ΤΟ ΤΗΛΕΦΩΝΗΜΑ που έγινε αργά το βράδυ του περασμένου Σαββάτου στο γραφείο του πρωθυπουργού κ. Κ. Σημίτη δεν ήταν ό,τι πιο συνηθισμένο θα μπορούσε να συμβεί εκείνη την ώρα. Η κυρία Σοφία Τασοπούλου, συνεργάτις του βουλευτή κ. Παντ. Οικονόμου, ερωτούσε τη «γραμματέα της βάρδιας» του πρωθυπουργικού γραφείου «ποια ώρα θα μπορούσε αύριο να φέρει μια επιστολή για τον πρόεδρο». Η απάντηση ήταν περίπου τυπική: «Οποιαδήποτε ώρα θέλετε ως τις 11 που αναχωρεί για τη Βιέννη». Πράγματι το πρωί της Κυριακής έφθασε στο γραφείο του κ. Σημίτη ένας κλειστός φάκελος με τις υπογραφές 32 βουλευτών σε ένα κείμενο που αφορούσε τις εξελίξεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και η ουσία του οποίου βρισκόταν στο τέλος: «Ελπίζουμε οι επιφυλάξεις και οι ανησυχίες μας να μην επαληθευτούν. Αν όμως η εξέλιξη των πραγμάτων μάς επιβεβαιώσει, παρακαλούμε να έχετε υπόψη σας ότι η ακολουθούμενη πολιτική δεν θα έχει την κατανόησή μας». Τουλάχιστον δύο βουλευτές ισχυρίστηκαν εκ των υστέρων ότι δεν γνώριζαν αυτή την παράγραφο όταν συμφώνησαν… τηλεφωνικώς να συμπεριληφθεί το όνομά τους στη λίστα!
ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ άρχισε να συντάσσεται το μεσημέρι της Πέμπτης από τον κ. Αν. Πεπονή και σε αυτό προσετέθησαν αργότερα παρατηρήσεις που έκανε κυρίως ο κ. Ελ. Βερυβάκης. Οι κκ. Ι. Καψής, Στ. Παπαθεμελής και Παν. Οικονόμου ανέλαβαν το έργο της συλλογής υπογραφών. Οι περισσότερες «ετέθησαν» από τηλεφώνου! Στο γραφείο του τελευταίου τις προηγούμενες ημέρες είχαν γίνει και κάποιες συσκέψεις περιορισμένης συμμετοχής. Ως το μεσημέρι του Σαββάτου οι υπογραφές ήταν δεν ήταν είκοσι και ορισμένοι έριξαν την ιδέα να αναβληθεί η κατάθεση του κειμένου για την άλλη εβδομάδα. «Δεν είναι δυνατόν να παραδώσουμε ένα τέτοιο κείμενο ενώ ο Πρωθυπουργός θα απουσιάζει», συνεβούλευσε ένας εκ των πρεσβυτέρων και η απόφαση ελήφθη. Το κείμενο θα κατετίθετο το πρωί της Κυριακής με όσες υπογραφές είχαν προλάβει να συλλέξουν ως εκείνη τη στιγμή, όπως και έγινε τελικώς. Τα «υπόγεια ρεύματα» που είχαν παρατηρήσει πολλοί εδώ και καιρό στο ΠαΣοΚ βγήκαν στην επιφάνεια. Η «εσωκομματική αντιπολίτευση» έκανε κανονικά την εμφάνισή της με τρόπο μάλλον αναμενόμενο από τη Χαρ. Τρικούπη.
Τον τελευταίο καιρό οι πληροφορίες που φθάνουν στην κομματική ηγεσία συγκλίνουν: οι «απέναντι» του συνεδρίου ανασυντάσσονται. Οι συσκέψεις στην αρχή γίνονταν στα γραφεία των κκ. Παν. Οικονόμου και Γ. Παναγιωτακόπουλου, ενώ πολλά στελέχη συγκεντρώνονται τακτικά και στο γραφείο του κ. Α. Τσοχατζόπουλου στην οδό Ομήρου. Σταδιακά οι συσκέψεις άρχισαν να επεκτείνονται. Π.χ. ο κ. Γρ. Νιώτης οργάνωσε μια σύσκεψη με ορισμένους νομάρχες και δημάρχους από τη Μακεδονία. Ετερος φίλος του υπουργού Εθνικής Αμυνας, ο κ. Ευ. Χωραφάς, συγκέντρωσε προσφάτως κομματικά στελέχη από τη Β-5 Νομαρχιακή Επιτροπή του Λεκανοπεδίου. Αυτά που συζητούνται σε αυτές τις συναντήσεις αφορούν κυρίως τις κομματικές διαδικασίες. Η συλλογή των 32 υπογραφών από τους βουλευτές δεν έχει άμεση σχέση με αυτές τις συσκέψεις, κινείται όμως στην ίδια «κομματική περιοχή»: των ηττημένων του συνεδρίου! Αλλωστε δεν είναι και η πρώτη φορά που συλλέγουν υπογραφές στελέχη του ΠαΣοΚ.
Ο κ. Σημίτης διάβασε την επιστολή των 32 πετώντας προς την Αυστρία μαζί με τα ρεπορτάζ που κατέγραφαν τις απόψεις που διακινούνται στο ΠαΣοΚ για το ενδεχόμενο ανασχηματισμού και δεν έγινε γνωστό ποιο από τα δύο τον δυσαρέστησε περισσότερο. Οσοι ήταν κοντά του εκείνη τη στιγμή βεβαιώνουν ότι «ούτε ανήσυχος έδειξε ούτε οργισμένος». Απλώς δυσαρεστήθηκε διότι θεώρησε ότι «δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά». Από όσα συνεζήτησε πάντως τηλεφωνικώς με συνεργάτες του πίσω στην Αθήνα τις επόμενες ημέρες προκύπτει σαφώς ότι εξέλαβε την επιστολή των 32 ως ενέργεια εχθρική προς την κυβέρνηση. Από μια άποψη επρόκειτο και για την πιο σοβαρή απόδειξη συγκρότησης εσωκομματικής αντιπολίτευσης. Ηταν; Και ναι και όχι.
Για την ακρίβεια, η ενέργεια διαπνέεται από αντιπολιτευτική διάθεση, το κείμενο περιλαμβάνει σαφείς αιχμές ίσως και απειλές κατά της κυβερνήσεως, οι υπογράφοντες δεν έχουν και τις καλύτερες των σχέσεων με την ηγεσία του ΠαΣοΚ, αλλά συγκροτημένη ομάδα ή «τάση» στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν. Είναι ένα μείγμα φίλων του κ. Α. Τσοχατζόπουλου, του κ. Γερ. Αρσένη, «προεδρικών» και «ανεξαρτήτων», αλλά «πτέρυγα» με ενιαία ιδεολογικά και πολιτικά χαρακτηριστικά δεν είναι. Παρ’ ότι οι ίδιοι περίπου είχαν «δράσει» και στην περίπτωση των πιέσεων για να μην περικοπούν τα επιδόματα των πολυτέκνων, δεν μπορεί να πει κανείς ότι έχουν οργανωτική συγκρότηση, δομή ομάδας και κυρίως ηγεσία. Είναι απλώς «παπανδρεϊκοί». Για την ακρίβεια, «αντισημιτικοί»! Εξέχων παράγων της πρωτοβουλίας των 32 εξηγεί προς «Το Βήμα» τα όρια του εγχειρήματος: «Ασφαλώς υπάρχουν συνθήκες για να αναπτυχθεί εσωκομματική αντιπολίτευση, αλλά η σύμπτωση απόψεων που απεικονίζεται στις συγκεκριμένες υπογραφές είναι περιστασιακή». Γι’ αυτό άλλωστε στο κείμενο συμπεριελήφθησαν μόνον τα ελληνοτουρκικά και μάλιστα στη συγκυριακή εκδοχή τους. Απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στο Κυπριακό, στα Σκόπια ή στο Αλβανικό, «στο οποίο μόνο επαίνους θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε», κατά την έκφραση του ιδίου παράγοντα.
Από εκεί και πέρα τα πράγματα πήραν μια πορεία που θα ήταν περίπου φυσιολογική αν δεν σημειωνόταν εκ μέρους του υπουργού Παιδείας κ. Γερ. Αρσένη η μάλλον απρόβλεπτη «επιχείρηση αυτοεμπλοκής» του. Ο κ. Σημίτης είχε δώσει σαφείς εντολές προς όλους να χειρισθούν «με ψυχραιμία» το θέμα και «να μην ανέβουν οι τόνοι», κυρίως όσο ο ίδιος θα απουσίαζε στο εξωτερικό. Χάρη στον επιδέξιο χειρισμό και στις προσεκτικές διατυπώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου κ. Δημ. Ρέππα τις πρώτες 48 ώρες, η υπόθεση έτεινε να κλείσει ώσπου ενεφανίσθη ο κ. Αρσένης να υιοθετεί την κίνηση των 32 και να θέτει μάλιστα στην υπηρεσία της το αξίωμά του. Το ερώτημα της ενδεχόμενης παραιτήσεως του υπουργού Παιδείας αλλοίωνε και τις επιδιώξεις των 32 και την αντιμετώπισή τους εκ μέρους της κυβερνήσεως. Ορισμένοι παράγοντες απορούσαν για τη στάση του μόλις λίγες ημέρες μετά το θεαματικό άνοιγμα που επιχείρησε ο ίδιος σε συνεδρίαση του ΕΓ προς τον Πρωθυπουργό. Ο κ. Ρέππας θύμισε ότι ο κ. Αρσένης είναι υπουργός Παιδείας και ο ίδιος ο κ. Αρσένης έκανε ό,τι μπορούσε… λιγότερο για να αποδεσμευτεί από το θέμα που δημιουργήθηκε. Οι κινήσεις Σημίτη
Η ΚΙΝΗΣΗ των 32 φάνηκε να επηρεάζει τους χειρισμούς της κυβερνήσεως σχετικά με τα χαρακτηριστικά και το βάθος της επιχειρούμενης ελληνοτουρκικής προσεγγίσεως ή να τη… διευκολύνει ώστε να υποχωρήσει μερικώς από τις αρχικές επιλογές της. Οι πρωταγωνιστές της κινήσεως πάντως θεώρησαν ως «επιτυχία» τους την τροπή που πήραν τα πράγματα μετά την κατάθεση της επιστολής, παρ’ ότι λείπει ακόμη κάτι: η αντίδραση του ίδιου του κ. Σημίτη. Ο Πρωθυπουργός απέφυγε όπως ήταν φυσικό να κρίνει την ενέργεια των βουλευτών του ευρισκόμενος στην αλλοδαπή, αλλά είναι προφανές ότι θα το κάνει μόλις επιστρέψει. Στις 5 Μαΐου συγκαλεί το ΕΓ και δύο ημέρες αργότερα την Κοινοβουλευτική Ομάδα και εκεί προφανώς θα εκθέσει τις απόψεις του. Οσοι τον γνωρίζουν λένε ότι δεν προτίθεται να δώσει δείγματα «υποχωρήσεως» λόγω της φαινομενικής πιέσεως που ασκείται από ένα μεγάλο μέρος των βουλευτών που στηρίζουν την κυβέρνηση. Προβεβλημένο κυβερνητικό στέλεχος έλεγε προς «Το Βήμα» λίγες ημέρες μετά την κοινοποίηση της επιστολής: «Δεν καταλαβαίνουν ότι ο Σημίτης θα προτιμούσε να πάει στο σπίτι του παρά να υποχωρήσει από μια πολιτική στην οποία πιστεύει;». Αυτό θα είναι προφανώς όπως ήταν και σε άλλες περιπτώσεις και το πιο ισχυρό χαρτί του Πρωθυπουργού απέναντι στην πραγματικότητα ενός ορατού αντιπολιτευτικού «μορφώματος» που αναδεικνύεται πλέον σε σχέση τόσο με την κυβερνητική όσο και με την κομματική δραστηριότητα. Οι συνεργάτες του αναμένουν ότι στην ΚΟ και στην ΚΕ θα συναντούν εφεξής την αντίδραση ενός σημαντικού αριθμού στελεχών, ανάλογα με το θέμα που θα προτάσσεται κάθε φορά. Δεν πιστεύουν όμως ότι απειλείται η συνοχή της κυβερνητικής πλειοψηφίας ή του κόμματος και θεωρούν ότι μια μερίδα όσων αντιδρούν «απλώς εκτονώνεται». Αλλωστε ο γραμματέας της ΚΕ κ. Κ. Σκανδαλίδης έσπευσε να απομυθοποιήσει την ενέργεια των 32 επισημαίνοντας ότι η ελεύθερη διατύπωση θέσεων που αποκλίνουν από την επίσημη κυβερνητική και κομματική «γραμμή» αποτελεί πλέον «κατάκτηση για το ΠαΣοΚ». Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και άλλα στελέχη. Ο κ. Θ. Τσουκάτος, που επικοινωνεί καθημερινά με πληθώρα οργανώσεων ανά την επικράτεια, απέφυγε να αποδοκιμάσει τους 32 θεωρώντας «φυσιολογική» την ενέργειά τους.
