τανέρ Γιλντίζ αρχικά προσπάθησε να υποβαθμίσει το γεγονός λέγοντας ότι ο αριθμός των νεκρών δεν ήταν «σημαντικός» –ο ίδιος είχε επισκεφθεί το ορυχείο πριν από περίπου εννέα μήνες και επαινούσε την επάρκεια των κανόνων ασφαλείας και την εταιρεία.
Και ήταν το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) που πριν από δύο μόλις εβδομάδες είχε απορρίψει την πρόταση του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) για κοινοβουλευτική έρευνα σχετικά με την ασφάλεια στα συγκεκριμένα ορυχεία.
Τώρα ο Ερντογάν κατηγορεί την αντιπολίτευση ότι εκμεταλλεύεται τους νεκρούς προς ίδιον πολιτικό όφελος. Ομως η οργή ενός τμήματος της κοινής γνώμης στράφηκε ανοικτά εναντίον του: όταν επισκέφθηκε τη χαροκαμένη πόλη το πλήθος επιτέθηκε κατά της αυτοκινητοπομπής που τον μετέφερε, αποκαλώντας τον «δολοφόνο» και «κλέφτη». Διαδηλώσεις οργανώθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, την Αγκυρα και τη Σμύρνη.
Το πολύνεκρο δυστύχημα στη Σόμα συνέβη την ώρα της αλλαγής της βάρδιας, γεγονός που σημαίνει ότι εκείνη τη στιγμή βρίσκονταν πολύ περισσότεροι εργάτες από ό,τι συνήθως, Από τους 787 ανθρώπους διασώθηκαν περίπου οι 450.
«Από τη στιγμή που τα ορυχεία ιδιωτικοποιήθηκαν και δόθηκαν τα έργα σε εργολάβους στόχος ήταν η μείωση των εξόδων, ενώ οι κανόνες ασφαλείας τέθηκαν σε δεύτερη μοίρα» δήλωσε ο επικεφαλής του συνδικάτου των εργατών ορυχείων της Τουρκίας. Και πρόσθεσε: «Το συμβάν στη Σομά είναι ανθρωποκτονία, για την οποία είναι όλοι υπεύθυνοι, από τους συνδικαλιστές μέχρι τους επιθεωρητές ασφαλείας, από τον υπουργό ως τον πρωθυπουργό».
Περίπου το 10% των εργατικών ατυχημάτων στη Τουρκία σημειώνεται σε ορυχεία –τα περισσότερα εκ των οποίων σε ανθρακωρυχεία. Σύμφωνα με το Τουρκικό Ινστιτούτο Στατιστικής, περίπου 13.000 εργάτες ορυχείων ενεπλάκησαν σε εργατικό ατύχημα μέσα στο 2013, ενώ από το 2000 ως και λίγο πριν από την καταστροφή στη Σόμα στη βιομηχανία είχαν σημειωθεί 1.308 θανάσιμα ατυχήματα.
Ερκάν Ακάγια
«Φυσικά οι ευθύνες είναι πολιτικές»
«Οι ελλιπείς κρατικοί έλεγχοι και η χαλαρή νομοθεσία οδηγούν τις εταιρείες να δρουν ανεξέλεγκτα στην τήρηση των κανόνων ασφαλείας»
λέει στο «Βήμα» ο Ερκάν Ακάγια, ερευνητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μποάζιτσι στην Κωνσταντινούπολη και εκπρόσωπος των Συνδικάτων Εκπαίδευσης και Επιστημών.–Θα λέγατε ότι οι ευθύνες για το δυστύχημα στη Σόμα είναι κυρίως πολιτικές;
–Φυσικά οι ευθύνες για το δυστύχημα είναι πολιτικές. Μια αλλαγή στην εργατική νομοθεσία του 2006 που προώθησε το AKP, διευκόλυνε και διεύρυνε την ανάθεση εργασιών σε εργολάβους τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Από το 2002, η νεοφιλελεύθερη ατζέντα του AKP οδήγησε σε μαζικές ιδιωτικοποιήσεις σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων των ορυχείων. Η έλλειψη επιτηρήσεων που ακολούθησε, οδήγησε τις εταιρείες να δρουν ανεξέλεγκτα όσον αφορά την τήρηση των κανόνων ασφαλείας. Η λογική της μεγιστοποίησης του κέρδους οδήγησε στην ελαχιστοποίηση των δαπανών για τις υποδομές ασφαλείας στα ορυχεία και αυτό με τη σειρά του οδηγεί στη δολοφονία ανθρώπων από την εργατική τάξη. Η νεοφιλελεύθερη ατζέντα και οι φιλοκαπιταλιστικές πολιτικές, νόμοι και κανονισμοί σημαίνουν ότι κανείς δεν πρόκειται να παραιτηθεί από τη θέση του.
–Δεν είναι επαρκείς οι νόμοι για την ασφάλεια ή δεν εφαρμόζονται σωστά;
–Στη διακυβέρνηση του AKP, από το 2002 μέχρι τώρα, περισσότεροι από 12.000 εργάτες έχουν χάσει τη ζωή τους σε εργατικά δυστυχήματα. Το 98% εξ αυτών θα μπορούσε να είχε αποτραπεί, κάτι που σημαίνει ότι συνέβησαν εξαιτίας της έλλειψης ελέγχου στους κανόνες ασφαλείας και των ελλιπών υποδομών των εταιρειών. Πρόκειται για φόνους. Υπεύθυνοι είναι οι εταιρείες και η κυβέρνηση που πηγαίνουν χέρι χέρι. Η Τουρκία δεν έχει υπογράψει καν τη σύμβαση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO).
Συμφέροντα και θάνατος
Σακιά κάρβουνο στους ψηφοφόρους!
Ο Αλπ Γκιουρκάν, ιδιοκτήτης της Soma Holding, που απασχολεί περίπου 6.500 εργαζομένους, ασχολείται με τη βιομηχανία εξορύξεων από τη δεκαετία του 1970. Γεωλόγος μηχανικός ο ίδιος, ξεκίνησε τις δραστηριότητές του από τη Σμύρνη. Το 1984, η Soma Holding, η εταιρεία που ίδρυσε, εισήλθε στη βιομηχανία εξόρυξης άνθρακα. Χρηματοδότης του Ερντογάν, σε παλαιότερες εκλογικές αναμετρήσεις είχε προσφέρει δωρεάν σακιά κάρβουνο για να τα μοιράσει το Κόμμα Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης σε ψηφοφόρους του!
Από αδυναμία έως αδιαφορία
Τα συνδικάτα επικρίνουν την κυβέρνηση Ερντογάν για αδυναμία, ακόμη και αδιαφορία, να επιτηρήσει τις συνθήκες εργασίας στα ορυχεία. Ιδιαίτερο πρόβλημα συνιστά η τακτική της πρόσληψης χαμηλόμισθων εργολάβων με πολύ χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι μεταξύ των νεκρών περιλαμβάνεται κι ένας 15χρονος, γεγονός που καταδεικνύει ότι υπήρχε ακόμη και εργασία ανηλίκων. Για όλα αυτά το τουρκικό κράτος έκανε τα στραβά μάτια.
10 εκατομμύρια εργάτες στον κόσμο
Η εργασία στα ορυχεία είναι μία από τις πλέον επικίνδυνες παγκοσμίως, ειδικά σε αναπτυσσόμενες χώρες. Αν και δεν διατίθενται ακριβή στοιχεία, διεθνή συνδικάτα εκτιμούν ότι υπάρχουν περίπου 10 εκατομμύρια εργάτες ορυχείων παγκοσμίως και κάθε χρόνο 12.000 εξ αυτών κινδυνεύουν να χάσουν τη ζωή τους από εκρήξεις, πυρκαγιές, πλημμύρες και κατολισθήσεις. Και όχι μόνο: το 2011 στην Κίνα, 250.000 άνθρωποι πέθαναν εξαιτίας εκπομπών των εργοστασίων που χρησιμοποιούν για καύσιμο λιγνίτη.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
