Ο Χαβιέρ Μιλέι είχε γνωρίσει την αποθέωση από τη «Wall Street» και τον Λευκό Οίκο για το σχέδιο ριζικών φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων. Υστερα από σχεδόν δύο χρόνια, η πολυδιαφημισμένη «θεραπεία-σοκ» δεν έχει φέρει την ανάκαμψη που είχε υποσχεθεί.
Η οικονομία συρρικνώνεται. Δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενοι που έχασαν τη δουλειά τους λόγω της λιτότητας του Μιλέι δεν έχουν ακόμη αποκατασταθεί. Καταστήματα ρούχων κλείνουν. Συνταξιούχοι και δάσκαλοι υποστηρίζουν ότι δεν τα βγάζουν πέρα. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές βυθίζονται σε ολοένα αυξανόμενη αναταραχή.
Σε δύσκολη θέση
Ο Μάρκο Μελόνι λέει ότι το μικρό υφαντουργείο του στο Κίλμες, στα προάστια του Μπουένος Αϊρες, λειτουργεί με τη μισή δυναμικότητα, αναγκάζοντάς τον να απολύσει το ένα τρίτο του προσωπικού. Το κόστος ηλεκτρικού έχει εκτοξευθεί. Με τις πωλήσεις να καταρρέουν, η αποθήκη του έχει σχεδόν ξεχειλίσει από ρολά υφάσματος. «Δεν πουλάμε τίποτα» είπε. «Βρισκόμαστε σε πολύ δύσκολη θέση».
Ο Μιλέι είχε προβλέψει μια ανάκαμψη τύπου V, με δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε μια πιο εύρωστη και σταθερή οικονομία.
Αντί για αυτό, η οικονομία πάτησε απότομο φρένο. Το ΑΕΠ υποχώρησε στο β΄ τρίμηνο σε σχέση με το προηγούμενο. Η ανεργία ανέρχεται σε 7,6% από 5,7% όταν ανέλαβε. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η χώρα έχει σήμερα περίπου 200.000 λιγότερες θέσεις εργασίας απ’ ό,τι στην αρχή της θητείας του. Μια πιθανή σανίδα σωτηρίας εμφανίστηκε τη Δευτέρα, όταν ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Σκοτ Μπέσεντ δήλωσε ότι η κυβέρνηση Τραμπ εξετάζει επιλογές για να προσφέρει χρηματοδοτικό δίχτυ ασφαλείας στην Αργεντινή, καθώς ο Μιλέι παλεύει να ολοκληρώσει την οικονομική του αναμόρφωση.
Οι επενδυτές υποδέχθηκαν τα νέα με ενθουσιασμό: το χρηματιστήριο της Αργεντινής σημείωσε άνοδο και το πέσο ενισχύθηκε κατά 2%. Την Τρίτη, στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ, ο Μιλέι συναντήθηκε με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος τον έχει επαινέσει επανειλημμένως. «Εχει κάνει φανταστική δουλειά» είπε ο Τραμπ. «Τον στηρίζουμε 100%».
Αναταραχή
Ο Μιλέι πιστώνεται με το ότι κατέβαλε τον τριψήφιο πληθωρισμό μειώνοντας δραστικά τις ανεξέλεγκτες δημόσιες δαπάνες που κληρονόμησε από τον αριστερό προκάτοχό του. Αλλά οι πολιτικές του αποδεικνύονται επώδυνες και, μετά από 22 μήνες στην εξουσία, ολοένα και πιο αντιδημοφιλείς.
Τώρα, εισέρχεται σε περίοδο αναταραχής, ακριβώς πριν από τις ενδιάμεσες βουλευτικές εκλογές του επόμενου μήνα, που θα λειτουργήσουν ως δημοψήφισμα για την οικονομική του πολιτική. Μια κακή επίδοση θα μπορούσε να σημάνει το τέλος του πειράματος ελεύθερης αγοράς σε μια χώρα σημαδεμένη από δεκαετίες κακοδιαχείρισης.
Οι επενδυτές, που αρχικά ήταν αισιόδοξοι, ανησυχούν. Τις τελευταίες εβδομάδες, πριν από τα νέα για πιθανή αμερικανική στήριξη, μετοχές και ομόλογα της Αργεντινής είχαν κατρακυλήσει. Η κεντρική τράπεζα ξόδεψε πάνω από 1 δισ. δολάρια την περασμένη εβδομάδα για να στηρίξει το πέσο.
Ολα αυτά σημαίνουν μια ταχεία ανατροπή για τον Μιλέι, τον «λιμπερταριανό» οικονομολόγο που αντιμετωπιζόταν σαν ροκ σταρ σε συντηρητικά φόρουμ σε ΗΠΑ και Ευρώπη, αλλά τώρα παλεύει με ανήσυχους επενδυτές και αυξανόμενη λαϊκή οργή.
Ο ίδιος υποστηρίζει ότι η αναταραχή οφείλεται σε «πολιτικό πανικό» που ξεκίνησε μετά από μια πρόσφατη εκλογή στην πολυπληθή επαρχία του Μπουένος Αϊρες, που θεωρείται βαρόμετρο για τον Οκτώβριο. Είχε προβλέψει σαρωτική νίκη – «το τελικό καρφί στο φέρετρο του Περονισμού», του πολιτικού κινήματος που πήρε το όνομά του από τον πρώην ισχυρό άνδρα Χουάν Περόν και το λαϊκιστικό, κρατικοδίαιτο οικονομικό του μοντέλο.
Αντί για αυτό, το κόμμα του, Η Ελευθερία Προχωρά, υπέστη βαριά ήττα, αυξάνοντας την ανησυχία των επενδυτών για το μέλλον της μεταρρύθμισης, μπροστά σε μια δυναμωμένη αντιπολίτευση.
«Ο λαός ξεσηκώθηκε» δήλωσε ο Αξελ Κιτσιλόφ, αριστερός κυβερνήτης της επαρχίας και πλέον κορυφαίος αντίπαλος του Μιλέι. «Εκατομμύρια κάτοικοι του Μπουένος Αϊρες είπαν όχι στη λιτότητα και τη σκληρότητα».
Η εκλογική ήττα αντανακλά τη διογκούμενη δυσαρέσκεια στις φτωχότερες γειτονιές, όπου όσοι κάποτε στήριξαν τα σχέδια «αλυσοπρίονου» του Μιλέι για το κράτος χάνουν πλέον την υπομονή τους. Εχουν δει δουλειές να χάνονται, τα κόμιστρα να αυξάνονται και τις συντάξεις να μειώνονται.
«Η γοητεία ξεθώριασε» είπε ο πατέρας Ροδρίγο Ζαραζάγκα, που εργάζεται στις φτωχογειτονιές και διευθύνει το Κέντρο Ερευνας και Κοινωνικής Δράσης. «Τα χαμηλότερα και μεσαία στρώματα δεν το αντέχουν άλλο».
Η στήριξη στον Μιλέι έχει πέσει περίπου στο 40% από σχεδόν 50% πέρυσι, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις. Σχεδόν 60% των Αργεντινών αισθάνονται ότι η οικονομία είναι χειρότερη από πέρυσι, σύμφωνα με έρευνα της D’ Alessio IROL.
Ο Κάρλος Βεργκάρα, 52 ετών, έχασε τη δουλειά του πριν από τρεις μήνες σε μεταλλουργείο στη Λα Ματάνσα, βιομηχανική πόλη έξω από το Μπουένος Αϊρες. Τώρα δυσκολεύεται να θρέψει την οικογένειά του. «Δεν μπορώ να τους στηρίξω» είπε. «Δεν έχω χρήματα».
Σε ένα κοντινό αρτοποιείο στη Λα Ματάνσα, περίπου 300 άνθρωποι σχηματίζουν ουρά κάθε μέρα για να προμηθευθούν ψωμί. Η αρτοποιός Σελία Σισνέρος ανέφερε ότι πολλές οικογένειες δεν έχουν ούτε τα 75 σεντς για μια σακούλα ψωμί, ήδη επιδοτούμενη από τοπική ΜΚΟ. «Είναι θλιβερό» είπε. «Ο κόσμος ανησυχεί πραγματικά για ό,τι συμβαίνει».
Ο Μιλέι υποστηρίζει ότι χάρη στη δική του διαχείριση η Αργεντινή απομακρύνθηκε από το χείλος του υπερπληθωρισμού και η φτώχεια μειώθηκε. Επισημαίνει την άνθηση επενδύσεων σε τομείς όπως η εξόρυξη και η ενέργεια.
Υποστηρίζει ότι «τα χειρότερα πέρασαν», αλλά παραδέχεται ότι πολλοί πολίτες δεν έχουν δει ακόμη τα οφέλη. «Μην τα παρατάμε, συνεχίζουμε μπροστά» είπε πρόσφατα σε ομιλία του. «Υπάρχει ακόμη δρόμος; Ναι. Αλλά έχουμε πετύχει πολλά».
Το σφάλμα
Κάποιοι οικονομολόγοι ισχυρίζονται ότι διέπραξε σφάλμα εφαρμόζοντας πολιτικές που οδήγησαν σε υπερβολικά ισχυρό πέσο απέναντι στο δολάριο. Αφού αρχικά το υποτίμησε, το πέσο ενισχύθηκε ξανά σε πραγματικούς όρους, καθώς η κεντρική τράπεζα το άφησε να υποχωρεί με ρυθμό χαμηλότερο από τον πληθωρισμό αντί να το αφήσει να επιπλέει. Το ισχυρό πέσο βοήθησε να πέσει ο πληθωρισμός, που περιορίστηκε στο 1,9% τον Αύγουστο από σχεδόν 26% τον Δεκέμβριο του 2023.
Ομως αυτή η πολιτική είχε κόστος: δυσκόλεψε την προσπάθεια αύξησης συναλλαγματικών αποθεμάτων – κρίσιμων για την αποπληρωμή διεθνών χρεών, μεταξύ αυτών και ομολόγων 4,5 δισ. δολαρίων που λήγουν τον Ιανουάριο. Παράλληλα μείωσε την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών.
«Στην ουσία, η Αργεντινή σαμποτάρει τον εαυτό της» λέει ο Ρόμπιν Μπρουκς, οικονομολόγος του Brookings Institution.
Το ισχυρό πέσο έκανε φθηνότερα τα ταξίδια στο εξωτερικό για τους Αργεντινούς, αλλά έπληξε τον τουρισμό στο εσωτερικό.
Η Βίβιαν Βιγιέγκας έκλεισε πρόσφατα το κομμωτήριό της στο Μπουένος Αϊιρες που απευθυνόταν σε τουρίστες. Εδιωξε και τους εργαζομένους από το μικρό μαγαζί με δερμάτινα μπουφάν.
«Ο Μιλέι ήταν άγνωστος κι όλοι ποντάραμε σε αυτόν να κάνει τη διαφορά» είπε. «Αλλά ακόμη δεν βλέπουμε αλλαγή. Δεν ξέρουμε τι να κάνουμε».
Η άρση εμπορικών φραγμών, σε συνδυασμό με το ισχυρό πέσο, τροφοδότησαν εισαγωγικό «μπουμ»: από λάστιχα και αυτοκίνητα έως παπούτσια και μπλουζάκια. Πολλοί Αργεντινοί αγοράζουν πλέον φθηνά εισαγόμενα μέσω των κινεζικών εφαρμογών Temu και Shein.
Ομως οι κλάδοι εντάσεως εργασίας που οι πολιτικοί προτιμούν – όπως οι κατασκευές και η βιομηχανία – δεν έχουν ανακάμψει. Ο Γκουστάβο Μούργια δεν έχει βρει δουλειά από τότε που απολύθηκε από το εργοστάσιο πέρυσι. «Θα έπρεπε να δουλεύω, αλλά τι να κάνω;» είπε. «Η χώρα πηγαίνει προς τα πίσω».
