Ποτέ δεν είναι αργά. Η αναδρομική έκθεση του Ντέιβιντ Χόκνεϊ στο Fondation Louis Vuitton στο Παρίσι είναι μια πρώτης τάξεως επαλήθευση της πολυφορεμένης αλλά καταπώς φαίνεται ποτέ άκαιρης λαϊκής θυμοσοφίας.
Ο βρετανός καλλιτέχνης – ένας από τους σημαντικότερους, τους πιο ενδιαφέροντες και τους πλέον ευπώλητους του 20ού και του 21ου αιώνα – χρειάστηκε να φτάσει στο κατώφλι των 90 ετών για να πραγματοποιήσει τη μεγαλύτερη και την πιο αντιπροσωπευτική του έργου του έκθεση της καριέρας του.
«Οταν ξεκινούσαμε να τη σχεδιάζουμε πριν από δύο χρόνια, ήμουν σίγουρος ότι δεν θα ήμουν εδώ για να τη δω» έλεγε λίγες ημέρες πριν από τα εγκαίνια της έκθεσης τον περασμένο Απρίλιο με τη χαρακτηριστική βραχνή φωνή του, «προίκα» από τις δεκαετίες της έξης του στον καπνό.
Ο Χόκνεϊ, που παραμένει αρειμάνιος καπνιστής μια ολόκληρη ζωή, έχει πλέον προσδώσει στη βλαβερή αλλά απαραίτητη για τον ίδιο συνήθεια διαστάσεις αντιστασιακής πράξης. Προς όλους εκείνους τους αυτόκλητους κήρυκες των πρέπει και των απαγορεύεται του σύγχρονου κόσμου.
© David Hockney – Richard Schmidt May Blossom on the Roman Road, 2009
Παρά πάντως την επιβλαβή συνήθεια ο ακατάβλητος από τον χρόνο και ανεξάντλητος σε ιδέες εικαστικός κατάφερε να είναι όχι μόνο εν ζωή αλλά και παρών για να δει στις 11 αίθουσες του παρισινού ιδρύματος τα πεπραγμένα μιας ολόκληρης ζωής.
Εστω κι αν χρειαζόταν να έχει στο πλευρό του, εκτός από τον συνεργάτη του και σύντροφο της ζωής του Jean-Pierre Gonçalves de Lima, ως άγρυπνους φρουρούς τους δύο νοσοκόμους που έχουν αναλάβει τα τελευταία χρόνια να τον φροντίζουν.
Μπορεί σε πολλούς να μοιάζει περίεργο ή παράξενο που η πληρέστερη έκθεση για την πολυκύμαντη διαδρομή του Χόκνεϊ λαμβάνει χώρα στο Παρίσι και όχι στην πατρίδα του, τη Μεγάλη Βρετανία, ή τη χώρα που επέλεξε για δεύτερο σπίτι του, τις ΗΠΑ.
Ωστόσο η σχέση του ζωγράφου με τη Γαλλία υπήρξε ανέκαθεν στενή, ενώ αναθερμάνθηκε τα τελευταία χρόνια εξαιτίας ενός τραγικού γεγονότος που τον σημάδεψε τόσο σε ανθρώπινο όσο και σε καλλιτεχνικό επίπεδο. Τον Αύγουστο του 2013 ο 23χρονος βοηθός του, Ντόμινικ Ελιοτ, αυτοκτόνησε στο στούντιο του ζωγράφου στο Μπρίντλιγκτον της Αγγλίας.
Ο Ελιοτ έχοντας καταναλώσει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών και σε κατάσταση παραφοράς ήπιε ένα ισχυρό απορρυπαντικό. Παρότι μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο σε κωματώδη κατάσταση, οι γιατροί δεν κατάφεραν να τον επαναφέρουν στη ζωή.
Το πλήγμα για τον Χόκνεϊ ήταν συντριπτικό. Τους επόμενους μήνες του τραγικού γεγονότος αποφάσισε να πουλήσει το στούντιο που ταυτίστηκε με κάποιες από τις πιο καθοριστικές στιγμές της δημιουργίας του και κατόπιν μετοίκησε στη Νορμανδία.
Του πήρε καιρό μέχρι να συμβιβαστεί με την απώλεια και, ακόμα περισσότερο, για να ξεκινήσει να ζωγραφίζει και πάλι – το έκανε δημιουργώντας μια σειρά πορτρέτων των φίλων και της οικογένειάς του.
Από τον καμβά στο iPad
Χρόνια μετά στην περιοχή της Βόρειας Γαλλίας τον βρήκε η περίοδος της πανδημίας COVID-19. Ηταν μία ακόμα σημαδιακή στιγμή για το καλλιτεχνικό έργο του, αφού τους μήνες του εγκλεισμού και της απομόνωσης αποτύπωσε στο iPad του σκηνές από τη φύση της περιοχής.
Αυτά ακριβώς τα έργα εκτίθενται σε μια δική τους αίθουσα στο Fondation Louis Vuitton – μάλιστα ο ίδιος δηλώνει έκθαμβος πώς κάτι που σχεδίασε σε μια τόσο μικρή επιφάνεια μπορεί να εκτυπώνεται σε τόσες μεγάλες διαστάσεις – συνοδευόμενα από την υπόμνηση του καλλιτέχνη: «Θυμηθείτε. Κανείς δεν μπορεί να ακυρώσει την άνοιξη».
Αλλωστε ο Χόκνεϊ όχι μόνο αγαπά τη φύση – είναι παροιμιώδη τα ταξίδια-αστραπή που έκανε από τη δυτική ακτή των ΗΠΑ στη Μεγάλη Βρετανία για να αποτυπώσει δέντρα και φυτά στην πλήρη ανθοφορία τους – αλλά την απαθανάτισε με τον πιο χρωματιστό, αισιόδοξο, ξέχειλο από ζωή τρόπο.
© David Hockney -Art Gallery of New South Wales -Jenni Carter Portrait of an Artist (Pool with Two Figures)- 1972
Η έκθεση του Παρισιού που θα ολοκληρωθεί την 1η Σεπτεμβρίου περιλαμβάνει συνολικά 450 έργα του βρετανού εικαστικού. Και διατρέχει το σύνολο της καριέρας του. Θα δει κανείς περισσότερα από 60 από τα περίφημα πορτρέτα του – ας μην ξεχνάμε πως από το πορτρέτο του πατέρα του το 1955 ξεκίνησαν όλα –, τις χαρακτηριστικές πισίνες του από τη δεκαετία του ’60, όταν πολιτογραφήθηκε μόνιμος κάτοικος Καλιφόρνιας, αλλά και πιο σύγχρονα έργα του, όπως τη viral προσωπογραφία του Χάρι Στάιλς.
Ηταν απόφαση του ίδιου του καλλιτέχνη το βάρος να δοθεί στην τελευταία 25ετία της δημιουργίας του. Στο εδώ και στο τώρα του. «Νομίζουμε ότι ζούμε σε έναν φριχτό κόσμο σήμερα. Ωστόσο σκεφθείτε πως πριν από 100 χρόνια ο κόσμος έβγαινε από έναν παγκόσμιο πόλεμο» είπε σε πρόσφατη συνέντευξή του. Ακόμα κι αν όλα μοιάζουν δυστοπικά, ο Ντέιβιντ Χόκνεϊ έχει το δικό του, πολύ προσωπικό ελιξίριο. Την αισιοδοξία.
Δεν είναι όμως μόνο το επίμονα αισιόδοξο πνεύμα του και η θετική ματιά του απέναντι στη ζωή και τον κόσμο που τον κρατούν ενεργό, παρόντα και σε συνομιλία με την εποχή μας. Υπάρχει και μια πρακτική πλευρά των πραγμάτων.
Ο 88χρονος Χόκνεϊ συνεχίζει να ζωγραφίζει για τουλάχιστον τέσσερις έως έξι ώρες ημερησίως και κυρίως να βάζει στο χαρτί, στον καμβά ή στο αγαπημένο του τα τελευταία χρόνια tablet περισσότερα από όσα όχι μόνο βλέπουν αλλά αντιλαμβάνονται οι άλλοι.
Ή μάλλον αναδεικνύοντας το ορατό που συχνά παραγνωρίζουμε ή προσπερνάμε. Ναι, ακούγεται σχεδόν επαναστατικό. Αλλά αυτή είναι η παλιά τέχνη του βρετανού εικαστικού.
Ενός ανθρώπου που τόλμησε να αναπαραστήσει την ομοφυλοφιλία στον καμβά ακόμα κι όταν εκείνη ήταν εκτός νόμου στην πατρίδα του, που απαθανάτισε αναπολογητικά τους εραστές του, που επινόησε μια εικόνα για τον εαυτό του – έβαψε τα μαλλιά του ξανθά, φόρεσε ολοστρόγγυλα γυαλιά, αποθέωσε τις κάλτσες διαφορετικού χρώματος, δεν αποχωρίστηκε ποτέ το τσιγάρο από τα χείλη του – και την υπηρετεί με συνέπεια για μια ολόκληρη ζωή.
Εκανε τον εαυτό του brand name, χωρίς ποτέ να προδώσει ή να ξεπουλήσει την τέχνη του – παρεμπιπτόντως ο πίνακάς του «Portrait of an Artist (Pool with Two Figures) του 1972 που περιλαμβάνεται στην έκθεση του Παρισιού είναι το ακριβότερο έργο εν ζωή καλλιτέχνη που έχει πουληθεί ποτέ σε δημοπρασία, προς 90,3 εκατ. δολάρια.
Αυτή η συναρπαστική διαδρομή της ζωής και του έργου του θα βρίσκεται για λίγες ημέρες ακόμα στο ίδρυμα της Louis Vuitton στις παρυφές του δάσους της Βουλώνης. Και όχι, δεν πρόκειται για το ταμείο της ζωής του, αφού ο ίδιος αποτάσσεται τους απολογισμούς και πιστεύει βαθιά πως κανένας δεν μπορεί να κρίνει έναν καλλιτέχνη παρά μόνο όταν ολοκληρώσει το έργο του.
Ο Χόκνεϊ είναι αποφασισμένος να παραμένει παραγωγικός. Οπως εξάλλου αποφάνθηκε αφού περιδιάβηκε τις 11 αίθουσες με τα 450 έργα του, «τώρα αρχίζω να καταλαβαίνω τι προσπαθώ να κάνω μια ολόκληρη ζωή».
Info:
Η έκθεση «David Hockney 25» θα φιλοξενείται στο Fondation Louis Vuitton έως την 1η Σεπτεµβρίου.
