katsoularis@tee.gr
How do you know how much to pay if you don’t know what it’s worth?
Τρία χρόνια μετά το θαυμάσιο My life as a fake, που ατυχώς μεταφράστηκε στα ελληνικά Ο πλαστογράφος (Ελληνικά Γράμματα, 2004), ο Πίτερ Κάρεϊ επιστρέφει στα ίδια περίπου κατατόπια με ένα ακόμη μυθιστόρημα γύρω από την προβληματική της αυθεντικότητας, του αληθινού και του ψεύτικου, του γνήσιου και του κάλπικου στον σύγχρονο κόσμο. Ο κεντρικός ήρωας, ο σαραντάχρονος Μάικλ «Μπούτσερ» Μπονς, γιος χασάπη και πρώην διάσημος ζωγράφος, πήγε φυλακή επειδή επιχείρησε να αρπάξει από την πρώην γυναίκα του ένα «γαμήλιο περιουσιακό στοιχείο», τον καλύτερο πίνακά του. Τώρα έχει βρει καταφύγιο σε μια φάρμα κάπου έξω από το Σίδνεϊ, παραχώρηση ενός πάμπλουτου συλλέκτη για να μπορέσει και πάλι να ζωγραφίσει. Μαζί του ο καθυστερημένος αδελφός του Χιου, μόνιμο βαρίδι της ζωής του. Εκεί θα τον βρει η γοητευτική και μυστηριώδης Μαρλέν που τον πείθει να μπει ξανά στο παιχνίδι οργανώνοντάς του μια έκθεση στο Τόκιο. Τα γεγονότα παίρνουν τη μορφή χιονοστιβάδας: ο Μάικλ, ερωτοχτυπημένος και ζαλισμένος από την προοπτική της επιτυχίας, με τον Χιου από κοντά όπως ο κατάδικος τη σιδερένια μπάλα, βυθίζεται στον απατηλό όσο και σαγηνευτικό κόσμο του εμπορίου σύγχρονης τέχνης.
Ωστόσο η Μαρλέν δεν είναι μια τυχαία φιλότεχνη που γοητεύτηκε από τον παρηκμασμένο ζωγράφο. Είναι η σύζυγος του Ολιβιέ, μοναδικού κληρονόμου και κατόχου του droit moral για τη γνησιότητα των έργων ενός διάσημου ζωγράφου, σύγχρονου του Πικάσο, του Ζακ Λάιμποβιτς, οι πίνακες του οποίου αξίζουν πολλά στο σύγχρονο χρηματιστήριο της τέχνης. Είναι επίσης αδίστακτη και αριβίστρια, μα ταυτόχρονα ιδιαίτερα τρυφερή στη σχέση της με τον Χιου, στοιχείο που σκλαβώνει εξαρχής τον Μάικλ. Ετσι, μετά την έκθεση του Τόκιο, τον πείθει να μετακομίσουν στη Νέα Υόρκη, όπου διαμένει και ο προσοδοφόρος σύζυγός της – ένας καταθλιπτικός που μισεί τα έργα τέχνης και ιδιαίτερα αυτά του πατέρα του -, έχοντας όπως αποδεικνύεται στη συνέχεια σκοτεινά σχέδια στο κεφάλι της. Σύντομα ο Μάικλ μετατρέπεται σε εξαίρετο πλαστογράφο του Λάιμποβιτς, έτσι που με τη σφραγίδα της γνησιότητας στο χέρι τους το ζευγάρι είναι σε θέση να παράγει εκ του μηδενός καινούργια «χαμένα αριστουργήματα» του εκλιπόντος. Τα πράγματα οδηγούνται ωστόσο εκτός ορίων όταν ο Ολιβιέ Λάιμποβιτς βρίσκεται δολοφονημένος στο σπίτι του…
Οπως όλα ανεξαιρέτως τα βιβλία του Κάρεϊ, κι ετούτο διακρίνεται από την ιδιαίτερα φορτισμένη γλώσσα του, το αναγνωρίσιμο «ιδίωμά του», έτσι όπως αναμιγνύει έντεχνα το υψηλό με το χαμηλό, το ευτελές με το ποιητικό. Χωρίς βέβαια να επινοεί πραγματικά μια ιδιόλεκτο, όπως για παράδειγμα στην Αληθινή ιστορία της συμμορίας Κέλι (που μεταφέρθηκε έξοχα στα ελληνικά από την Μπελίκα Κουμπαρέλη), ο Κάρεϊ προικίζει εξαρχής τα πρόσωπά του και ιδιαίτερα τον Χιου, τον έτερο αφηγητή, με μια εντελώς δική τους, σχεδόν προσωπική αίσθηση της γλώσσας. Ισορροπώντας ανάμεσα στην αφέλεια, στη ζωώδη συναίσθηση του κόσμου, στην αποκαλυπτική ματιά και στην υψηλή ποίηση, τα κομμάτια με αφηγητή τον Χιου εκτινάσσουν το μυθιστόρημα εμπλουτίζοντας κάθε καινούργια φάση της πλοκής με αναπάντεχες αποχρώσεις: Ρυθμός που καλπάζει, κοφτό μοντάζ, γλώσσα που εναλλάσσει slag και λυρικές εξάρσεις χωρίς χάσματα. Δεν χρειάζεται να έχει διαβάσει κανείς όλα τα βιβλία του Πίτερ Κάρεϊ για να διακρίνει για ακόμη μια φορά την αγαπημένη θεματική του, τη μεγάλη συγγραφική εμμονή του: την ανάδειξη του επίπλαστου και κατασκευασμένου της αυστραλιανής ταυτότητας, του ιδιότυπου επαρχιωτισμού στον οποίο είναι καταδικασμένος κάθε Αυστραλός που επιχειρεί να δημιουργήσει πρωτότυπη τέχνη. Εκτός αυτού, όπως και ο Πλαστογράφος, έτσι και ετούτο το μυθιστόρημα είναι ένα σχόλιο του Κάρεϊ πάνω στον ρόλο του σύγχρονου συγγραφέα, τον οποίο αρέσκεται να απογυμνώνει από το κύρος και την αυθεντία του, υποστηρίζοντας, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι τελικά ίσως ο πραγματικός δημιουργός ενός λογοτεχνικού έργου είναι ο αναγνώστης – ή, ακόμη χειρότερα, η αγορά.
Ο κ. Κώστας Κατσουλάρης είναι συγγραφέας. Από τις εκδόσεις Πόλις κυκλοφορεί το μυθιστόρημά του «Ο αντίπαλος».
