Τα δύο πρόσωπα του Τζίμη Πανούση

Το «φρικιό»

«Παρ’ οτι είμαι ταλαντούχος ηθοποιός, αρνούμαι να συνεχίσω να παίζω τον ρόλο του υπαλλήλου στη μεγάλη φίλη του ελληνικού λαού, την Εθνική Τράπεζα». Πρόκειται για απόσπασμα από τη δήλωση παραίτησης του Δημητρίου Πανούση από την Εθνική Τράπεζα. Το έγγραφο, που φιλοξενείται στη διεύθυνση tzimakos.gr, φαίνεται να είναι γνήσιο. Σε κάθε περίπτωση, το παράδειγμα ζωής του Τζίμη Πανούση είναι απολύτως πετυχημένο. Κηρύσσοντας την επανάσταση στον μικροαστισμό, βγάζοντας τη γλώσσα στο σύστημα, παρέμενε πάντα εντός, εκτός και επί τα αυτά, γεφυρώνοντας το καλτ με το πρώτο τραπέζι πίστα και τη φιάλη ουίσκι των 100 ευρώ.

Ταλαντούχος; Χωρίς καμία αμφιβολία. Από την εποχή που η παράνομη κασέτα του με τις Μουσικές Ταξιαρχίες, «Disco Tsoutsouni», παιζόταν στη διαπασών όταν η μαμά έλειπε από το σπίτι, ο Τζίμης είχε δείξει τη δυναμική του σε μια γενιά απολιτίκ, μάλλον βολεμένη, που απλώς ζητούσε την ανατροπή των πάντων, τορπιλίζοντας τα ιερά και τα όσια από την ασφάλεια του καναπέ. Κάπως έτσι ο μεγαλοφυής Τζιμάκος αναδείχθηκε εθνικός «σλογκανιστής» μπλέκοντας τη βωμολοχία με τις εθνικές μας τύψεις: «Κάγκελα παντού», «Γαμάτε γιατί χανόμαστε» κ.ά.

Ο ταχυδακτυλουργός του χονδροκομμένου σεξουαλικού αστείου σίγουρα δεν υπήρξε τόσο αυθόρμητος όσο θα ήθελε κανείς να πιστεύει. Απεναντίας, μοιάζει να ακολουθεί το προσεκτικό μάρκετινγκ μιας «καπάτσας» Βαλκάνιας Μadonna. Το προκλητικό εξώφυλλο ενός δίσκου (π.χ. ο ίδιος να σκίζει ελληνικές σημαίες στο άλμπουμ «Δουλειές του κεφαλιού») ή μια αφίσα πριν από την έναρξη μιας παράστασης (στην οποία εικονίζεται πότε η Παναγία ως κότα να κρατάει αβγό, πότε το άστρο του Δαβίδ σε συνδυασμό με τη σβάστικα) προκαλούν τέτοιο ντόρο ώστε να μη χρειάζεται απολύτως καμία άλλη διαφήμιση. Θαμώνας των δικαστικών εδράνων για κάθε λογής καθύβριση, δείχνει να το απολαμβάνει δεόντως όταν διάφοροι υπέρμαχοι παραθρησκευτικών οργανώσεων τον κατακεραυνώνουν. Ακόμη και την περιβόητη δικαστική κόντρα με τον Γιώργο Νταλάρα μπορεί να την πλήρωσε κάπως ακριβά, αλλά ταυτόχρονα εξασφάλισε άφθονο υλικό για τις παραστάσεις του. Η πρόκληση στην τέχνη σαφώς και είναι επιθυμητή.

Το θέμα είναι να μη γίνεται αναμενόμενη και προβλέψιμη, όπως συμβαίνει στην περίπτωσή του τα τελευταία χρόνια…

Των βορείων προαστίων

Ενα συχνό ερώτημα που τίθεται από τους επικριτές του ταλαντούχου Τζιμάκου είναι η ασυνέπεια μεταξύ των λόγων και της γενικότερης στάσης ζωής του. Ο ίδιος δεν υπήρξε το κλασικό «φρικιό των Εξαρχείων» που η σκηνική παρουσία του αλλά και ο δημόσιος λόγος του αντανακλούν. Αντιθέτως, πάντα στόχευε βορειότερα, ευαγγελιζόμενος την επανάσταση και εκπέμποντας μέσα από μεγάλα κέντρα και συστημικά ραδιόφωνα… Σήμερα, στον καιρό της κρίσης, τα περιθώρια στενεύουν όλο και περισσότερο. Γι’ αυτό και δεν διστάζει να συνεργάζεται ακόμη και με ανθρώπους που παλαιότερα είχε στιγματίσει μέσα από τα τραγούδια του. Φυσικά και δεν εννοούμε τον Γιώργο Νταλάρα.

Για να είμαστε, όμως, δίκαιοι, είναι πράγματι ακραίο να κατηγορείς έναν καλλιτέχνη επειδή διάγει τον άνετο βίο που του παρέχουν τα χρήματα που κερδίζει νόμιμα από τη δουλειά του, αλλά, από την άλλη πλευρά, ίσως θα περίμενε κανείς πιο ξεκάθαρες απαντήσεις και στάση ζωής από τον ασυμβίβαστο Τζίμη. «Ναι, πληρώνω τη ΔΕΗ, είμαι στο σύστημα… Υπάρχει μια λανθασμένη εικόνα ότι πολεμάς το κατεστημένο μόνο αν είσαι φτωχός, μίζερος και ζεις στα Εξάρχεια» έχει δηλώσει χαρακτηριστικά, ενώ το 2000, ερωτηθείς γιατί ζει στην Πολιτεία, απάντησε ότι το κάνει για ταξικούς λόγους, ώστε να συναναστρέφεται Φιλιππινέζες. Το στρίβειν διά του χιούμορ καμιά φορά δεν αρκεί. Ισα ίσα, κρύβει μικροαστικές ενοχές.

Το βασικότερο πρόβλημα του καλλιτέχνη Πανούση για αρκετούς είναι ότι δείχνει να έχει επαναπαυτεί στην ευκολία του. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια το μόνο που κάνει είναι να επαναλαμβάνει τον ταλαντούχο εαυτό του μπροστά σε ένα κοινό που έχει ήδη κερδίσει εδώ και δεκαετίες. Ομως πόσα σκατολογικά αστεία να αντέξεις κανείς; Γιατί μπορεί το γέλιο να βγαίνει αυθόρμητα όταν μια καλοβαλμένη μικροαστή νεαρά, με προοδευτικές κατά τα άλλα ιδέες, κοκκινίζει μπροστά στη θέα ενός τεράστιου φαλλού που της επιδεικνύει, ωστόσο πρόκειται για ένα γέλιο εκβιαστικό και στιγμιαίο. Κακά τα ψέματα, ο Τζιμάκος έχει χάσει την παρεμβατικότητά του.

Για αυτόν τον λόγο ίσως απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την ιδιότητα του μουσικού, υπερασπιζόμενος αυτήν του κωμικού. Η δισκογραφία του τα τελευταία χρόνια ήταν ανύπαρκτη, με εξαίρεση τον δίσκο του «Obi-Obi-Bi», που κυκλοφόρησε πέρυσι, και είναι μάλλον αδιάφορος. Για το 2014 επιστρέφει με ένα νέο, χαριτωμένο παιδικό τραγούδι που ονομάζεται «Το τραγούδι του φθινοπώρου», συμμετέχοντας στον δίσκο «Τέσσερις εποχές και μια συγγνώμη». Σαν να ακούς τον Κωστή Μαραβέγια με τη φωνή του Τζίμη Πανούση. Pas mal!

Αδέκαστη

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 2014