Οι επιχειρήσεις τις οποίες ελέγχουν εμφανίζουν τζίρο πάνω από 300 δισ. δρχ. Εργοστάσια, επενδύσεις, εξαγωγές, απασχόληση προσωπικού. Σύμφωνα με την κρατούσα εγχώρια αντίληψη, οι άνθρωποι θα έπρεπε καθημερινά να φιγουράρουν στις κοσμικές στήλες, στα καλλιτεχνικά, στα κοινωνικά. Μην τους αναζητήσετε όμως ούτε σε πάρτι, ούτε σε μπουζούκια, ούτε σε πρεμιέρες. Μακριά από αυτούς ο πειρασμός της εφήμερης δημοσιότητας.
Η οικογένεια Στασινόπουλου, διότι περί αυτής πρόκειται, εμμένει σε χαμηλούς τόνους, επιμένει στις βιομηχανικές επενδύσεις, παραμένει εκτός χρηματιστηριακών παιγνίων, παρ’ ότι πέντε εταιρείες του ομίλου (περιλαμβανομένης και της «μεγάλης μητέρας» Βιοχάλκο) βρίσκονται εντός της Σοφοκλέους και τώρα προχωράει σε μια γενναία αύξηση μετοχικού κεφαλαίου με δημόσια εγγραφή.
Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις που δέχονται τα στελέχη του ομίλου Βιοχάλκο αφορά το πού οφείλεται η δυνατότητά του να ανταγωνίζεται διεθνώς τους μεγάλους πολυεθνικούς γίγαντες της μεταλλουργίας. Μια δεύτερη ερώτηση αφορά το εξής: Πώς ο όμιλος Βιοχάλκο αντιμετώπισε την κρίση της ελληνικής βιομηχανίας και όχι μόνο δεν αντιμετώπισε κάμψη, αλλά αντίθετα διογκώθηκε και έφθασε να έχει πάνω από 300 δισ. δρχ. τζίρο; Οι επικεφαλής του ομίλου δίνουν συνήθως την τεχνοκρατική άποψη: Οι εταιρείες του δημιουργήθηκαν και αναπτύχθηκαν μέσα σε συνθήκες ανταγωνισμού. Και εξηγούν: «Πάντοτε έπρεπε να καταβάλλουμε έντονη προσπάθεια για να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν οι εταιρείες μας».
Ο όμιλος Βιοχάλκο εξάγει το 45% περίπου της παραγωγής του και μάλιστα μέσα στις «φωλιές» των μεγαλύτερων πολυεθνικών του μεταλλουργικού κλάδου. Η πραγματικότητα αυτή οφείλεται κυρίως στην παραγωγικότητα που έχουν οι επί μέρους εταιρείες. Αυτή αποδίδεται στην τεχνογνωσία, στην ποιότητα παραγωγής και στις συνέργειες που οδηγούν σε μείωση του κόστους, αλλά και στην παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας.
Αυτή είναι η τεχνοκρατική προσέγγιση, που όμως έχει «πίσω» της μια ολόκληρη ιστορία και μια χαρακτηριστική κουλτούρα, η οποία έχει σφραγισθεί από την πορεία της οικογένειας των βασικών μετόχων. Ο πατριάρχης του ομίλου, ο Μ. Στασινόπουλος, χημικός ως προς τις σπουδές, έθεσε τις βάσεις της οργάνωσης αλλά και της ιδιαίτερης προσπάθειας στον έλεγχο του κόστους και της παραγωγής. «Ενα μέρος του αρχείου του ήταν πάνω στο πακέτο των τσιγάρων του» θυμούνται οι παλαιότεροι, που αναγνωρίζουν ότι μπορεί αυτό να φαίνεται σήμερα απλοϊκό, αλλά αποτέλεσε τον προάγγελο της ευλαβικής οργάνωσης που έκτοτε αναβαθμίζεται συχνά πυκνά και με πολύ μεγάλες επενδύσεις.
Το άλλο μεγάλο ατού που αναδείχθηκε από την ιστορία του ομίλου ήταν και είναι οι συνεργασίες του. Το πακέτο των τσιγάρων συμπληρώθηκε τότε, τη δεκαετία του ’50, από τα τετράδια του περιβόητου Λογοθέτη (με λησμονημένο σήμερα το μικρό του όνομα, «Λογοθέτη» τον έλεγαν όλοι) που ήταν προηγουμένως στο Παρίσι και δούλευε στην Πεσινέ. Ο Λογοθέτης έφερε την εμπειρία του στη μεταλλουργία και στην παρακολούθηση των ταμειακών ροών, ενώ λίγο μετά ο καθηγητής Τσιμάρας, της Ανωτάτης Εμπορικής, εφάρμοσε στον όμιλο ένα πρώτο σχέδιο κοστολογίου. Κάπως έτσι διαμορφώθηκε το «DNA» του ομίλου Βιοχάλκο. Το πακέτο των τσιγάρων, το τετράδιο των ταμειακών ροών και το πρώτο κοστολόγιο δημιούργησαν μια παράδοση και μια συνέχεια, που επιτρέπει σήμερα στις εταιρείες του ομίλου να θεωρούνται ακραιφνώς ευρωπαϊκές.
Σε όλα αυτά προστέθηκε η κουλτούρα της οικογένειας Στασινόπουλου, που χαρακτηρίζεται από την αποκλειστική ενασχόληση με τη βιομηχανία και την αποφυγή της δημοσιότητας.
* Το εργοστάσιο της Πειραιώς
Το πρώτο εργοστάσιο του ομίλου ιδρύθηκε το 1937. Παρήγε σωλήνες, οικιακά σκεύη και υδραυλικά είδη. Οταν άρχισε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος, το χαλυβουργείο μετατράπηκε σε πολεμική βιομηχανία, αφού έπαιρνε τα παλιά φυσίγγια και τα έκανε πάλι σφαίρες. Αυτή η δυνατότητα δεν υπήρχε νωρίτερα στην Ελλάδα και έτσι η λειτουργία του εργοστασίου συνέβαλε στη μάχη που έδωσε η χώρα. Για να προλάβει την παραγωγή σε πολεμικό υλικό το εργοστάσιο λειτουργούσε όλο το εικοσιτετράωρο με τέσσερις βάρδιες, ακόμη και τις Κυριακές. Την περίοδο της Κατοχής το εργοστάσιο έκλεισε και λειτούργησε πάλι το 1946.
Η οικογένεια Στασινόπουλου ήλθε στην Αθήνα το 1920 από την Τεγέα της Αρκαδίας, όπου σήμερα λειτουργεί το Ιδρυμα «Μιχ. Στασινόπουλος». Το εργοστάσιο της οδού Πειραιώς ιδρύθηκε από τους αδελφούς Μιχάλη, Γιάννη και Ηλία Στασινόπουλο. Μετά τον πόλεμο, το 1946, άρχισε να κατασκευάζει για ιδία χρήση μηχανήματα για την κατεργασία αλουμινίου. Τρία χρόνια αργότερα, το 1949, η εταιρεία πήρε ένα δάνειο 600.000 δολαρίων από το Σχέδιο Μάρσαλ, με το οποίο αγοράστηκαν καινούργια μηχανήματα και επεκτάθηκαν τα κτίρια της βιομηχανικής παραγωγής. Τα επόμενα χρόνια αποδείχθηκε δύσκολο για την εταιρεία να αποσβέσει το υπέρογκο δάνειο. Η υποτίμηση της δραχμής το 1953, από την τότε κυβέρνηση Μαρκεζίνη, έκανε τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα. Οι μέτοχοι δίστασαν, αφού το μεγάλο δάνειο σε δολάρια ήταν απαγορευτικό για την κερδοφόρο λειτουργία της επιχείρησης. Τότε ο διορατικός και πιστός οπαδός της βιομηχανίας Μιχάλης Στασινόπουλος πήρε μια ριψοκίνδυνη απόφαση. Αγόρασε την πλειοψηφία των άλλων μετοχών και κράτησε μόνος του ένα υπερχρεωμένο εργοστάσιο. Γνώστης της αγοράς και με παράδοση στο εμπόριο άλλαξε το όνομα της επιχείρησης από «Ελληνική Βιομηχανία Χαλκού» σε «Βιοχάλκο», παίρνοντας το νέο όνομα από την τηλεγραφική διεύθυνση της παλαιάς εταιρείας.
* Η μεγάλη έξοδος
Το 1953 μπαίνει στη δουλειά και ο κ. Νίκος Στασινόπουλος, ο οποίος μαζί με τον αδελφό του κ. Ευάγγελο Στασινόπουλο κρατούν σήμερα τα ηνία του ομίλου. Δύο χρόνια αργότερα, το 1955, γίνεται η μεγάλη προσπάθεια για την αναδιοργάνωση και τον εκσυγχρονισμό της εταιρείας με την εισαγωγή καινούργιων μηχανημάτων μεταπολεμικής παραγωγής. Την επόμενη χρονιά, το 1956, αρχίζει η ανανέωση του εργοστασίου της οδού Πειραιώς. Ετσι το 1958 εισάγεται και τοποθετείται στο εργοστάσιο ένα πρωτοποριακό τότε έλαστρο για την παραγωγή προϊόντων αλουμινίου. Το μηχάνημα αυτό θα αποτελέσει τη βάση μιας νέας μεγάλης βιομηχανίας, που αργότερα μετεξελίχθηκε στην ΕΛΒΑΛ.
Την περίοδο 1960-61 μπαίνει ως μέτοχος στη Βιοχάλκο, αγοράζοντας το 33%, η βελγική χαλυβουργική κοινοπραξία Socobelge, η οποία ήταν ήδη από το 1960 μεγάλη holding με κορμό τη χαλυβουργία.
Η εταιρεία αυτή επένδυσε στη Βιοχάλκο 1 εκατ. δολάρια, ποσό αστρονομικό για την εποχή, με το οποίο αγοράστηκε το οικόπεδο στον Κηφισό, όπου στεγάστηκε η Βιοχάλκο Αλουμίνιον, η μετέπειτα ΕΛΒΑΛ. Δημιουργήθηκε έτσι το αυτόνομο εργοστάσιο για την παραγωγή προϊόντων αλουμινίου και στο εργοστάσιο της οδού Πειραιώς έμεινε μόνο ο τομέας της παραγωγής προϊόντων χαλκού. Ηδη έχει αρχίσει η μετατροπή της Βιοχάλκο σε εταιρεία holding.
Η συνεργασία με τους Βέλγους δημιούργησε στον όμιλο τον μηχανισμό ανάπτυξης διεθνών συνεργασιών, που αποδείχθηκε καθοριστικός για τη μεγέθυνση των βιομηχανιών, την απορρόφηση τεχνογνωσίας και την επέκταση εκτός ελληνικών συνόρων.
Το 1963 δημιουργείται μια νέα εταιρεία, η Βιοχάλκο Sanitas, όπου συμμετέχουν με 49% οι Βέλγοι και με 51% η Βιοχάλκο. Το 1965 με τη συμμετοχή του αμερικανικού κολοσσού Phelps Dodge ιδρύεται η Βιοχάλκο – Καλώδια, η οποία αργότερα μετονομάζεται Ελληνικά Καλώδια. Την ίδια χρονιά και ενώ είναι υπό κατασκευή το εργοστάσιο της Θεσσαλονίκης πεθαίνει ο αναμορφωτής της ιστορικής Εταιρείας Χαλκού και ιδρυτής του ομίλου Βιοχάλκο, Μιχάλης Στασινόπουλος. Εναν χρόνο αργότερα, το 1966, ιδρύεται στα Οινόφυτα το εργοστάσιο της Βιοχάλκο – Καλώδια, το οποίο παρήγε την πρώτη ύλη για την παραγωγή καλωδίων και αποτέλεσε την αρχή της εντυπωσιακής ανάπτυξης της περιοχής.
* Το στοίχημα της Χαλυβουργίας
Η αγορά ήταν ιδιαίτερα σκληρή, αφού σε κάθε τομέα δραστηριοποίησης του ομίλου υπήρχαν ανταγωνιστικές εταιρείες με μεγάλα μερίδια στην αγορά. Η Χαλυβουργία Βορείου Ελλάδος, η σημερινή Σιδενόρ, με την τοποθέτηση πρωτοποριακών μηχανημάτων πέτυχε για πρώτη φορά παγκοσμίως τη συνεχή χύτευση.
Το 1967 η εταιρεία Βιοχάλκο – Καλώδια μετονομάζεται Ελληνικά Καλώδια και στο μετοχικό της κεφάλαιο συμμετέχει πλέον με 10% και η Siemens. Εναν χρόνο αργότερα ιδρύεται η Μεταλλουργία Αττικής, η οποία παράγει ως σήμερα καλοριφέρ και τις γερμανικού τύπου μπαταρίες Perla. Η Βιοχάλκο είναι ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 μια μεγάλη βιομηχανία, που απασχολεί πάνω από 1.000 εργαζομένους και περιλαμβάνεται στις 20 πρώτες ελληνικές βιομηχανίες.
Στην αρχή της δεκαετίας του ’70 ο όμιλος ιδρύει μια σειρά από νέες εταιρείες.
* Το 1972 δημιουργείται η ΕΤΕΜ και το 1974 αποσπάται η ΕΛΒΑΛ από τη Βιοχάλκο – Αλουμίνιον, η οποία μετονομάζεται Αλουμίνιον Αθηνών.
* Το 1978 ο όμιλος ίδρυσε την εταιρεία τεχνολογίας ΤΕΚΑ. Πρόσφατα έθεσε σε λειτουργία ένα νέο χαλυβουργείο, το εργοστάσιο της SOVEL στον Αλμυρό του Βόλου, με το οποίο διπλασιάζει η Σιδενόρ την παραγωγή χάλυβα.
Ο γενάρχης, η νέα γενιά και οι καινούργιοι στόχοι
Ο ιδρυτής του ομίλου Μιχάλης Στασινόπουλος ήταν ένας δραστήριος μα πάνω από όλα διορατικός επιχειρηματίας. Το 1961, και ενώ είχαν αρχίσει οι συζητήσεις για την ένταξη της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, ο τότε διαπραγματευτής Γιάγκος Πεσμαζόγλου κάλεσε όλους τους βιομηχάνους και τους ρώτησε αν η χώρα μας θα πρέπει να ζητήσει περίοδο προσαρμογής για την ένταξή της στην ΕΟΚ, κάτι που τελικά έγινε. Ο ιδρυτής της Βιοχάλκο, ήταν από τους λίγους, ίσως ο μόνος από τους περίπου 400 βιομηχάνους που σηκώθηκε και είπε να μη ζητήσουμε περίοδο προσαρμογής και να μπούμε από την αρχή ως ισότιμα μέλη. Η Βιοχάλκο είχε από πολύ νωρίς έναν έντονα εξαγωγικό προσανατολισμό. Οι πρώτες εξαγωγές του ομίλου έγιναν το 1959 στην Ολλανδία με προϊόντα ορειχάλκου. Αυτή ήταν η αρχή, το ξεκίνημα της διεθνούς δραστηριότητας του ομίλου, ο οποίος σήμερα πραγματοποιεί εξαγωγές που φθάνουν το 5% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών.
Ενα από τα χαρακτηριστικά του ομίλου είναι η ομαλή μετάβαση από τη μία γενιά στην άλλη. Ετσι έχουν ήδη αναλάβει ευθύνες στη διοίκηση των επιχειρήσεων του ομίλου οι 30άρηδες κκ. Μιχάλης και Γιάννης Στασινόπουλος. Αμφότεροι με σπουδές στα οικονομικά, ο κ. Μιχάλης Στασινόπουλος δραστηριοποιείται στον τομέα του χαλκού και του αλουμινίου και ο κ. Γιάννης Στασινόπουλος στον τομέα του χάλυβα.
Ο όμιλος Βιοχάλκο διαθέτει σημαντικά κέντρα και σε άλλες χώρες του εξωτερικού, όπως η Γερμανία, η Βρετανία και η Γαλλία, και απασχολεί συνολικά πάνω από 3.000 εργαζομένους στην Ελλάδα και σχεδόν άλλους 1.000 στο εξωτερικό. Στόχο αποτελούν η δημιουργία εταιρείας – ερευνητικού ινστιτούτου, με έδρα κοντά σε πανεπιστήμιο, η οποία θα ασχολείται με την έρευνα σε θέματα μεταλλουργίας και επεξεργασίας μετάλλων, και η δημιουργία βιομηχανικού μουσείου.
Οι άνθρωποι του ομίλου, οι έμπειροι αλλά και οι νεότεροι, είναι πολύ φειδωλοί στα λόγια και μετρημένοι στις υποσχέσεις τους. «Ο ανταγωνισμός έχει γοητεία» απαντά ένας εκπρόσωπος της νεότερης γενιάς στελεχών σε ερώτηση του «Βήματος» για το κίνητρο που οδηγεί νέους ανθρώπους να επιμένουν στη βιομηχανία ενώ γεννήθηκαν πλούσιοι…
