Καθώς η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ επιχειρεί να εξαλείψει από τον δημόσιο λόγο κάθε έννοια που σχετίζεται με τη διαφορετικότητα και την κοινωνική ευαισθησία – επειδή θεωρεί πως οι έννοιες αυτές προωθούν τη woke κουλτούρα –, δεκάδες ομοσπονδιακές υπηρεσίες των ΗΠΑ έχουν λάβει οδηγίες να περιορίσουν ή να αποφεύγουν τελείως τη χρήση εκατοντάδων λέξεων. Οροι που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα, το φύλο, τη φυλή, τη σεξουαλική ταυτότητα και τις μειονότητες αφαιρούνται συστηματικά από κυβερνητικά έγγραφα, ιστοσελίδες, ακόμα και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Σύμφωνα με έγγραφα που εξετάστηκαν από τους «New York Times», αυτές οι κατευθύνσεις άλλοτε εφαρμόζονται αυστηρά, άλλοτε συνιστούν «προσεκτική αποφυγή». Η χρήση συγκεκριμένων λέξεων μπορεί ακόμα και να προκαλέσει έλεγχο ή απόρριψη αιτήσεων χρηματοδότησης επιστημονικών προγραμμάτων και συμβάσεων, σε περίπτωση που έρχονται σε σύγκρουση με τις ιδεολογικές γραμμές που έχει χαράξει ο Λευκός Οίκος της δεύτερης θητείας Τραμπ. Το φαινόμενο αυτό ανοίγει ένα κρίσιμο ερώτημα για το μέλλον της επιστήμης, της δημόσιας υγείας και των ατομικών δικαιωμάτων στις ΗΠΑ.
Ο Τζόσεφ Αμον, επιδημιολόγος στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins στη Βαλτιμόρη και διευθυντής του Τμήματος Υγείας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch), εξηγεί στο «Βήμα» ότι η «εκστρατεία» του Τραμπ κατά εκατοντάδων λέξεων αποτελεί πράγματι μέρος μιας πολύ μεγαλύτερης προσπάθειας για την περιθωριοποίηση συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, πώς αυτή οδηγεί στην αλλαγή της δημόσιας υγείας και της υγειονομικής περίθαλψης αλλά και πώς παρεμποδίζει το έργο της επιστήμης στις ΗΠΑ και παγκοσμίως. «Δεν είναι τόσο ένας πόλεμος κατά των λέξεων όσο ένας πόλεμος κατά της επιστήμης και κατά της προόδου η οποία έχει σημειωθεί εδώ και δεκαετίες» μας είπε.
Ποιες είναι οι συνέπειες της «απαγόρευσης» συγκεκριμένων λέξεων;
«Η απαίτηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να “απαγορευτούν” λέξεις δεν σχετίζεται πραγματικά με τον έλεγχο της γλώσσας αυτόν καθ’ αυτόν. Στόχος είναι με τον τρόπο αυτόν να καταστούν ορισμένες ομάδες ανθρώπων “αόρατες”, να καταστεί σαφές ότι η κυβέρνηση δεν τις αναγνωρίζει ούτε ενδιαφέρεται να βοηθήσει στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.
Τον Φεβρουάριο του 2025, μεταξύ των πρώτων του αποφάσεων ως προέδρου, ο Τραμπ διέταξε τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (όπου εργάστηκα από το 2003 έως το 2005) να αφαιρέσουν από την ιστοσελίδα τους κάθε αναφορά σε διεμφυλικά άτομα, ταυτότητα φύλου και ισότητα.
Οροι όπως “έγκυο άτομο”, “μη δυαδικός”, “βιολογικά άνδρας” και “βιολογικά γυναίκα” επίσης απαγορεύτηκαν. Η άμεση συνέπεια ήταν ότι εξαφανίστηκε η πληροφόρηση για τεστ HIV σε LGBTQ+ άτομα, καθώς και οι κατευθυντήριες γραμμές για την υγεία των LGBTQ+ νέων. Τα δεδομένα σχετικά με αυτές τις πληθυσμιακές ομάδες αφαιρέθηκαν από το Διαδίκτυο. Η έρευνα πάνω σε αυτούς τους πληθυσμούς και, γενικότερα, πάνω στις ανισότητες στην υγεία – δηλαδή στις διαφορές στην υγεία μεταξύ διαφορετικών πληθυσμών – κατέστη αδύνατη».
Ποιοι πλήττονται περισσότερο από αυτού του είδους την πολιτική και με ποιον τρόπο;
«Η αφαίρεση πληροφοριών για την υγεία που απευθύνονται σε έναν συγκεκριμένο πληθυσμό, όπως τα LGBTQ+ άτομα, ή η αφαίρεση έρευνας που αφορά ανισότητες υγείας σχετιζόμενες με το φύλο ή τη φυλή, επηρεάζει άμεσα αυτά τα άτομα, αφού πληροφορίες που τα αφορούν άμεσα δεν είναι πλέον διαθέσιμες.
Θα υπάρξουν όμως και μακροπρόθεσμες συνέπειες, καθώς οι επαγγελματίες δημόσιας υγείας δεν θα μπορούν να κατανοήσουν τις τάσεις – αν δηλαδή κάποια ζητήματα υγείας βελτιώνονται ή επιδεινώνονται για συγκεκριμένους πληθυσμούς και ποια σχετικά μέτρα θα έπρεπε να ληφθούν σε κάθε περίπτωση. Ετσι, στην πραγματικότητα, όλοι θα επηρεαστούν. Τα διδάγματα που αντλούμε μέσα από την έρευνα στη δημόσια υγεία συχνά έχουν ευρύτερη εφαρμογή».
Η πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ εφαρμόζεται επίσης στην επιστημονική έρευνα, με έργα που αφορούν μειονότητες να αποθαρρύνονται και να μη χρηματοδοτούνται. Τι σημαίνει αυτό για την υγεία και την επιστήμη;
«Εκτός από τον περιορισμό της έρευνας που επηρεάζει συγκεκριμένους πληθυσμούς, αξίζει να σημειωθεί ότι ο Τραμπ έχει περικόψει και τη χρηματοδότηση για έρευνες σχετικές με την επιφυλακτικότητα απέναντι στα εμβόλια, που επικεντρώνονταν στην κατανόηση και την αντιμετώπιση των λόγων για τους οποίους οι άνθρωποι διστάζουν να εμβολιαστούν – κάτι που εν δυνάμει μας αφορά όλους.
Στα τέλη της περασμένης εβδομάδας (22 Αυγούστου) το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ επέτρεψε στην κυβέρνηση να προχωρήσει σε περικοπές σχεδόν 2 δισ. δολαρίων από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH). Το μήνυμα εδώ είναι πως, αν απλώς κλείσεις τα μάτια απέναντι σε ορισμένους πληθυσμούς ή “ευαίσθητα” για κάποιους ζητήματα υγείας, αυτά θα εξαφανιστούν. Αλλά γνωρίζουμε ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει».
Αποτελούν όλα αυτά μέρος μιας ευρύτερης ιδεολογικής ατζέντας;
«Αναμφίβολα. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει δηλώσει ξεκάθαρα πως δεν πιστεύει ότι το κράτος πρέπει να υποστηρίζει προσπάθειες σχετικές με τη διαφορετικότητα, την ισότητα και την ένταξη, είτε στα πανεπιστήμια είτε στην έρευνα.
Ωστόσο οι ΗΠΑ είναι ένα πολυπολιτισμικό έθνος 340 εκατομμυρίων κατοίκων και το αμερικανικό Σύνταγμα εγγυάται ίση προστασία για όλους – όμως πώς προστατεύονται συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες όταν δεν συμπεριλαμβάνονται στις επιστημονικές έρευνες;
Πέραν αυτού, η διασφάλιση της διαφορετικότητας και η επιδίωξη της συμπερίληψης στην έρευνα κάνουν τα ευρήματά μας πιο ισχυρά και πιο γενικεύσιμα, το οποίο ωφελεί όλους τους ανθρώπους, εντός και εκτός των ΗΠΑ».
Τα μέλη των Δημοκρατικών έλαβαν την περασμένη εβδομάδα ένα υπόμνημα από το κόμμα, το οποίο τους συμβουλεύει να μη χρησιμοποιούν 45 συγκεκριμένες «woke» λέξεις επειδή αποξενώνουν τους ψηφοφόρους. Είναι πράγματι τόσο σημαντικό για την αμερικανική κοινωνία να αποφεύγονται ορισμένες λέξεις;
«Είναι σημαντικό να μη συγχέουμε την πολιτική επικοινωνία – που είναι αυτό στο οποίο αναφερόταν το υπόμνημα προς τους Δημοκρατικούς – με την πολιτική εξουσία, την οποία κατέχει η κυβέρνηση Τραμπ.
Το υπόμνημα προς τους Δημοκρατικούς αφορούσε το πώς να συνδεθούν καλύτερα με τους ψηφοφόρους, χρησιμοποιώντας απλή γλώσσα και αποφεύγοντας τα ακρωνύμια και την ορολογία. Αντίθετα, η κυβέρνηση Τραμπ δεν απαγορεύει απλώς λέξεις· λέει στους ανθρώπους ότι οι ζωές τους και οι αγώνες τους δεν ενδιαφέρουν την κυβέρνηση».
