ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ





Οταν χάνεται η μνήμη ενός γεγονότος, χάνεται μαζί και η σημασία του». Μπορεί να φαίνεται ασύλληπτο, όμως 51 χρόνια μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου πληθαίνουν οι φωνές εκείνων που ισχυρίζονται ότι το Ολοκαύτωμα των Εβραίων από τους ναζί δεν έγινε ποτέ. Το φαινόμενο έχει δυστυχώς παγκόσμια διάσταση: αρνητές της «τελικής λύσης», σύμφωνα με τον τερατώδη ναζιστικό ευφημισμό, που στοίχισε τη ζωή σε έξι εκατ. Εβραίους, ξεφυτρώνουν τόσο στην Ευρώπη όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα εξοργιστικά «επιχειρήματά» τους προσβάλλουν τη μνήμη των θυμάτων και επιτείνουν την ατμόσφαιρα «fin de siecle», καθώς πλησιάζουμε στο τέλος της χιλιετίας.


Η συνείδηση του Ολοκαυτώματος εθεωρείτο δεδομένη, ώσπου μια σειρά από δημοσκοπήσεις που πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 είχαν ανησυχητικά πορίσματα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες ένας στους πέντε μαθητές γυμνασίου βρέθηκε να θεωρεί πιθανό ότι το Ολοκαύτωμα δεν συνέβη ποτέ. Στη Βρετανία και στη Γαλλία ο αριθμός είναι μικρότερος, και πάλι όμως υπάρχει ένα ποσοστό (της τάξεως του 7%) ανθρώπων που αμφιβάλλει. Η δημοσιοποίηση των ερευνών προκάλεσε τέτοια έκπληξη που στην Αμερική πραγματοποιήθηκε και δεύτερη μεγάλη δημοσκόπηση (από την εταιρεία Gallup). Το αποτέλεσμα; Το 83% των Αμερικανών πιστεύει ότι το Ολοκαύτωμα πράγματι συνέβη· το 13% ότι κατά πάσα πιθανότητα συνέβη· τέλος, το 4% εμφανίζεται να μην έχει γνώμη.


* Η παγκόσμια συνωμοσία


Πώς εξηγείται το ανησυχητικό αυτό lapsus της κοινής γνώμης; Οι αναλυτές τείνουν να εντάξουν τη δυσπιστία για την πραγματικότητα του Ολοκαυτώματος στο πλαίσιο της σύγχρονης υποκουλτούρας: ιπτάμενοι δίσκοι, παγκόσμιες συνωμοσίες και άλλα θλιβερά παρόμοια ­ άλλωστε, διψήφιο ποσοστό Αμερικανών φαίνεται να πιστεύει ότι ο Ελβις Πρίσλεϊ είναι ακόμη ζωντανός. Οι πεποιθήσεις αυτές διαδίδονταν παλαιότερα μέσα από περιθωριακά περιοδικά. Το Internet, το παγκόσμιο δίκτυο στο οποίο η πρόσβαση είναι ελεύθερη (αφού ουδείς «φυλάσσει τις πύλες του»), έχει προκαλέσει πραγματική έκρηξη στη διάδοσή τους.


Σύμφωνα με μια αμερικανική πανεπιστημιακή έρευνα, υπάρχει σαφώς «συσχετισμός ανάμεσα στην πίστη σε ψευδοεπιστημονικά φαινόμενα και στην τάση άρνησης ότι το Ολοκαύτωμα πραγματικά συνέβη ή ότι οι ναζί είχαν ένα προμελετημένο σχέδιο εξολόθρευσης των Εβραίων». Σε ό,τι αφορά ειδικά πάντως το Ολοκαύτωμα οι διαστρεβλώσεις λαμβάνουν απίστευτες διαστάσεις. Σύμφωνα με μια τέτοια άποψη (η πατρότητα της οποίας ανήκει στην ομάδα «Κιβωτός του Ουράνιου Τόξου»), «όταν ένας λαός αισθάνεται ιδιαίτερο μίσος για μια άλλη φυλή, τότε ο ανώτερος εαυτός των ανθρώπων που ανήκουν σε αυτόν τον λαό ενσαρκώνεται καρμικά στη φυλή αυτή ώστε να την εξισορροπήσει· έτσι, οι χειρότεροι ναζί έχουν ήδη μετενσαρκωθεί σε εβραϊκά σώματα, κάτι που εξηγεί και τα όσα συμβαίνουν ή πρόκειται να συμβούν στο Ισραήλ». Κοντολογίς, «οι Ισραηλίτες είναι μετενσαρκωμένοι ναζί».


Οι κίνδυνοι από το εκρηκτικό αυτό μείγμα ιστορίας, παραψυχολογίας και μίσους έγιναν γρήγορα εμφανείς στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην αχανή μέση Αμερική οπλισμένες ακροδεξιές παραστρατιωτικές ομάδες άρχισαν να μάχονται εναντίον της κυβέρνησης προκειμένου να εμποδίσουν την έλευση μιας «νέας διεθνούς τάξης». Από ένα τέτοιο περιβάλλον είχε επηρεαστεί ο Τίμοθι Μακ Βέι που κατηγορείται για τη βομβιστική επίθεση που στοίχισε τη ζωή σε 167 άτομα, τον Απρίλιο του 1995 στην Οκλαχόμα. Συλληφθείς ο Μακ Βέι θεωρούσε εαυτόν αιχμάλωτο πολέμου και ηρνείτο να απαντήσει στις ερωτήσεις του FBI.


Εν τούτοις η άρνηση του Ολοκαυτώματος δεν εστιάζεται πια στο περιθώριο των δυτικών κοινωνιών. Τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζονται από την εμφάνιση στο προσκήνιο μιας σειράς αρνητών της «τελικής λύσης», που αυτοπροσδιορίζονται «αναθεωρητές – ιστορικοί»· στην πραγματικότητα είναι ερασιτέχνες. Στη Βρετανία είναι ο Ντέιβιντ Ιρβινγκ· στη Γαλλία ο Ρομπέρ Φορισόν, ενώ πρόσφατα «ανέβηκε στο ίδιο βαγόνι» και ο Ροζέ Γκαροντί. Το βιβλίο του τελευταίου «Οι θεμελιώδεις μύθοι της ισραηλινής πολιτικής» κυκλοφόρησε πρόσφατα και στη χώρα μας από τον εκδοτικό οίκο Νέα Θέσις (που εκδίδει επίσης τα βιβλία του Ζαν Μαρί Λεπέν και του Κώστα Πλεύρη).


Η «επιχειρηματολογία» που προτάσσουν οι «αναθεωρητές» είναι επιστημονικοφανής και λαμβάνει συνήθως το εξής σχήμα: η μαζική εξολόθρευση των Εβραίων από τους ναζί δεν συνέβη ή, εφόσον συνέβη, δεν συνιστά «Ολοκαύτωμα», αφού (ελλείψει ρητής γραπτής οδηγίας του Αδόλφου Χίτλερ) δεν συνάγεται τέτοια πρόθεση: «Οι Εβραίοι υπήρξαν θύματα βομβαρδισμών, εξαντλητικών πορειών, ασιτίας ή επιδημιών». Τα περί «Ολοκαυτώματος», υποστηρίζουν στερεότυπα οι «αναθεωρητές», είναι μύθος, προϊόν της εβραϊκής προπαγάνδας που τον διαδίδει συστηματικά προκειμένου να ενισχύσει τη θέση του Ισραήλ και να εξυπηρετήσει τους σκοπούς του διεθνούς σιωνισμού. Κοντολογίς, «το Αουσβιτς ήταν ένα ψέμα».


* Ο «χάρτινος Αϊχμαν»


Ασφαλώς η «επιχειρηματολογία» αυτή δεν πείθει. Πανεπιστημιακοί όπως η Ντέμπορα Λίπστατ, συγγραφέας του βιβλίου «Η άρνηση του Ολοκαυτώματος» («Denying the Holocaust», The Free Press), καταγγέλλουν τη συλλογιστική τύπου «ναι μεν, αλλά…», την οποία κωδικοποιούν ως εξής: «Τα επίμαχα γεγονότα δεν συνέβησαν· ο δράστης δεν είχε ευθύνη· ο όρος γενοκτονία δεν αρμόζει σε ό,τι έγινε». Αξιοσημείωτο είναι ότι την ίδια ακριβώς στρατηγική ακολουθούν και οι γείτονές μας Τούρκοι, αρνούμενοι τη γενοκτονία των Αρμενίων το 1915-17.


Πώς ερμηνεύεται η παραπάνω αντίδραση; Σύμφωνα με όσα γράφει ο Ιζραελ Τσάρνι στο δοκίμιο «Η ψυχολογία της άρνησης των γενοκτονιών», «η άρνηση υποκρύπτει τη φρίκη μπροστά στα εγκλήματα και αποβλέπει στον εξαγνισμό των ενόχων». Η άρνηση, σύμφωνα με τον ίδιο μελετητή, επιχειρεί να αναμορφώσει την ιστορία, να αποκαταστήσει τους δράστες και να δαιμονοποιήσει τα θύματα ­ «των οποίων εμποδίζει την ανάρρωση». Πηγαίνοντας ένα βήμα πιο πέρα, ο Τσάρνι προσθέτει: «Η άρνηση μιας γενοκτονίας δεν έχει νόημα παρά μόνο αν δει κανείς σε αυτή μια καινούργια ευκαιρία να αναζωπυρωθούν τα πάθη που ικανοποίησε η γενοκτονία αυτή μέσα από μια συμβολική διαδικασία διά της οποίας φονεύεται η αξιοπρέπεια των επιζώντων, η λογική και η ίδια η ιστορία». Κοντολογίς, η άρνηση είναι η συνέχιση μιας γενοκτονίας με άλλα μέσα, εξ ου και ο Πιερ Βιντάλ – Νακέ αποκάλεσε τον Φορισόν «χάρτινο Αϊχμαν».


* Η «άλλη πλευρά»


Η εμφάνιση των «αναθεωρητών» έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα. Το σοβαρότερο είναι αν οφείλει κανείς να τους απαντήσει ή να τους αγνοήσει. Αυτοί που αρνούνται να συζητήσουν μαζί τους, όπως η Λίπστατ, υποστηρίζουν ότι αν δέχονταν να καθήσουν στο ίδιο τραπέζι θα τους νομιμοποιούσαν και θα τους εξασφάλιζαν μεγαλύτερη δημοσιότητα. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να δοθεί στους «αναθεωρητές» η δυνατότητα να εμφανίσουν τα «επιχειρήματά» τους ως την «άλλη πλευρά» της συζήτησης για το Ολοκαύτωμα. Η ιστορική πραγματικότητα του Ολοκαυτώματος ούτε συζητήσιμη είναι ούτε έχει «δύο πλευρές».


Εν τούτοις, οι αρνητές του Ολοκαυτώματος παρακάμπτουν αυτούς που δεν δέχονται να συζητήσουν μαζί τους, πληρώνοντας για τη δημοσίευση καταχωρήσεων στον Τύπο. Ετσι, το πρόβλημα μετατίθεται: έχει κανείς το δικαίωμα να αρνηθεί τις καταχωρήσεις ή όχι; Οι απόψεις διίστανται. Αυτοί πάντως που είναι υπέρ της δημοσίευσης ισχυρίζονται ότι μόνο έτσι θα μπορέσει να αντιληφθεί το κοινό πόσο τερατώδεις είναι οι ισχυρισμοί των «αναθεωρητών» και θα δοθεί η ευκαιρία στους ειδικούς να τους καταρρίψουν και να αποδείξουν ότι το Ολοκαύτωμα δεν επιδέχεται διαφορετικές εκδοχές. Στην Ευρώπη πάντως ανάλογοι ισχυρισμοί έχουν και ποινικές συνέπειες. Τόσο στη Γαλλία όσο και στη Γερμανία η διάδοση απόψεων που αρνούνται τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας οδηγεί τους εκφραστές τους απευθείας στα δικαστήρια.


Η αμφισβήτηση του Ολοκαυτώματος από περιθωριακές μειονότητες είναι χωρίς αμφιβολία ανησυχητικό φαινόμενο. Το ευχάριστο είναι ότι δεν έχει μειωθεί η ευαισθησία της πλειονότητας απέναντι στη γενοκτονία των Εβραίων από τους ναζί. Κορυφαία απόδειξη η τεράστια επιτυχία της πρόσφατης ταινίας «Η λίστα του Σίντλερ». Ετσι, η φρίκη του Αουσβιτς δεν πρόκειται να ξεχαστεί.