Είναι μια κάψουλα διαφορετική από τις άλλες. Δεν διαθέτει θεραπευτικές ιδιότητες όπως οι κάψουλες που όλοι γνωρίζουμε αλλά διαγνωστικές, ενώ παράλληλα υπόσχεται να απαλλάξει αρκετούς ασθενείς από μια εξέταση που ακόμη και στο άκουσμά της οι περισσότεροι νιώθουν το λιγότερο… δυσφορία: την κολονοσκόπηση. Ονομάζεται Pillcam Colon και με τις δύο ισχυρές κάμερες που διαθέτει «φωτογραφίζει» καρέ καρέ το παχύ έντερο με ταχύτητα τεσσάρων εικόνων το δευτερόλεπτο, αναζητώντας πιθανές βλάβες.
Δημιουργεί έτσι ένα λεπτομερές «φωτογραφικό άλμπουμ» του… εσωτερικού κόσμου του ασθενούς και δη ενός οργάνου που βάλλεται από πολλαπλούς «εχθρούς» με κυριότερο τον καρκίνο, τον οποίον η νέα ενδοσκοπική μέθοδος εντοπίζει με αξιοπιστία σχεδόν εφάμιλλη εκείνης της συμβατικής κολονοσκόπησης, σύμφωνα με τους ειδικούς. Ο κατάλογος όμως των «εχθρών» του παχέος εντέρου δεν σταματά εδώ: οι πολύποδες, αλλά και τα εκκολπώματα παραμονεύουν και τώρα δίνεται πλέον η δυνατότητα και στους έλληνες ασθενείς να τα… συλλάβουν (φωτογραφικώς, αλλά και κυριολεκτικώς) πίνοντας μια κάψουλα-κάμερα εις υγείαν… της υγείας τους.
Το 2002 έφθασε στα χέρια των ελλήνων ειδικών και ασθενών μια βιντεοκάψουλα η οποία προσέφερε εξέταση του λεπτού εντέρου (η κάψουλα αυτή είχε παρουσιαστεί και από το BHMAscience σε άρθρο στις 20.6.2004). Τώρα η «μητέρα» εταιρεία εκείνης της κάψουλας, η Given Imaging με έδρα στο Ισραήλ, δημιούργησε το «αδελφάκι» της, που δεν είναι άλλο από μια κάψουλα που με τη λογική του «πιείτε – φωτογραφίστε – τελειώσατε» προσφέρει μη παρεμβατική εξέταση ενός άλλου σημαντικού «μέλους» της… οικογενείας του πεπτικού σωλήνα μας, του παχέος εντέρου. Και αυτό το «αδελφάκι» έχει ταξιδέψει τους τελευταίους μήνες ως και τη χώρα μας, προσφέροντας διάγνωση σε έλληνες ασθενείς, αν και βρίσκεται ακόμη… στη βρεφική ηλικία του.
Η Pillcam στην Ελλάδα
Η Γαστρεντερολογική Κλινική του νοσοκομείου ΝΙΜΤΣ ήταν η πρώτη στη χώρα μας που εισήγαγε τη νέα, hi-tech εξέταση πριν από έξι μήνες και αυτή που έχει ως σήμερα αντιμετωπίσει τα περισσότερα περιστατικά. Η μέθοδος εφαρμόστηκε επίσης και στο Αττικό Νοσοκομείο και πρόσφατα στο Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», ενώ έχουν αρχίσει να αποκτούν τον απαιτούμενο εξοπλισμό για τη διεξαγωγή της εξέτασης και άλλα νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές.
Τα πρώτα αποτελέσματα από τη χρήση της Pillcam Colon στη χώρα μας έχουν ήδη καταγράψει οι ειδικοί του ΝΙΜΤΣ σε μια νέα μελέτη – η πρώτη του είδους της στην Ελλάδα και μια από τις λίγες που έχουν διεξαχθεί σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με την κάψουλα – που είναι υπό δημοσίευση στο περιοδικό «Ιατρική». Η μελέτη διενεργήθηκε από τους γαστρεντερολόγους κκ. Π. Αποστολόπουλο, Χρ. Καλαντζή, Παν. Τσιμπούρη, Γ. Αλεξανδράκη και Ε. Καλαφάτη με επικεφαλής τον διευθυντή της Γαστρεντερολογικής Κλινικής του ΝΙΜΤΣ, επίκουρο καθηγητή κ. Ν. Καλαντζή. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι μέχρι στιγμής έχουν υποβάλει σε εξέταση με την ενδοσκοπική κάψουλα 25 επιλεγμένους ασθενείς (από το σύνολο των 756 ασθενών οι οποίοι υποβλήθηκαν σε κολονοσκόπηση) με καρκίνο του παχέος εντέρου ή πολύποδες και τα αποτελέσματα ήταν άκρως ενθαρρυντικά.
Η προοπτική μιας μη παρεμβατικής εξέτασης η οποία θα είναι διαθέσιμη στους ασθενείς με προβλήματα του παχέος εντέρου στη χώρα μας είναι άκρως παρήγορη, δεδομένου ότι ο καρκίνος του παχέος εντέρου αποτελεί – δυστυχώς – μια από τις συχνότερες νεοπλασίες, όπως και στις υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες. Οπως σημειώνει ο επικεφαλής των ελλήνων ερευνητών από το ΝΙΜΤΣ κ. Καλαντζής στο «Βήμα» «η συγκεκριμένη μορφή καρκίνου μπορεί να διαγνωστεί εγκαίρως ή ακόμη και να προληφθεί με την εφαρμογή προγραμμάτων ελέγχου του πληθυσμού. Τα περισσότερα από αυτά περιλαμβάνουν την εξέταση των κοπράνων για τον εντοπισμό αίματος και την εύκαμπτη ορθοσιγμοειδοσκόπηση (σ.σ.: μοιάζει με την κολονοσκόπηση, με τη διαφορά ότι ο γιατρός μπορεί να δει μόνο το τελευταίο τμήμα και όχι ολόκληρο το έντερο). Η κολονοσκόπηση αποτελεί όμως ως σήμερα τον «χρυσό κανόνα» για την εξέταση του παχέος εντέρου τόσο σε άτομα με προβλήματα στο παχύ έντερο όσο και για προληπτικό έλεγχο σε ασθενείς άνω των 50 ετών και σε άτομα με επιβαρημένο οικογενειακό ιστορικό».
Ωστόσο δεν είναι λίγοι εκείνοι που αποφεύγουν την κολονοσκόπηση, εξαιτίας του πόνου και της δυσφορίας που τη συνοδεύουν, ιδίως όταν διενεργείται χωρίς καταστολή του πάσχοντα, ενώ παράλληλα η συγκεκριμένη εξέταση σχετίζεται και με μικρό ποσοστό επιπλοκών ιδιαιτέρως σε ασθενείς με σοβαρά νοσήματα του αναπνευστικού ή καρδιαγγειακού συστήματος. Η απροθυμία ενός σεβαστού τμήματος του πληθυσμού να υποβληθεί σε μια σωτήρια ακόμη και για τη ζωή του εξέταση δεν θα μπορούσε παρά να «ακονίσει» την επιστημονική φαντασία. Ετσι οι επιστήμονες εφηύραν άλλες μεθόδους για την εξέταση του παχέος εντέρου, όπως είναι η εικονική κολονοσκόπηση με αξονική τομογραφία, η ανίχνευση μεταλλάξεων στο DNA των κοπράνων, και πρόσφατα η ενδοσκοπική ασύρματη κάψουλα.
Η διαδικασία
Η κάψουλα που έχει σχεδιαστεί για το παχύ έντερο διαφέρει από αυτή του λεπτού εντέρου σε τρία σημεία: Πρώτον, φέρει δύο κάμερες μία σε κάθε άκρο αντί μιας, και κατ’ αυτόν τον τρόπο έχει τη δυνατότητα να μελετά καλύτερα τον αυλό του εντέρου. Δεύτερον, έχει μήκος 31 χιλιοστών (6 χιλιοστά μεγαλύτερο από την κάψουλα το λεπτού εντέρου Pillcam SB) το οποίο επιτρέπει την καλύτερη προώθηση στο παχύ έντερο. Τρίτον, η μπαταρία της λειτουργεί περισσότερες ώρες (11 αντί 8 ώρες), λαμβάνοντας ταυτόχρονα 4 αντί για 2 εικόνες ανά δευτερόλεπτο.
Ποια είναι, όμως, η διαδικασία στην οποία καλείται να υποβληθεί ο ασθενής; Η αλήθεια είναι ότι, όπως παραδέχονται οι ειδικοί, μειονεκτεί σε σύγκριση με τη συμβατική κολονοσκόπηση σε ό,τι αφορά την προετοιμασία η οποία είναι πιο περίπλοκη (αφού σε ό,τι αφορά αυτό καθαυτό το κομμάτι της εξέτασης, αντιλαμβάνεται κάποιος εύκολα ότι το να καταπιεί απλώς ένα χάπι… υψηλής τεχνολογίας δεν συγκρίνεται σε καμία περίπτωση με το να υποχρεωθεί να υποβληθεί σε μια παρεμβατική εξέταση). Και αυτό διότι απαιτείται η λήψη μεγαλύτερων ποσοτήτων καθαρτικών, αλλά και γαστροκινητικών φαρμάκων (δομπεριδόνη) σε σύγκριση με τη συμβατική κολονοσκόπηση πριν από την εξέταση. Παράλληλα πριν από την λήψη της Pillcam Colon ο ασθενής πρέπει να υποβληθεί σε μια «εικονική» εξέταση με χρήση μιας άλλης κάψουλας που αποκαλείται κάψουλα βατότητας. Η κάψουλα αυτή ακολουθεί, χωρίς να «φωτογραφίζει» όμως, ολόκληρο το ταξίδι που πρόκειται να κάνει και η κάψουλα-βίντεο ώστε να αποδειχθεί ότι ο δρόμος είναι… καθαρός για να ολοκληρωθεί η διαδρομή εντός του εντέρου – δεν υπάρχουν δηλαδή εμπόδια σημαντικά όπως οι στενώσεις.
Αφού η κάψουλα βατότητας ολοκληρώσει με επιτυχία το έργο της, ξεκινά η 24ωρη προετοιμασία με τη λήψη των καθαρτικών και φαρμάκων για τη λήψη της κάψουλας που θα καταγράψει την κατάσταση του παχέος εντέρου. Την επομένη ημέρα φθάνει η ώρα της κατάποσης της κάψουλας. Το υλικό που καταγράφουν οι ενσωματωμένες κάμερες της Pillcam Colon μεταδίδεται μέσω ενός δικτύου αυτοκόλλητων αισθητήρων που έχουν τοποθετηθεί στα κατάλληλα σημεία της κοιλιακής χώρας του ασθενούς σε έναν ειδικό καταγραφέα (Data Recorder) που φορά στη ζώνη του. Η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου 11 ώρες κατά τις οποίες ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει σπίτι του. Στη συνέχεια ο εξεταζόμενος επανέρχεται στο ιατρείο, προκειμένου ο γιατρός να λάβει το υλικό που έχει συλλέξει η ειδική συσκευή. Το υλικό αυτό περνά από τον καταγραφέα σε έναν ειδικό επεξεργαστή και ο γιατρός βλέπει στην οθόνη τη διαδρομή της κάψουλας μέσα από έγχρωμες φωτογραφίες. Η κάψουλα – η οποία είναι βέβαια μιας χρήσεως – αποβάλλεται από τον οργανισμό του ασθενούς με τα κόπρανα μέσα σε 24-48 ώρες.
Σε περίπτωση μάλιστα που οι γιατροί επιθυμούν να παρακολουθήσουν το ταξίδι της κάψουλας εντός του πεπτικού σωλήνα σε πραγματικό χρόνο, έχουν πλέον τη δυνατότητα να το κάνουν. Ενα ειδικό μηχάνημα που ονομάζεται Real Time Viewer δείχνει την ακριβή πορεία της κάψουλας και των «σταθμών» της τη στιγμή ακριβώς που αυτή λαμβάνει χώρα, γεγονός που απαιτεί βέβαια την παραμονή του ασθενούς στο ιατρείο για τη διεξαγωγή της διαδικασίας.
Τι έδειξε η έρευνα
Σε αυτή την μη παρεμβατική εξέταση έχουν ήδη υποβληθεί ως σήμερα, όπως προαναφέραμε, 25 άτομα στο νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ. Τα ευρήματα με βάση τη μέχρι στιγμής χρήση της κάψουλας έδειξαν όπως αναφέρεται στη μελέτη ότι «τόσο η κολονοσκόπηση όσο και η εξέταση με κάψουλα διαπίστωσαν καρκίνο σε 12 ασθενείς – ίδια ποσοστά επιτυχίας. Σε ό,τι αφορούσε τον εντοπισμό πολυπόδων η κολονοσκόπηση ανέδειξε εννέα στους δέκα σημαντικούς πολύποδες και 14 στους 17 μικρούς, ενώ η κάψουλα επτά στους δέκα σημαντικούς πολύποδες και 11 στους 17 μικρούς. Η ευαισθησία της κολονοσκόπησης στην ανίχνευση πολυπόδων ήταν 86% και της κάψουλας 73%». Πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι, όπως είναι αναμενόμενο, οι ασθενείς έδειξαν σημαντικά μεγαλύτερη ανοχή στην εξέταση με την κάψουλα παρά με την κολονοσκόπηση, σύμφωνα με τη μελέτη.
Πράγματι, όπως παραδέχεται και ο κ. Καλαντζής, η νέα πολλά υποσχόμενη μέθοδος παρουσιάζει, όπως όλες άλλωστε οι τεχνικές, μειονεκτήματα. «Εκτός της σχετικής δυσκολίας στην προετοιμασία των ασθενών για την εξέταση σε σχέση με τη συμβατική κολονοσκόπηση, το βασικότερο μειονέκτημα είναι ότι κατά τη διάρκεια της εξέτασης με την κάψουλα δεν υπάρχει η δυνατότητα λήψης δείγματος ιστού για βιοψία. Στην περίπτωση που η εξέταση δείξει πολύποδα ή άλλη βλάβη, ο ασθενής πρέπει να υποβληθεί στη διεξαγωγή της συμβατικής μεθόδου, προκειμένου να αφαιρεθεί και να εξεταστεί η «ύποπτη» περιοχή».
Προοπτική και για βιοψία
Τα εμπόδια, όμως, αυτά είναι πιθανόν στο άμεσο μέλλον να ξεπεραστούν. Δύο εταιρείες σχεδιάζουν να κυκλοφορήσουν νέες προηγμένες κάψουλες για τον έλεγχο τόσο του λεπτού όσο και του παχέος εντέρου, λαμβάνοντας την ίδια στιγμή βιοψία. «Οι κάψουλες θα είναι περιστρεφόμενες, θα μπορούν να λαμβάνουν δείγμα «ύποπτου» ιστού, εγχέοντας παράλληλα αιμοστατικές ουσίες στο σημείο της βλάβης. Η νέα εξελιγμένη κάψουλα για την εξέταση του λεπτού εντέρου είναι πιθανόν να κυκλοφορήσει μέσα στο 2008 και θα ακολουθήσει εκείνη για το παχύ έντερο» εξηγεί ο καθηγητής. Είναι σημαντικό ότι τα νέα αυτά συστήματα θα παίρνουν περισσότερες «φωτογραφίες» απ’ ό,τι οι υπάρχουσες κάψουλες, οι οποίες σήμερα λαμβάνουν περισσότερες από 100.000 εικόνες στο παχύ και περισσότερες από 60.000 εικόνες στο λεπτό έντερο.
Ως φαίνεται, λοιπόν, η νέα μέθοδος δίνει μια μεγάλη υπόσχεση για ένα ιατρικό μέλλον λιγότερο παρεμβατικό – κάτι που αποτελεί τη γενικότερη τάση της ιατρικής τα τελευταία χρόνια. Ωσπου όμως η υπόσχεση να μετουσιωθεί σε πράξη για μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού, απαιτούνται κάποια ακόμη βήματα. Στη μελέτη των ελλήνων ειδικών υπογραμμίζεται ότι «η ενδοσκόπηση με κάψουλα Pillcam Colon είναι μια νέα ενδοσκοπική τεχνική που φαίνεται να πλησιάζει τα αποτελέσματα της κολονοσκόπησης στην ανίχνευση νεοπλασιών στο παχύ έντερο, ενώ υπολείπεται ελαφρώς στην ανίχνευση πολυπόδων. Είναι σαφές ότι χρειάζονται ακόμη αρκετά περιστατικά για την αξιολόγηση της μεθόδου και για την καλύτερη εμπέδωσή της. Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η ενδοσκόπηση με κάψουλα Pillcam Colon ως μη επεμβατική μέθοδος είναι καλύτερα ανεκτή από την κολονοσκόπηση, αν και η προετοιμασία της απέχει ακόμη από το να είναι εύκολη».
Προς το παρόν, πάντως, σύμφωνα με τους επιστήμονες, η χορήγηση της ενδοσκοπικής κάψουλας ενδείκνυται σε ασθενείς που έχουν ήδη υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπιση καρκίνου του παχέος εντέρου και πρέπει να κάνουν επαναληπτικές εξετάσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Επίσης, ενδείκνυται σε πάσχοντες από καρδιαγγειακά ή αναπνευστικά προβλήματα, σε όσους έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου και οφείλουν να εξετάζονται συχνότερα από τον γενικό πληθυσμό, καθώς και σε άτομα που δεν ολοκληρώνουν τη συμβατική εξέταση λόγω πόνου και άλλων αιτίων.
Υπάρχουν όμως και ομάδες του πληθυσμού στις οποίες αντενδείκνυται η χρήση του προηγμένου μικροσκοπικού διαγνωστικού συστήματος: σε αυτές ανήκουν όσοι εμφανίζουν δυσκαταποσία και δυσφαγία, άτομα που έχουν υποβληθεί σε επανειλημμένες χειρουργικές επεμβάσεις στον πεπτικό σωλήνα, έγκυες γυναίκες ή όσοι πάσχουν από βαριά καρδιακή ανεπάρκεια και από άλλη απειλητική για τη ζωή διαταραχή. Παράλληλα η εξέταση δεν μπορεί να διενεργηθεί σε ασθενείς που δεν ολοκληρώνουν για διαφορετικούς λόγους την προετοιμασία που απαιτείται για την υποβολή σε αυτήν.
Το κόστος κάθε κάψουλας (λεπτού και παχέος εντέρου) ανέρχεται στα 600 ευρώ, αλλά καλύπτεται πλήρως από όλα τα ασφαλιστικά ταμεία, πλην του Οργανισμού Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ). Η κάψουλα βατότητας που προηγείται της χορήγησης της διαγνωστικής κάψουλας κοστίζει 150 ευρώ και επίσης καλύπτεται από τα ίδια Ταμεία. Πάντως, όπως επισημαίνει ο κ. Καλαντζής, αν και δεν είναι απαραίτητη η εισαγωγή του ασθενούς στο νοσοκομείο ώστε να υποβληθεί στην εξέταση, συνιστάται να γίνεται για εντελώς… γραφειοκρατικούς λόγους, αφού μόνο τότε καλύπτεται από τα Ταμεία.
Σε κάθε περίπτωση, είναι άκρως σημαντικό η διαγνωστική φαρέτρα των ειδικών να γεμίζει από νέας τεχνολογίας «όπλα» τα οποία ως μόνο στόχο έχουν να σώζουν ζωές. Αν αναλογιστεί κάποιος ότι οι βλάβες του παχέος εντέρου, όπως οι πολύποδες, είναι άκρως συχνές και πολλές φορές… σιωπηλές με αποτέλεσμα οι ειδικοί να συστήνουν κολονοσκόπηση ανά τακτά χρονικά διαστήματα σε όλα τα άτομα άνω των 50 ετών, τότε αντιλαμβάνεται εύκολα την αξία της Pillcam Colon. Οι εικόνες που λαμβάνει η συγκεκριμένη βιντεοκάψουλα μπορεί να μην είναι οι πιο γοητευτικές, είναι όμως σωτήριες…
