Οι σαλαφιστές – υπερσυντηρητικοί σουνίτες μουσουλμάνοι – παίρνουν θέση για την επόμενη ημέρα στη Μέση Ανατολή, την οποία θέλουν να διαμορφώσουν σύμφωνα με τις θρησκευτικές παραδόσεις του 7ου αιώνα. Το όνομά τους προέρχεται από το «σαλάφ», που σημαίνει «πρόγονος», γιατί προσπαθούν να ακολουθήσουν τον τρόπο ζωής των πρώτων αγνών μουσουλμάνων. Ο σαλαφισμός είναι μια αντίληψη κοσμικού και θρησκευτικού φανατισμού που ερμηνεύει το Κοράνι κατά γράμμα, αυστηρά και πουριτανικά. Πολλοί από τους σαλαφιστές, αλλά όχι όλοι, είναι και τζιχαντιστές. Αποτελούν σήμερα το ισλαμιστικό κίνημα που εξαπλώνεται γρηγορότερα παγκοσμίως, χρηματοδοτούμενο κυρίως από τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ. Ως πρόσφατα απέφευγαν την ανάμειξη στην πολιτική και γενικώς υποστήριζαν οποιονδήποτε ηγέτη, όσο αυταρχικός και αν ήταν, αρκεί να ήταν σουνίτης. Ωστόσο μετά την Αραβική Ανοιξη πήραν μεγάλη ώθηση και πλέον ο φανατισμός τους επηρεάζει τις εξελίξεις στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.

Στην Αίγυπτο βγήκαν μόλις πέρυσι από την αφάνεια και αναδείχθηκαν δεύτερο κόμμα στις εκλογές (μετά την ιδρυθείσα πριν από 84 χρόνια Μουσουλμανική Αδελφότητα!). Στην Τυνησία, ίδρυσαν το Μεταρρυθμιστικό Κόμμα πριν από έναν χρόνο και έκτοτε είναι πολύ δραστήριοι. Στη Συρία επηρεάζουν όλο και περισσότερο την κατάσταση –ορισμένοι από τη συριακή αντιπολίτευση μάλιστα τους κατηγορούν ότι «κατέλαβαν διά της βίας την επανάσταση».

Σαλαφιστικά κόμματα ή οργανώσεις υπάρχουν στην Αλγερία, στην Υεμένη, στο Κουβέιτ, στο Μπαχρέιν, στη Λιβύη και στα Παλαιστινιακά Εδάφη. Στους σαλαφιστές τζιχαντιστές συγκαταλέγονται τα μέλη της Αλ Κάιντα, οι οργανώσεις Συμβούλιο της Σούρα των Μουτζαχεντίν και Ανσάρ αλ Σούνα στο Ιράκ, η αλγερινή GIA, η Λασκάρ-ι-Τάιμπα από το Κασμίρ και μικρότερες οργανώσεις στο Αζερμπαϊτζάν.
Το κοινό στοιχείο όλων αυτών των σαλαφιστών είναι ότι εμπνέονται από τον ουαχαμπιτισμό, πουριτανικό παρακλάδι του Ισλάμ από τη Σαουδική Αραβία. Είναι πολύ πιο ακραίοι –τόσο σε αντιλήψεις όσο και σε συμπεριφορά –από τους ισλαμιστές. Ενδεικτικό είναι ότι στη Λωρίδα της Γάζας η σαλαφιστική οργάνωση Τζουντ Ανσάρ Αλλάχ επέκρινε τη Χαμάς επειδή δεν εφήρμοσε τη σαρία. Οι δυνάμεις της Χαμάς απάντησαν με τα όπλα, σκοτώνοντας στη σύγκρουση που ακολούθησε 24 σαλαφιστές, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού τους.

«Το νέο σαλαφιστικό τόξο, που εκπορεύεται από τα βασίλεια του Κόλπου προς τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, είναι από τα πιο ανησυχητικά υποπροϊόντα των αραβικών εξεγέρσεων» λέει η Ρόμπιν Ράιτ από το US Institute of Peace. «Αυτοί οι λαϊκιστές πουριτανιστές καταλαμβάνουν σιγά-σιγά τον χώρο που κατείχαν οι τζιχαντιστές μαχητές, οι οποίοι δεν είναι πλέον της μόδας. Αμφότεροι όμως είναι φονταμενταλιστές που επιθυμούν μια νέα τάξη στα πρότυπα του πρώιμου Ισλάμ».
Χώρα-«κλειδί» είναι η Σαουδική Αραβία. Οι σαουδάραβες ουαχαμπίτες ρίχνουν χρήματα με στόχο να αποκτήσουν τον μελλοντικό έλεγχο της ευρύτερης περιοχής, «όπως έκαναν πριν από 30 χρόνια χρηματοδοτώντας τις μαντράσες της Νότιας Ασίας που παρήγαγαν τους Ταλιμπάν» λέει η κυρία Ράιτ. Το Μέτωπο Αλ Νούσρα στη Συρία χρηματοδοτείται από τον Κόλπο, όπως και πολλοί άλλοι σαλαφιστές τζιχαντιστές.
Στο βάθος κρύβεται ο ανταγωνισμός Σαουδικής Αραβίας – Ιράν, ο οποίος απειλεί να μετατρέψει τις χώρες υπό μετάβαση σε πεδία μάχης για το μέλλον της περιοχής.

«Οι σαλαφιστές αποτελούν επίπονο μακροχρόνιο αίνιγμα για τη Δύση. Εχουν τους πιο αντιδυτικούς στόχους απ’ όλα τα ισλαμιστικά κόμματα» συνεχίζει η κυρία Ράιτ, η οποία επικρίνει την Ουάσιγκτον για την υποστήριξη των μοναρχιών του Κόλπου, όπως της Σαουδικής Αραβίας. Ναι μεν υπάρχει το πετρέλαιο και η ιρανική απειλή, «αλλά είναι τραγικό λάθος να συνδέεται η μελλοντική θέση των ΗΠΑ στην περιοχή με το λίκνο και προπύργιο του σαλαφισμού και το διεστραμμένο του όραμα για τη νέα τάξη».


Σαρία, τζιχάντ, η Δύση ως «μίασμα» και στο βάθος το Ιράν

Πουριτανικός τρόπος ζωής
Οι σαλαφιστές είναι ακραίοι σουνίτες ισλαμιστές: γι’ αυτούς υπάρχει μόνο ο νόμος της σαρίας, άντρες και γυναίκες πρέπει να φοιτούν και να εργάζονται χωριστά, οι γυναίκες πρέπει να είναι καλυμμένες, η Δύση αποτελεί μίασμα. Μερικοί είναι και τζιχαντιστές. Πρότυπο του πουριτανικού τρόπου ζωής τους είναι οι πρώτοι μουσουλμάνοι του 7ου αιώνα.

Απόλυτη ρήξη με τους σιίτες
Ως φανατικοί σουνίτες, καλλιεργούν και βαθαίνουν το χάσμα μεταξύ σιιτών και σουνιτών. Αγωνίζονται, συχνά με τα όπλα, εναντίον του «σιιτικού τόξου», τη σφαίρα επιρροής από το Ιράν ως τους συμμάχους του στο Ιράκ, στη Συρία και στον Λίβανο.

Τους ενίσχυσε η Αραβική Ανοιξη
Η Αραβική Ανοιξη ευνόησε τους σαλαφιστές. Στην Αίγυπτο εμφανίστηκαν πέρυσι από το πουθενά και έλαβαν 25% στις εκλογές. Στην Τυνησία είναι πολύ δραστήριοι τον τελευταίο χρόνο. Στη Συρία επηρεάζουν όλο και περισσότερο την επανάσταση.

Το μακρύ χέρι των Σαούντ
Οι Σαουδάραβες χρηματοδοτούν αδρά τους σαλαφιστές για να αποκτήσουν τον έλεγχο της ευρύτερης περιοχής, όπως έκαναν πριν από 30 χρόνια χρηματοδοτώντας τις μαντράσες της Νότιας Ασίας που παρήγαγαν τους Ταλιμπάν. Στο βάθος κρύβεται ο ανταγωνισμός Σαουδικής Αραβίας – Ιράν, ο οποίος υπάρχει κίνδυνος να μετατρέψει τις χώρες υπό μετάβαση σε πεδία μάχης.

Η χώρα μετατρέπεται σε πεδίο μάχης μεταξύ του σιιτικού Ιράν και των σουνιτικών αραβικών χωρών
Χεζμπολάχ εναντίον Αλ Κάιντα στη Συρία

Μαχητές της Χεζμπολάχ από τον Λίβανο και Ιρανοί πολεμούν τους τελευταίους μήνες στο πλευρό του Μπασάρ αλ Ασαντ, τον οποίο βοήθησαν να ανακάμψει και να αντεπιτεθεί επιτυχώς στην κρίσιμη στρατηγικά Κεντρική Συρία. Στην άλλη πλευρά, το στρατόπεδο της αντιπολίτευσης και του Ελεύθερου Συριακού Στρατού ενισχύθηκε από τζιχαντιστές του εξωτερικού που κατέφθασαν από το Ιράκ. Δεν είναι κατ’ ανάγκην Ιρακινοί, αλλά οπαδοί της Αλ Κάιντα από διάφορες χώρες οι οποίοι συμμετείχαν στον ιρακινό εμφύλιο.

Η παρουσία των τζιχαντιστών, πολλοί από τους οποίους είναι σαλαφιστές, βολεύει τον Ασαντ που αποκαλεί «τρομοκράτες» τους μαχητές της αντιπολίτευσης. Οι ακρότητές τους του δίνουν την ευκαιρία να πλασάρεται στη Δύση ως αγωνιστής κατά της τρομοκρατίας.

Οι μεν είναι σιίτες, οι δε σουνίτες, κάτι που εντείνει το χάσμα μεταξύ των δύο αυτών παρακλαδιών του Ισλάμ παγκοσμίως. Η Συρία μετατρέπεται σε πεδίο όπου εκτυλίσσεται πλέον όχι μόνο ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, που υποστηρίζει τον Ασαντ και μάλιστα του στέλνει πυραύλους S300 όπως αποκαλύφθηκε την Πέμπτη, αλλά και μεταξύ του σιιτικού Ιράν και των σουνιτικών αραβικών χωρών, όπως η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ. Επαθλο του νικητή είναι ο έλεγχος της ευρύτερης περιοχής (και των πετρελαίων της).

Μέχρι πρότινος το Μέτωπο Αλ Νούσρα (σύροι σαλαφιστές τζιχαντιστές με διασυνδέσεις στην Αλ Κάιντα) είχε τους σκληρότερους μαχητές κατά του Ασαντ. Τελευταίως όμως επισκιάστηκε από τους εισαγόμενους τζιχαντιστές, των οποίων ο στόχος δεν περιορίζεται στην ανατροπή του Ασαντ αλλά είναι το τζιχάντ κατά της Δύσης που διεξάγει ο Αϊμάν αλ Ζαουάχιρι, διάδοχος του Μπιν Λάντεν στην κεφαλή της Αλ Κάιντα.

Αυτό περιπλέκει την κατάσταση στη Συρία κατά πολλούς τρόπους. Πρώτον, η λύση του πολέμου που ξέσπασε τον Μάρτιο του 2011 και έχει στοιχίσει την ζωή περισσότερων από 80.000 ατόμων δεν εξαρτάται πλέον μόνο από τον Ασαντ και τη συριακή αντιπολίτευση αλλά και από άλλους, ενδεχομένως σκληρότερους, παίκτες.

Δεύτερον, διασπά την αντιπολίτευση: σήμερα κάθε χωριό και κάθε γειτονιά έχει τη δική της ένοπλη ομάδα που πολεμά για τους δικούς της στόχους με περισσότερους από έναν αντιπάλους.

Τρίτον, επιτείνει το δίλημμα της Δύσης: να επέμβει κατά του Ασαντ με κίνδυνο τα όπλα που θα δώσει στην αντιπολίτευση να καταλήξουν στα χέρια τζιχαντιστών ή να επιτεθεί στις αντιπολιτευτικές δυνάμεις της Αλ Κάιντα; Για να προτρέψει τη Δύση να της στείλει όπλα και να τη βοηθήσει στην κρίσιμη μάχη του Κουσάιρ στην Κεντρική Συρία (την οποία φαίνεται προς το παρόν ότι κερδίζει η Χεζμπολάχ για λογαριασμό του Ασαντ), η συριακή αντιπολίτευση έκανε δεκτές πριν από τρεις ημέρες (ύστερα από μαραθώνιες διαβουλεύσεις) μερικές φιλελεύθερες προσωπικότητες. Οι ηγέτες της – εν όψει και της διεθνούς ειρηνευτικής διάσκεψης για τη Συρία που θα πραγματοποιηθεί στη Γενεύη – προσπαθούν να κατευνάσουν τη γενικευμένη ανησυχία ότι η επανάσταση στη Συρία έχει καταληφθεί από τους σκληροπυρηνικούς ισλαμιστές.

Εν τω μεταξύ, το κενό που αφήνει η απραξία της Δύσης καλύπτεται από τις χώρες του Κόλπου και όλα δείχνουν ότι η Συρία «ιρακοποιείται».

Μαρτυρία
«Καλύτερα στη φυλακή του Ασαντ παρά στα χέρια τους»

«Από την αρχή της επανάστασης στη Συρία υπήρχαν φήμες για ανάμειξη της Χεζμπολάχ» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Τζουάν Ακάς, κουρδικής καταγωγής δημοσιογράφος από τη Συρία. «Εκπορεύονταν από τη σουνιτική αντιπολίτευση που επιθυμούσε, με αυτές τις διαδόσεις, να αναμοχλεύσει τα πάθη και να ξεσηκώσει τους σουνίτες», εντείνοντας τον εμφύλιο που σήμερα έχει εξελιχθεί «όλοι εναντίον όλων».

«Η ενεργή ανάμειξη σαλαφιστών, οπαδών της Αλ Κάιντα και άλλων σκληροπυρηνικών ισλαμιστών ξεκίνησε πριν από έναν χρόνο. Εκτοτε όλες οι πλευρές καλλιεργούν τον φανατισμό. Τότε άρχισαν και οι επιθέσεις σουνιτών σε αλεβιτικά χωριά ή σιιτών σε σουνιτικά». Ο Ακάς ρίχνει μεγάλες ευθύνες στα αραβικά τηλεοπτικά δίκτυα Αλ Τζαζίρα και Αλ Αραμπίγια: «Τις επιθέσεις σουνιτών εναντίον σιιτών δεν τις καλύπτουν. Αντίθετα, όταν σιίτες επιτίθενται σε σουνίτες, το υπερτονίζουν».

Συναντήσαμε τον Ακάς, 34 ετών, Σύρο κουρδικής καταγωγής, στην Αθήνα, καθώς πριν από 10 μήνες εγκατέλειψε τη χώρα του κυνηγημένος από το καθεστώς, πέρασε στην Τουρκία και από εκεί στην Ελλάδα. Θυμάται ότι γύρω στο 2003 στη Συρία υπήρξε ένα ξέσπασμα δράσης σαλαφιστών. «Και τότε βόλευαν τον Ασαντ που τους χρησιμοποίησε για να πλασαριστεί στη Δύση ως ανάχωμα κατά της Αλ Κάιντα. Το 2005 αποφάσισε να τους διαλύσει και έριξε στη φυλακή 360 σαλαφιστές».

Στην ίδια φυλακή πολιτικών κρατουμένων στη Δαμασκό οι Αρχές έκλεισαν τον Ακάς το 2005 λόγω της δημοσιογραφικής του δράσης – υπογράφει ως «Τζουάν Ζορμπά» («από τον Καζαντζάκη» μας λέει). «Με κατηγόρησαν για προσπάθεια διάσπασης της Συρίας – κατηγορία που κολλάνε σε κάθε Κούρδο. Καταδικάστηκα σε επτά χρόνια».

Η φυλακή ήταν υπό τον έλεγχο των σαλαφιστών – μαζί με τους υπόλοιπους ισλαμιστές αριθμούσαν 1.200 άτομα επί συνόλου 1.400. «Είναι πολύ σκληροί. Σε ένα λεπτό μπορούν να σου κόψουν το κεφάλι χωρίς δεύτερη σκέψη». Μια μέρα το 2008, στις 6 το πρωί, 1.600 αστυνομικοί και στρατιώτες εισέβαλαν στη φυλακή ως αντίποινα για μια εξέγερση που είχε λήξει προ πολλού. «Οι κρατούμενοι συνέλαβαν 1.000 στρατιώτες, τους έβγαζαν τα μάτια με λοστούς, τους ξυλοκοπούσαν άγρια. Σκοτώθηκαν 60 άτομα. Μέσα στην αναταραχή, οι σαλαφιστές ξυλοκόπησαν μέχρι θανάτου έναν συγκρατούμενό μας, διάσημο ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα, κατηγορώντας τον ότι ήθελε να προσηλυτίσει τους σουνίτες και να τους μετατρέψει σε σιίτες» – ο προσηλυτισμός αποτελεί θανάσιμο αμάρτημα για τους σαλαφιστές.

Ο Ακάς δηλώνει άθεος, αν και σουνίτης. «Στο παρελθόν, αν δήλωνα άθεος στη Συρία θα αντιμετώπιζα κοινωνική απομόνωση στις αραβικές κοινότητες. Αν το δηλώσω σήμερα, θα με αποκεφαλίσουν».

«Η Μουσουλμανική Αδελφότητα δεν είναι εξτρεμιστική, αποτελεί πολιτικό κόμμα. Οι σαλαφιστές είναι ακραίοι ισλαμιστές. Στη φυλακή αποτελούσε κατηγορία να είσαι σούφι – “καταστρέφουν τον ισλαμικό τρόπο ζωής, είναι πιο επικίνδυνοι και από τους σιίτες” έλεγαν οι σαλαφιστές. Σήμερα στη Συρία δεν τολμά κανένας να δηλώσει σούφι».
Ο Ακάς θυμάται ότι μια μέρα οι σαλαφιστές συγκρατούμενοί του «έπιασαν τον Ασφούρ που του είχε σαλέψει ύστερα από 27 χρόνια στη φυλακή. Ελιωσαν πλαστικό στα πόδια του, τα κατέστρεψαν σε βαθμό που χρειάστηκε να του τα κόψουν και τα δύο οι γιατροί. Τον κατηγόρησαν ότι έδινε πληροφορίες στην κυβέρνηση».

«Οι σαλαφιστές είναι χειρότεροι από το καθεστώς Ασαντ. Καλύτερα 1.000 ημέρες φυλακισμένος της κυβέρνησης παρά μία ημέρα στα χέρια των σαλαφιστών» λέει για να τονίσει πόσο ανεξέλεγκτοι και φανατικοί είναι. «Δεν μπορείς καθόλου να συζητήσεις μαζί τους, έχουν ιδεολογικές παρωπίδες. Στο παρελθόν η κυβέρνηση ξυλοκοπούσε μερικούς ώσπου να γίνουν άμορφη μάζα. Σήμερα τέτοια περιστατικά είναι καθημερινά» στη δίνη του εμφυλίου στη Συρία, όπου ακόμη και ένοπλες ομάδες της αντιπολίτευσης στρέφονται η μία εναντίον της άλλης.

Το 2011, μετά το ξέσπασμα της επανάστασης, ο Ασαντ απελευθέρωσε τους πολιτικούς κρατουμένους, μεταξύ των οποίων ο Ακάς, ως κίνηση καλής θέλησης. Πέρυσι το καλοκαίρι οι κυβερνητικές δυνάμεις πήγαν να τον συλλάβουν ξανά λόγω της δημοσιογραφικής του δράσης αλλά τους ξέφυγε από τύχη και εγκατέλειψε τη χώρα.

Στη Συρία σήμερα ο Ακάς βλέπει να «εξάγεται το μοντέλο του Ιράκ» – χριστιανοί εναντίον μουσουλμάνων, σουνίτες εναντίον σιιτών, Αραβες εναντίον Κούρδων, τζιχαντιστές εναντίον Χεζμπολάχ. «Αυτό συμφέρει τον Ασαντ γιατί πουλάει στη Δύση ότι το πρόβλημα δεν είναι ο ίδιος αλλά η προστασία των Αλεβιτών από τους εισαγόμενους τζιχαντιστές και σαλαφιστές. Ολο και περισσότεροι σύροι σουνίτες πολεμούν στο πλευρό των τελευταίων – απελπισμένοι ύστερα από δύο χρόνια άγριου εμφυλίου, δεν θέλουν και πολύ για να ενστερνιστούν την ιδεολογία της Αλ Κάιντα».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ